Camera, regie en montage
Inleiding
Anno 2023
Zowel camera’s als de opslag van data staan enorm ver.
1980: een recorder met band.
1990: band (open spoelen) werden vervangen door cassette.
2000: digitale opname ipv analoge opname. Nog steeds met cassette. 30 jaar lang heel
simpel video opnemen. Was compatibel.
Dag van vandaag:
Enorm veel standaarden, minder compatibel. Sommige dingen zijn standaard geworden,
andere dingen totaal niet.
Video produceren is laagdrempeliger geworden, maar er staan wel enorm veel bomen in het
bos (veel verschillende soorten files, softwares etc). Continue verandering.
Video produceren
Nog nooit zo goedkoop geweest als de dag van vandaag
Smartphones, Youtube, Livestreaming -> eender wie kan broadcasten
Innovaties op technologisch gebied: betaalbare professionele camera’s, gimballs, compacte Full Frame fototoestellen,
microfoontjes, gratis editing softwares…
Context vs techniek
Net zoals de emoij’s de moderne geschreven taal hebben verrijkt, helpen tools als gimbals, compacte camera’s, drones, om
video te verrijken. Groot deel van de geldende videoconventies vandaag nog relevant: beeldtaal, compositie, technische
knowhow, ect.
Bij creatie van een videoproduct vormen vele inhoudelijke én technische keuzes één geheel. Een videoproduct met
nauwkeurige voorbereiding en doordachte keuzes in de drie productiefases, zal vaak aantrekkelijk zijn om naar te kijken.
Slaagt erin bedoelde boodschap over te brengen.
Storytelling
Tip 1 voor de videomaker: Houd je ogen open: zowel preproductie, productie als postproductie.
Bereid je goed voor, observeer, durf ook af te wijken van voorbereid scenario.
Te vaak zijn(vooral) studenten te braaf: houden aan een vooropgesteld schema v. interviewvragen.
Doorgewinterde videojournalisten beamen dat wanneer je wél durft afwijken, vaak interessante elementen kunnen opduiken!
,Goede voorbereiding is essentieel! (toch kunnen onverwachte elementen een interessante wending geven).
In nieuwsreportages (vaak tussen 1min & 2min30) is creatieve inbreng van een regisseur beperkt. (al proberen nu ook
nieuwsjournalisten nieuwe storytelling-technieken uit.)
Basiselementen: inserts en quotes/talking heads
In portretten & langere (vb. Pano-achtige) reportages, is meer ruimte voor persoonlijke inbreng!
Subjectieve camerastandpunten zorgen ervoor om (zo objectief mogelijke) reportages te vermijden.
Wat videoreporter toont (via beelden) & vertelt (adhv. Quotes & voice-over), vormt samen het verhaal. Draaimomenten met
enkel interviewkader, kan niet dienen als videoreportage. (maar hoogstens als basis voor een radioreportage, of
uitgeschreven interview)
In audiovisuele media hangen vorm & inhoud sterk aan elkaar. (doordacht mee omspringen!)
Je kan heel andere verhalen vertellen door gebruik van storytelling, montage en beeldvoering.
Voorbeeld: een reportage over lijdensweg van een persoon, vraagt rustige beeldvoering, muziek & montage. Een flitsende
montagestijl & hevige muziek zijn bij een sereen portret vrijwel altijd misplaatst.
Soms zegt een “pijnlijke” stilte meer dan vele quotes. Een regisseur met oog voor zulke details, kan straffe verhalen
vertellen.
Camera standpunt in ENG
In een ENG (Electronic News Gathering)-omgeving gaan de makers op het draaimoment zelf keuzes maken qua
camerastandpunt, in een fictieproductie (zoals een reclamespot) of documentaire reeks worden camerastandpunten van
tevoren vastgelegd in het draaiboek.
In een interview bepaalt juist de achtergrond vaak de plaats. In de achtergrond, wat we kunnen zien als decor, kan de
regisseur wijzigingen aanbrengen, die de compositie v/h totaalbeeld versterken.
Bv. een vlakke, kale, witte muur kan meer reliëf krijgen met een plant of een schilderij. Door iets voor de muur te plaatsen &
tussen de persoon & de muur in krijgt de compositie bovendien diepte.
Wit = lastige kleur & veroorzaakt grote contrasten, maar al te vaak worden spullen in de opnameruimte om die redenen
tijdelijke verplaatst, of kiest de maker een andere achtergrond.
Een ENG-interview wordt meestal genomen met één camera, vanuit één camerastandpunt. Positie van journalist is meestal
net naast de camera, en de geïnterviewde kijkt in de ogen van de interviewer. Zo voelt de kijker zich betrokken, maar is er
toch sprake van een afstand, die er niet zou zijn wanneer de geïnterviewde in de les kijkt.
