SAMENVATTING_MACRO -
ECONOMIE -
HANDELSWETENSCHAPPEN –
UGENT
INHOUD
H1: Tour of the world ........................................................................................................................ 5
De pandemie van 2020 ....................................................................................................................................... 5
De financiële crisis ............................................................................................................................................... 5
De Verenigde Staten ........................................................................................................................................... 6
De Eurozone ........................................................................................................................................................ 7
China ................................................................................................................................................................... 7
Vooruitblik........................................................................................................................................................... 7
H2: A tour of the book .......................................................................................................................... 8
Geaggregeerde output ........................................................................................................................................ 8
Werkloosheidsgraad ........................................................................................................................................... 9
Inflatiegraad ...................................................................................................................................................... 10
De BBP-deflator ................................................................................................................................................ 10
Waarvan is Y afhankelijk?.................................................................................................................................. 11
H3: De goederenmarkt .......................................................................................................................12
De samenstelling van het BBP ........................................................................................................................... 12
De vraag naar goederen .................................................................................................................................... 12
De evenwichtsoutput ........................................................................................................................................ 13
Investeren = sparen, andere manier evenwichtsoutput ................................................................................... 15
Beleid ................................................................................................................................................................ 16
H4: financiële markten .......................................................................................................................17
De geldvraag ..................................................................................................................................................... 17
Het bepalen van de intrestvoet (i) - Geldvraag, geldvoorraad en de evenwichtsintrestvoet ........................... 18
De liquiditeitsval................................................................................................................................................ 19
De geldhoeveelheid .......................................................................................................................................... 20
H5: Model. Financiële marketing: IS-LM-MODEL ..................................................................................21
De goederenmarkt en de IS-curve – Investeringen, verkoop en de intrestvoet ............................................... 21
De geldmarkt en de LM-curve ........................................................................................................................... 21
Pagina 1 van 105
, Het IS-LM model................................................................................................................................................ 21
Beleidsmix ......................................................................................................................................................... 22
H6: Financiële markten II ....................................................................................................................23
Nominale vs. reële intrestvoet (uitbreiding 1) .................................................................................................. 23
Risico en risicopremies (uitbreiding 2) .............................................................................................................. 24
Rol van financiële intermediairs ........................................................................................................................ 24
Uitbreiding van IS-LM ........................................................................................................................................ 25
H7: De arbeidsmarkt ..........................................................................................................................28
A tour of the labour market .............................................................................................................................. 28
Veranderingen in de werkloosheidsgraad ........................................................................................................ 29
Loonzetting ....................................................................................................................................................... 29
Lonen, prijzen en werkloosheid ........................................................................................................................ 30
Model arbeidsmarkt .......................................................................................................................................... 30
H8: De Philipscurve, de natuurlijke werkloosheid en inflatie .................................................................31
Inflatie, verwachte inflatie, en werkloosheid .................................................................................................... 31
De Philipscurve en haar mutaties ..................................................................................................................... 32
De Philipscurve en de natuurlijke werkloosheidsgraad .................................................................................... 33
Samenvatting en waarschuwingen ................................................................................................................... 34
H9: Van kt naar MLT: het IS-LM_PC model (!) .......................................................................................36
Het IS-LM-PC model .......................................................................................................................................... 36
Conclusies.......................................................................................................................................................... 38
H10: Coronacrisis ..............................................................................................................................39
Coronacrisis: analyse in IS-LM(-PC) .................................................................................................................. 39
Effecten van de lockdown ................................................................................................................................. 39
Beleidsreactie .................................................................................................................................................... 39
Fiscaal beleid: ................................................................................................................................................... 39
FOCUS: VS (vs. Frankrijk) ................................................................................................................................... 40
Post-lockdown economie .................................................................................................................................. 40
Post-vaccin economie ....................................................................................................................................... 41
Dynamiek van de overheidsschuld .................................................................................................................... 41
Conclusies.......................................................................................................................................................... 41
H11: Economische groei: de feiten ......................................................................................................42
Meten van de levensstandaard ......................................................................................................................... 42
Groei in ontwikkelde landen vanaf 1950 .......................................................................................................... 43
Een eerste kijk op groei ..................................................................................................................................... 43
Waarom nam inkomen/capita in EU af t.o.v. dat in VS? ................................................................................... 44
