• Recht → meerduidig begrip
• Een geheel van gedragsregels die afdwingbaar gesteld zijn door de overheid
1.1.2 Gedragsregels
• Voorschriften die worden opgelegd om ons gedrag in een bepaalde richting te sturen
• Beperken onze persoonlijke vrijheid → “wat anders kan, maar niet anders mag”
• Onderscheiden zich van indicatieve regels → beschrijven “wat is”
1.1.3 Afdwingbaar gesteld door de overheid
• Alle rechtsregels zijn gedragsregels, maar niet alle
gedragsregels zijn rechtsregels
• Afdwingbaarheid = de aanwezigheid van
technieken, sancties, waarmee de naleving van
de gedragsregels wordt gewaarborgd
• Zorgt voor dat regels niet zomaar ongestoord
naast zich neerlegt
• Vb: spelregels voetbal zijn afdwingbaar → bij overtreding ervan kan je uitgesloten of geschorst
worden (maar zijn geen recht)
Opmerkingen:
• Rechtsregels afgedwongen door de OH ≠ rechtsregels per se gemaakt zijn van de OH → van
andere instanties/burgers kan ook – afdwingen gebeurt wel door de OH
Voorbeeld: regels in huurcontact (gemaakt door verhuurder)
Maar toch zijn dit rechtsregels, want als je ze overtreedt kan je gesanctioneerd worden
door de overheid (rechter), de recht kan dan bv. veroordelen tot het betalen van een
schadevergoeding.
• Rechtsregels zijn sanctioneerbaar/afdwingbaar door de OH maar niet strafbaar
• Sanctie ≠ straf
• Gedragsregels → zowel morele regels (dubbel afdwingbaar: via het geweten en via de OH)
1
, Inleiding tot het recht
1.1.4 Het doel van het recht
• Orde → zonder is er te veel chaos, bv. links of rechts rijden op de baan zelf kiezen
• Rechtszekerheid → mensen weten wat hun te wachten staat als ze hun op een bepaalde
manier gedragen → doen bepaalde dingen niet dan en weten beter waar ze aan toe zijn
Opmerking:
• Orde en rechtszekerheid betekenen niet noodzakelijk rechtvaardigheid
1.2 De bronnen van het recht
= De verschillende vormen waarin rechtsregels kunnen worden uitgedrukt
• De wetgeving (ruime zin)
• De gewoonte
• De algemene rechtsbeginselen
• De rechtspraak
• De rechtsleer
• Sommige private regelgeving
1.2.1 De wetgeving in ruime zin
• Belangrijkste rechtsbron in ons land
• Het gaat om:
o Federale wetten
» Wetgeving gestemd door het federale parlement
» Wetten in enge zin
o Decreten en ordonnanties
» Wetgeving gestemd door deelstaatparlementen in ons land
o Beslissingen van de uitvoerende macht
» Koninklijke besluiten, ministeriele besluiten, gemeentelijke en provinciale besluiten
• De wetgeving vind je in het Belgisch staatsblad (online en gratis) en juridat
1.2.2 De gewoonte
• Rechtsgewoonten = gevestigde ongeschreven gebruik dat door de gemeenschap als
bindende rechtsregels wordt beschouwd
• Voorbeeld
o Wanneer een ambtenaar van de burgerlijke stand het overlijden van een persoon moet
vaststellen, is het ‘de gewoonte’ dat hij zich tevreden stelt met een attest van overlijden
dat is opgesteld door een geneesheer
2
, Inleiding tot het recht
1.2.3 De algemene rechtsbeginselen
• Zijn ongeschreven gedragsregels die op een bepaald ogenblik essentieel worden geacht voor
de samenleving
• Voorbeelden
o De bescherming van de zwakken, de eerbiediging van de menselijke persoon
1.2.4 De rechtspraak
• Geheel van rechtelijke uitspraken over de geschillen die hen worden voorgelegd, namelijk:
o De vonnissen van de rechtbanken
o De arresten van de hoven
o De uitspraken van de andere rechtscolleges
• Belangrijk verschil met de rechtsbeginselen, de wet en de gewoonten
o Uitspraak is alleen bindend voor de partijen die betrokken zijn → in rechtszaak