Beeldtaal
Storytelling
= ABC van audiovisuele vaardigheden
3 fases
1. Pre productie
2. Draaien
3. Post productie
Rushes = ruw videomateriaal In de creatie van audiovisuele producten, is het om te slagen soms even belangrijk ‘hoe’ je een
boodschap brengt, dan ‘wat’ je als boodschap brengt. Dit geldt zeker voor fictieproducten, maar ook voor journalistieke
videoproducten en online video.
Beeldtaal slaat op alle stijlelementen waarmee rekening wordt gehouden bij de creatie van audiovisuele media. In
journalistieke reportages bepaalt een doordachte beeldkeuze mee hoe een boodschap bij de kijker overkomt.
Een beeld vertelt een verhaal, maar meerdere beelden achter elkaar gemonteerd vertellen mogelijk een ander verhaal.
Beelden beïnvloeden elkaar door de onderlinge volgorde en krijgen daarmee een eigen nieuwe betekenis als
beeldverhaal. Dit wordt het inductie-effect genoemd.
De ‘vox-pop’ is een gevaarlijk format; wanneer je in het montageproces alle correcte antwoorden weglaat, krijg je een
heel ander beeld dan wanneer je een ‘eerlijke’ montage maakt. Maar: kan je een ‘eerlijke’ montage maken?
Televisie en Video is een complex van door de makers gestuurde emoties, gericht op een bepaalde doelgroep. Het is een
reflectie op de werkelijkheid; met een andere invulling van ruimtelijkheid en continuïteit.
Een videomontage is een weergave van de werkelijkheid.
Video volledige treinrit van Bergen naar Oslo (bron: YouTube)
Je zou kunnen stellen dat enkel ongemonteerde, ‘slow’ video’ objectieve video kan genoemd worden. Maar dan wordt
het wel erg saai om naar te kijken…
Dit fenomeen noemt met Slow Television
,Camerastandpunt
Het camerastandpunt vertelt mee het verhaal. De keuze van hoe een regisseur/cameraman iets in beeld brengt, is bepalend
voor de manier waarop de kijker het AV-product beleef.
Bij het maken van beelden gaat men altijd uit van de horizon. Dat wil zeggen dat de lijn die de horizon trekt bepaalt of een
beeld recht – waterpas – of scheef staat. Zowel de opnamen die uit de hand worden gedraaid, als die vanaf een
camerastatief, gaan uit van een horizontale horizonlijn.
Beelden die niet waterpas zijn komen slordig en onnatuurlijk over bij de kijker die normaal ook altijd waterpas kijkt.
Standaard kiest men bij klassieke video voor het ‘landscape’- standpunt, met een beeld dat breder is dan het hoog is (16/9
breedbeeld), en dat waterpas op de horizon ligt. Slechts zelden kiest men ervoor om het beeldkader niet gelijk te leggen met
de waterpas (vb. in videoclip met speciaal effect, in een ‘point of view’-shot van iemand die dronken is. Dit noemt men een
Dutch Angle.).
Daarom hebben videostatieven steeds een ingebouwde waterpas, om bij elk nieuw camerastandpunt de camera waterpas te
zetten.
Verticale video
Sinds enkele jaren stijgt de populariteit van ‘verticale video’, met apps als TikTok en Instagram Stories/IGTV, die native
verticaal gebruikt dienen te worden. Al zijn alle professionele videocamera’s nog steeds gemaakt om horizontaal breedbeeld
te filmen.
Sinds juni 2017 ondersteunt de YouTube-speler (eindelijk) verticale video’s op toestellen die verticaal gehouden worden.
Wanneer je weet dat smartphones 94% van de tijd verticaal gehouden worden, is het een logisch gevolg dat er steeds vaker
verticale videocontent gemaakt wordt.
Momenteel lijkt verticale video de standaard voor ephemeral video’s (= tijdelijke video’s, denk Snapchat en Instagram
Stories), omdat deze vaak op smartphone gecreëerd én bekeken worden.
Verticale video is nog niet op alle platforms ingeburgerd. Sommige videospelers kunnen het onderscheid tussen verticale
en horizontale video (nog) niet herkennen.
Zie zwarte balken.
Sinds kort ook professionele montage programma’s bv. Avid Media composer, Premiere Pro mogelijk verticaal te monteren.
Nog niet op alle platforms ingeburgerd, sommige videospelers herkennen nog geen onderscheid.
Het lijkt belangrijk om tijdens videocreatie met het voornaamste publicatieplatform rekening te houden: een lineair
televisieprogramma (dat op 16/9 breedbeeldtelevisies verschijnt) wordt horizontaal gefilmd.