H12: Sparen, kapitaalaccumulatie en output .......................................................................................45
Pagina 2 van 105
, Interacties tussen output en kapitaal ............................................................................................................... 45
Fysiek <-> menselijk kapitaal ............................................................................................................................. 46
h13: Technologische vooruitgang & groei .............................................................................................47
Technologische vooruitgang en groeivoet ........................................................................................................ 47
Determinanten technologische vooruitgang .................................................................................................... 48
Instituties, technologische vooruitgang & groei ............................................................................................... 49
H14: Uitdagingen rond economische groei ..........................................................................................50
Technologische vooruitgang ............................................................................................................................. 50
Automatisering en werkloosheid ...................................................................................................................... 50
Technologische vooruitgang, Churning & ongelijkheid ..................................................................................... 50
H16: Verwachtingen, consumptie & Investeringen ...............................................................................52
Consumptie ....................................................................................................................................................... 52
Investeringen .................................................................................................................................................... 54
Volatiliteit van consumptie & investeringen ..................................................................................................... 56
H17: Verwachtingen, output & beleid ..................................................................................................57
Verwachtingen & beslissingen .......................................................................................................................... 57
Monetair beleid, verwachtingen & output ....................................................................................................... 59
Budgettaire restrictie, verwachtingen & output ............................................................................................... 59
H18: Openheid op de goederenmarkt & financiële markten ..................................................................61
Openheid op de goederenmarkt ....................................................................................................................... 62
Openheid op de financiële markten.................................................................................................................. 64
Conclusies & vooruitblik.................................................................................................................................... 66
H19: De Goederenmarkt in een open economie ...................................................................................67
IS-relatie in open economie .............................................................................................................................. 67
Evenwichtsoutput en de handelsbalans ........................................................................................................... 67
Toenames van de vraag – binnen- en buitenlands ........................................................................................... 67
Depreciatie, handelsbalans & output ............................................................................................................... 68
De dynamiek: de j-curve ................................................................................................................................... 69
Sparen, investeren en de balans van de lopende rekening .............................................................................. 70
H20: Output, intrestvoet en wisselkoers ..............................................................................................72
Evenwicht op de goederenmarkt ...................................................................................................................... 72
Evenwicht op de financiële markten ................................................................................................................. 72
Beide markten samen ....................................................................................................................................... 73
KliMacro ............................................................................................................................................74
Economie en klimaat ......................................................................................................................................... 79
Klimaat .............................................................................................................................................................. 80
Macro-niveau .................................................................................................................................................... 81
Pagina 3 van 105
, IPAT vergelijking en ontkoppeling (debunked) ................................................................................................. 83
Waar staan we vandaag, en wat is er nodig? .................................................................................................... 86
Ecologische macro-economie ........................................................................................................................... 87
IS-LM-EE (Heyes) ............................................................................................................................................... 88
Conclusies.......................................................................................................................................................... 89
Beyond GDP en postgroei ...................................................................................................................90
BBP en zijn beperkingen .................................................................................................................................... 90
Beyond GDP (EP) en SSF: mijlpalen ................................................................................................................... 92
Alternatieve indicatoren ................................................................................................................................... 93
Welzijn............................................................................................................................................................... 93
Welvaart ............................................................................................................................................................ 95
Grenzen aan groei (!) ........................................................................................................................................ 96
Duurzaamheid ................................................................................................................................................... 97
Evaluatie 12 jaar later ..................................................................................................................................... 100
Postgroei & NAEC ............................................................................................................................................ 103
Conclusies........................................................................................................................................................ 105
Pagina 4 van 105
,H1: TOUR OF THE WORLD
DE PANDEMIE VAN 2020
• Oorsprong van de crisis uitzonderlijk:
o Doorgaans: onevenwichtig (huizenmarkt, dot.com bubble)
o Hier: exogene en onverwachte schok ~ virus
• Drie “kanalen” ~ zware recessie volgde wereldwijd
o Productieketens werden verstoord
o Bedrijven/sectoren, waar telewerk niet mogelijk was, gingen dicht
o Daling van de inkomens leidde tot daling van de vraag
• Hoelang zal de recessie duren? (kijken naar Spaanse griep in 1918)
o Nu: hardere lockdown (voorrang aan gezondheid)
o Lengte van de recessie t.o.v. omvang
DE FINANCIËLE CRISIS
• 2000-2007: economische groei
• 2007 huizenmarkt stort in de VS,
grootschalige financiële crisis
• Sterke economische recessie,
aandelenprijzen kelderden
• In het derde kwartaal van 2008 werd de
outputgroei in de VS negatief (tot einde
2009)
• Internationale handel en financiële
verwevenheid hele wereld geraakt
Beide crisissen hebben een verschillende oorsprong
• Financiële crisis: schok in de VS in 2008 was relatief beperkt (instorting huizenmarkt)
o Balansen van banken werden getroffen op eenzelfde manier als een daling van de
aandelenkoersen met 4% …
o Crisis legde een aantal problemen in de financiële wereld bloot
• Covidpandemie: daling van output (door lockdowns)
o Gezondheidscrisis, daarna focus op ondersteuning
o Beperkte impact op financiële systeem
o Korte(re) doorlooptijd? (cfr. Spaanse griep 1918)
Pagina 5 van 105
,ENERGIECRISIS VAN VANDAAG
Parallellen met de oliecrisis van de jaren 70?