o Sommige rechtelijke uitspraken worden wel gevolgd door lagere rechtbanken als ze een
gelijkaardig rechtsconflict hebben (goed voor rechtszekerheid)
o Rechtspraak → geen algemeen bindende bron maar wel gezaghebbende bron
Vonnis Arrest
• Je kan in beroep gaan • Je kan niet in beroep gaan
• Lagere rechtbank • Hogere rechtbank
• ‘Rechtbank’ • ‘Hof’
1.2.5 De rechtsleer
• Het geheel van de publicaties waarin rechtsgeleerden hun opvattingen over het recht
meedelen
• Voorbeeld: handboeken, artikels in tijdsschriften, noten bij rechtelijke uitspraken
• Is ook slecht een gezaghebbende bron → kan grote invloed uitoefenen op wetgeving en
rechter
1.2.6 Private regelgeving
• Overheden, maar ook private personen (jij en ik) kunnen rechtsregels tot stand brengen
• Overeenkomst (die tussen 2 personen is) bindend voor beide partijen
o Als hij niet nageleefd kan worden → naleving ervan kan afgedwongen worden via de
overheid (vb: de rechtbank)
• Geldige overeenkomsten → bron van (rechts)regels, althans voor de contracterende partijen
3
, Inleiding tot het recht
1.3 De inleiding van het recht
Men kan het recht op verschillende wijzen indelen:
1.3.1 De klassieke indeling in publiekrecht en privaatrecht
Publiekrecht
Gaat niet echt om een verhouding tussen 2 burgers onderling maar over de OH (de verschillende
machten in ons land), publiekrecht regelt deze machten en bepaald ook welke bevoegdheden ze
hebben, bepaald ook de verhouding tussen instanties en de burger
Rechtstakken:
Grondwettelijk recht
» Fundamentele regels van het publiekrecht
- De belangrijkste regels over de inrichting & werking van versch. staatsmachten
(wetgevende, uitvoerende, rechtelijke macht, zowel federaal als op deelstaatniveau)
- Fundamentele rechten en brijheden van burgers (= de mensenrechten)
Bestuursrecht of administratief recht
» Regelt de werking en de structuur van de organen van de uitvoerende macht (als dit nog
niet geregeld is in het staatsrecht)
» Maakt je wegwijs in versch. administratieve diensten en hun werking (bv: gemeente) en het
statuut van de ambtenaren die er werken
Strafrecht
» Bestaat uit regels m.b.t. het opleggen van strafsancties-
Fiscaal recht
» Regels m.b.t. het heffen en innen van de belastingen (inkomstenbelastingen, BTW, …)
Gerechtelijk recht (= procesrecht)
» Regels m.b.t.:
- Organisatie, bevoegdheid en de werking van de restcolleges (rechtbanken, hoven …)
- Manier waarop men moet procederen
- Rechtsmiddelen die tegen een rechterlijke uitspraken kunnen worden aangewend
- Uitvoering van rechterlijke uitspraken
Het rechterlijke wordt verder opgedeeld in:
- Gerechtelijke privaatrecht
Gerechtelijk recht van toepassing op geschillen (= conflicten) van privaatrechtelijke
aard
- Strafproces of strafvorderingsproces
Gerechtelijk recht dat voorschrijft hoe misdrijven worden vervolgd en bestraft: hoe
worden verdachten opgespoord, verhoord, … hoe verloopt de procedure?
Privaatrecht
Gaat over de verhouding tussen burgers onderling
Rechtstakken:
Handelsrecht
» Privaatrecht dat enkel van toepassing is op handelaars n op daden van koophandel
» Opmerking:
- Zijn in principe volledig handelingsonbekwaam
- Minderjarigen Vertegenwoordiging nodig door ouders of voogd
- Sanctie: relatieve nietigheid van de handeling
Burgerlijkrecht
» Regelt de verhoudingen tussen burgers → regels gelden voor alle burgers
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Aaanooniemm. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,99. Je zit daarna nergens aan vast.