Camera hoogte
Ooghoogte: 0-graad/neutraal/vertrekpunt (gelijkwaardigheid, toegankelijkheid, impact)
Vogelperspectief: neerkijken, ondergaan, gedomineerd (is een extreem top shot)
Kikkerperspectief: cam wordt gedomineerd door onderwerp
OH VP KP
Draaistijl
De draaistijl is de manier waarop een videoproduct gefilmd wordt. Dit hoort een doordachte keuze te zijn, die doorheen de
hele productie consequent wordt gevolgd. Zo is het vaak not done om de eerste helft van een videoreportage enkel vanop
statief te filmen, om dan plots over te gaan op uitsluitend handheld beelden. Zulke ingrepen verwarren de kijker, en kunnen
afleiden van de inhoudelijke boodschap.
, De kunst van video maken bestaat erin om mooie producten te maken, met subtiele, onopvallende technieken die de kijker
niet ‘afleiden’ van wat inhoudelijk wordt verteld.
Vaak is het -zeker voor studenten- een goed idee om bij hun eerste videoproducten te kiezen voor filmen op statief. Dit is
een kwestie van eerst leren stappen alvorens men kan hardlopen. Vaak zie je -eigenzinnige (lees: koppige)- studenten, die
‘om artistieke redenen’ kiezen voor filmen vanuit de hand . Dit heef echter vaak te maken met luiheid, eerder dan artistieke
vrijheid. Zelfs de meest doorwinterde cameraman kan geen establishment-shot maken dat secondenlang volledig ‘fix’ staat.
Een combinatie tussen beelden op statief, en ‘op schouder’ is zeker ook mogelijk. Vooral bij reality-tv programma’s of
fictiereeksen komt dit vaak voor; ‘establishment shots’ filmt men op statief, de dialogen tussen de personages vanop de
schouder. Establishment shots (of insert beelden) zijn beelden, die men in videoreportages gebruikt om verschillende scenes
met elkaar te verbinden, of een quote te illustreren. In een journaalitem (ook wel ‘hard nieuwsitem’ gebeurt het vaak dat alle
shots (‘inserts’ én interviews) vanop statief gefilmd worden, tenzij men gebruikt maakt van authentieke ‘amateurbeelden’.
De cameraman en regisseur leggen samen de draaistijl vast. Elke cameraman heef z’n eigen draaistijl. Soms wordt voor een
bepaalde productie voor een bepaalde cameraman gekozen, omdat diens draaistijl het beste overeenkomt met het beoogde
resultaat voor de productie. Wanneer men een cameraman kan associëren aan een bepaalde draaistijl, noemt men hen ook
DOP’s, Director of Photography.
Optische as
Optische as theorie en voorbeeld
Bij het filmen van een handeling is het wijs rekening te houden met de optische as (of handeling as). Deze as is een
denkbeeldige lijn tussen twee onderwerpen in je beeld.
Om de kijker niet te verwarren, blijf je bij het maken van alle beelden in de reeks (scene), best aan één zijde van de
handeling as.
ABC van video
Handeling as of optische as denkbeeldige lijn tussen 2 onderwerpen in je beeld. Je blijf best aan één zijde van de
handeling as.
De optische as kan ook lopen tussen een persoon, en een gelijkwaardig object in de handeling, waar de hoofdpersoon in
beeld mee communiceert (vb.: een blikje uit cola automaat halen).
Bij een voetbalmatch staan alle basiscamera’s (waartussen de beeldmenger live switcht) aan één kant van het veld. De
optische as loopt in dit geval van doel tot doel. Zolang je camera’s afwisselt die aan dezelfde zijde van het veld staan, zal de
kijker niet verward raken.
Ook in een studio-omgeving staan de camera’s meestal aan één kant van de optische as (vóór het decor). Zo krijgt de kijker
bij elk van de camera’s een correcte weergave van de kijkrichting van de personages in het decor.
In deze studio-opstelling plaats je best alle camera’s in de groene zone; bij een interview tussen 2 personen loopt de
optische as immers recht door beide personen. Wanneer je in de groene zone een beeld maakt, zal persoon Oranje telkens
naar rechts kijken, en persoon Blauw naar links.
Het verhaal van as-werking wordt nog ingewikkelder, wanneer m’n in een Tv-studio werkt met een tafelgesprek; er is dan
sprake van meerdere optische assen, en wordt het moeilijk om een as te bepalen.
Kadrages
Dit betekent dat je het kader van de film voller maakt met informatie of minder vol maakt, door achteruit te bewegen, of door
in- of uit te zoomen. Beeldkader bepaalt wat cameraman & verslaggever de kijker laten zien.
Wanneer de cameraman een video maakt, ze kunnen beslissen wat er wel en niet op die video te zien is. Ze weten dat ze
slechts een deel van wat er echt is, laten zien. Wat je uiteindelijk ziet op de video wordt bepaald door wat de maker heeft
gekozen om op te nemen. Dit beïnvloedt hoe de kijker de boodschap of de betekenis van de video begrijpt. Met andere
woorden, wat je ziet, bepaalt wat je uit de video haalt.