• Ja, zeer sterke toename van
energieprijzen op zeer korte tijdspanne
• Hoewel: prijsstijging nu blijft (voorlopig?)
beperkter
• Maar ook:
o Recessie blijft (voorlopig?) uit
o Begrotingstekort (voorlopig)
minder opgelopen
• Redenen:
o Energie/BBP is vandaag lager dan in de jaren 70 (percentage industriële productie Belgische
economie is lager)
o Snellere reactie monetair beleid vandaag (CB)
DE VERENIGDE STATEN
• Grote economie, hoge output = het niveau van productie in een land
o Hoge levensstandaard
o Economen kijken naar:
1. Outputgroei
2. Werkloosheidsgraad
3. Inflatiegraad
In 2018: effecten van crisis nauwelijks meer voelbaar, maar toch aandachtspunten:
I. Lagebeleidsrente
II. Lage productiviteitsgroei
III. Te kort op de handelsbalans
LAGE INTRESTVOETEN EN THE ZERO LOWER BOUND
Waarom kan de Fed rate niet onder 0 gaan?
• Zero lower bound
• Bij negatieve nominale intrestvoet zou iedereen verkiezen om cash aan te
houden in plaats van obligaties aan te kopen (liquiditeitsval)
Lage intrestvoeten kunnen een probleem zijn:
• Ze beperken de mogelijkheden van de FED om adequaat te reageren op negatieve
schokken in de toekomst
• Ze kunnen aanleiding geven tot het nemen van excessieve risico’s door
investeerders die hun opbrengsten willen verhogen
MOETEN WE BANG ZIJN VOOR LAGE PRODUCTIVITEITSGROEI?
Productiviteitsgroei is vertraagd door een toename van output per capita. Dit treft
levensstandaardvan de armeren onevenredig.
Handelsbalans VS: import > export => ze bouwen schuld op t.o.v. rest van de wereld. Op dit
moment nietproblematisch, maar dat kan het wel worden.
Pagina 6 van 105
,DE EUROZONE
• 28 landen met één gemeenschappelijke markt
• 1999: muntunie – de eurozone – met de euro
o Soms moeilijk: zorgt ervoor dat je een gemeenschappelijk monetair
beleid voert, dit voor landen die sterk verschillende economische
situaties kennen
• In 2018 was de EU nog steeds aan het ‘genezen’ van de crisis in 2008-2009. De
outputgroei was nog steeds lager dan het gemiddelde voor de crisis
2 problemen:
• Hoe kan de werkloosheidsgraad teruggedrongen worden?
• Hoe kan de gemeenschappelijke munt op een efficiënte manier gebruikt worden?
KAN DE WERKLOOSHEIDSGRAAD TERUGGEDRONGEN WORDEN?
• De hoge werkloosheidsgraad = direct gevolg van de financieel-economische crisis
• Sommigen geloven dat arbeidsrigiditeiten aan de basis liggen:
1. Het is duur om iemand te ontslaan
2. Men zoekt niet snel naar een job omdat er een hoge werkloosheidsuitkering is
We moeten minder beschermend optreden en dus
arbeidsmarktrigiditeit verminderen
DE EURO
Voorstanders:
• Geen wisselkoersrisico’s => economische voordelen
• Bijdrage van de euro om Europa aan te zien als een belangrijke economische
wereldspeler
Tegenstanders:
• Nadelen gemeenschappelijk monetair beleid
• Verlies van de wisselkoers als aanpassingsinstrument tussen EU-landen
CHINA
• Sterke kapitaalaccumulatie en technologische vooruitgang => sterke economische groei
• Groeivertraging na financieel-economische crisis is gewenste
beleidsinterventie => groter deel van de output naar consumptie in plaats van
investeringen
VOORUITBLIK
• Je kunt in dit hoofdstuk ook linken leggen met fiscaal en monetair beleid als
reactie op recessies, of ingaan op de redenen waarom groeicijfers (sterk)
verschillen tussen landen.
