lOMoAR cPSD| 36057 87
Anatomie: inwendige organen
Table of Contents
INLEIDING ................................................................................................................................................ 5
Indeling en opbouw van de lichaamsholten: ....................................................................................... 5
Overzicht lymfevaten ...........................................................................................................................6
Het vegetatief, autonoom of visceraal zenuwstelsel ........................................................................... 7
Afferente banen van het vegetatieve zenuwstelsel .............................................................................8
Het enterisch zenuwstelsel ..................................................................................................................8
THORAX....................................................................................................................................................9
Indeling van thoraxholte en mediastinum ...........................................................................................9
Middenrif (diafragma) ........................................................................................................................ 10
Hernia diafragmatica of middenrifbreuk .................................................................................... 10
Arteriën: aorta thoracica .................................................................................................................... 10
Venen: vena cava en azygossysteem .................................................................................................. 11
Zenuwen .............................................................................................................................................. 11
OESOPHAGUS ......................................................................................................................................... 11
Slokdarm: positie, indeling en bijzonderheden................................................................................... 11
Oesophagus: ingang en uitgang – opening en sluiting ....................................................................... 12
Aansluiting op de maag .................................................................................................................... 12
Oesophagus: structuur van de wand en zwakke plekken .................................................................. 13
Ontstaan van oesofageale divertikels ............................................................................................. 13
Arteriën en venen van de oesophagus............................................................................................... 14
Innervatie van de oesophagus ........................................................................................................... 14
MAAG EN DARMEN............................................................................................................................... 15
Maag (gaster): ligging, vorm, indeling en binnenzijde ....................................................................... 15
Dunne darm: intestinum tenue .......................................................................................................... 17
Galblaas = vesica biliaris ..................................................................................................................... 18
Dunne darm: jejunum en ileum ......................................................................................................... 18
De pancreas ........................................................................................................................................ 18
Dikke darm of intestinum crassum .................................................................................................... 19
............................................................................................................................................................ 19
............................................................................................................................................................ 19
Dikke darm: ligging, vorm en binnenzijde van het rectum ............................................................... 20
Continentieorgaan: opbouw en onderdelen ...................................................................................... 21
Continentieorgaan: werking ........................................................................................................... 22
Mogelijke afwijkingen of ziekten ..................................................................................................... 23
1
, lOMoAR cPSD| 36057 87
KLIEREN ..................................................................................................................................................24
Thymus of zwezerik (alvleesklier).......................................................................................................24
Glandula thyroidea (schildklier) ......................................................................................................... 25
Speekselklieren...................................................................................................................................26
Glandula parotidea met de ductus parotideus ...........................................................................26
Glandula submandibularis met de ductus submandibularis .....................................................26
Glandula sublingualis .................................................................................................................... 27
Glandula lacrimalis (traanklier) ..........................................................................................................28
Gladula hypophysis (Hypofyse) ..........................................................................................................29
Glandula suprarenalis (bijnier) ......................................................................................................... 27
Klieren in geslachtsorganen ............................................................................................................. 27
HART OF COR ........................................................................................................................................ 30
Ligging van het hart in de thorax....................................................................................................... 30
Hartzakje of pericard: ligging, opbouw en innervatie ........................................................................ 31
Vorm en structuur .............................................................................................................................. 32
Structuur van de musculatuur ............................................................................................................ 33
Hart: binnenruimten ..........................................................................................................................34
Hart: overzicht van de hartkleppen.................................................................................................... 35
Werking.......................................................................................................................................... 35
Hart: prikkelvormings- en geleidingssysteem .................................................................................... 35
Coronairvaten of kransslagaders: systematiek en topografie ...........................................................36
Innervatie van het hart .......................................................................................................................36
Vegetatieve plexusvorming op het hart: .....................................................................................36
Headzones en vegetatieve reactiegebieden bij hartziekten: ....................................................36
LONG (pulmo)........................................................................................................................................ 37
Positie in de thorax............................................................................................................................. 37
Pleuraholte of cavitas pleuralis .......................................................................................................... 37