• Maar de doelstelling van het hoofdstuk is om een idee te geven van macro-
economischeaandachtspunten, en die van het boek is om hierin inzichten te
geven.
Pagina 7 van 105
,H2: A TOUR OF THE BOOK
GEAGGREGEERDE OUTPUT
SNR (Systeem van Nationale Rekeningen) = boekhoudsysteem dat de totale economische activiteit meet
BBP = maatstaf voor de geaggregeerde output in de SNR
We kijken enkel naar finale goederen, niet naar intermediaire goederen (een goed dat gebruikt wordt in het
productieproces van een ander goed bv. staal)
• Het BBP
= de waarde van de finale goederen en diensten die in een economie geproduceerd worden
in eenbepaalde periode
= de som van de toegevoegde waarde in een economie gedurende een bepaalde periode
= de som van de inkomens in een economie gedurende een bepaalde periode
Toegevoegde waarde = waarde output – waarde intermediaire goederen
= arbeidsinkomen + inkomen uit kapitaal/winst
NOMINAAL EN REËEL BBP
➔ Nominaal BBP = €Y = BBP aan lopende prijzen = som van de hoeveelheden geproduceerde finale
goederen vermenigvuldigd met hun huidige prijs
Stijgt door:
o Toename in de productie doorheen de tijd
o Toename van de prijzen doorheen de tijd
Doel: productie (en haar verandering doorheen de tijd) meten
➔ Reële BBP = som van de hoeveelheden finale goederen vermenigvuldigd met constante (i.t.t.
huidige) prijzen
= BBP in goederentermen, het BBP in constante prijzen, BBP aangepast voor inflatie Vanuit dit
inkomstenperspectief, de toegevoegde waarde = €200 (arbeidsinkomen, 150, +> 1 goed geproduceerd =>
relatieve prijzen om de goederen te wegen
o Het reëel BBP in kettingprijzen houdt rekening met relatieve prijzen die veranderendoorheen
de tijd
Yt : reëel BBP in jaar t €Yt : nominaal BBP in jaar t
BBP groei (%) in jaar t :
Pagina 8 van 105
, lOMoAR cPSD| 34664770
FOCUS: REËEL BBP, TECHNOLOGISCHE VOORUITGANG EN DE PRIJS VAN DE COMPUTERS
• Moeilijkheid berekening van het reële BBP-omgang met veranderingen in kwaliteit van bestaande
goederen
• De aanpak die economen gebruiken om kwalitatieve verbeteringen te waarderen
• Deze aanpak, die goederen benadert als een set eigenschappen: hedonische prijszettingsmethode
WERKLOOSHEIDSGRAAD
Totale tewerkstelling N
Het aantal werklozen U
De beroepsbevolking L L=N+U
De werkloosheidsgraad U U =U/L
De EU Labour Force Survey (LFS) berekent werkloosheidsgraad
Onder ‘werklozen’ vallen mensen die geen job hebben, maar wel op zoek zijn naar een job. Onder de
‘niet tot de beroepsbevolking’ vallen mensen die geen job hebben en ook niet op zoek zijn.
Ontmoedigden hebben de zoektocht opgegeven, zij zijn niet langer werkloos.
Participatiegraad = # werklozen + # werkenden
totale bevolking op arbeidsleeftijd
WAAROM ECONOMEN BEZIG MET WERKLOOSHEID?
1. Niet werken → financieel lijden
2. Werkloosheid (in)efficiënt gebruik van productiefactoren
Zeer lage werkloosheid kan probleem vormen – economie → tekort aan arbeiders
Werkloos zijn: groter effect op welvaart van de persoon dan enkel op het inkomen
→ hogere lonen, hogere prijzen => inflatie
FOCUS: WERKLOOSHEID EN GELUK
German Socio-Economic Panel (GSOEP) survey toont:
1) job verliezen -> daling geluksgevoel,
2) geluksgevoel reeds daalt voordat je werkloos wordt
3) geluksgevoel niet volledig herstelt in de eerste 4 jaar na ontslag.
Pagina 9 van 105