Innervatie van de pleura ................................................................................................................38
Luchtpijp of trachea: positie in de thorax ..........................................................................................38
Astma .............................................................................................................................................39
Long: vorm en structuur .....................................................................................................................39
Rechter long ..................................................................................................................................39
Linker long .....................................................................................................................................39
Long: functionele structuur van de bronchiaalboom........................................................................ 40
Arteriën en venen van de longen (aa. en vv. pulmonales = vasa publica) ......................................... 41
Arteriën en venen van de bronchiën (aa. en vv. bronchiales = vasa privata) .................................... 41
Functionele structuur van de vaatboom ................................................................................................42
Innervatie van trachea, bronchiaalboom en longen ..............................................................................42
2
, lOMoAR cPSD| 36057 87
ABDOMEN EN BEKKEN .........................................................................................................................43
Opbouw, betrokken wandstructuren en functionele aspecten .........................................................43
Indeling van buik- en bekkenholte .................................................................................................... 44
Indeling van inwendige organen van de buik- en bekkenholte ........................................................ 44
Takken van de aorta abdominalis ......................................................................................................45
Stelsel van de onderste holle ader (v. cava inferior) ......................................................................... 46
Poortaderstelsel (v. portae hepatis)................................................................................................... 47
Veneuze afvoer via de v. portae hepatis: ................................................................................... 48
V. mesenterica superior en inferior .................................................................................................. 49
Veneuze anastomose in abdomen en bekken .................................................................................. 50
Cavocavale anastomosen ............................................................................................................ 50
Portocavale anastomosen .............................................................................................................. 51
Vegetatieve ganglia en plexus ............................................................................................................ 51
Lever of hepar ........................................................................................................................................ 52
Ligging, relatie tot naburige organen ................................................................................................. 52
Peritoneale verhouding en vorm ..................................................................................................... 53
Segmenten en histologie .................................................................................................................. 53
Opbouw van een leverkwabje met centrale vene (lobulus hepatis) ........................................54
Galblaas (vesica biliaris) .........................................................................................................................54
Extrahepatische galwegen en ductus pancreaticus ........................................................................... 55
Functie en opbouw van sfinctersysteem........................................................................................ 55
Alvleesklier (pancreas) ...........................................................................................................................56
Milt (splen of lien) .................................................................................................................................. 57
Vascularisatie en bezenuwing ................................................................................................................58
Taken van de truncus coeliacus: arteriën naar maag, lever en galblaas............................................58
Takken van truncus coeliacus: arteriën naar pancreas, duodenum en milt ......................................58
Takken van a. mesenterica superior: arteriën naar pancreas, dunne en dikke darm .................59
Takken van a. mesenterica inferior: bloedvoorziening van de dikke darm .......................................59
Takken van a. mesenterica inferior: bloedvoorziening van het rectum ........................................... 60
v. portae hepatis: veneuze drainage van maag, duodenum, pancreas en milt ........................... 61
v. mesenterica superior en inferior: veneuze drainage van dunne en dikke darm ..................... 61
Takken van v. mesenterica inferior: veneuze drainage van rectum ............................................. 61
Vegetatieve innervatie van lever, galblaas, maag, duodenum, pancreas en milt .......................62
URINEWEGEN ........................................................................................................................................62
Nieren in situ ......................................................................................................................................62
Ligging, vorm en opbouw ...................................................................................................................63
Architectuur en fijnstructuur..............................................................................................................63
Nierbekken en urinetransport............................................................................................................65
3
, lOMoAR cPSD| 36057 87
Afsluitingsmechanismen van nierkelk en nierbekken → urinetransport .......................................65
Bijnieren (glandulae suprarenalis)......................................................................................................... 66
Urineleider (ureter) in situ .................................................................................................................... 66
Urineblaas of vesica urinaria ................................................................................................................. 68
Urineblaas, blaashals en urinebuis: wandopbouw en functie ...................................................... 68
Urinebuis of urethra .............................................................................................................................. 70
Overzicht van de arteriën en venen van de nieren en bijnieren ............................................................ 71
GENITAAL SYSTEEM .............................................................................................................................. 71
Inwendige vrouwelijke geslachtsorganen .......................................................................................... 72
Vorm, opbouw en peritoneale verhoudingen ................................................................................ 73
Posities van uterus en vagina ......................................................................................................... 75
Cytologisch uitstrijkje ..................................................................................................................... 76
Eierstok (ovarium) en rijping van follikels ...................................................................................... 76
Zwangerschap en geboorte ............................................................................................................ 77
Mannelijke geslachtsorganen ............................................................................................................ 77
Accessoire geslachtsklieren ............................................................................................................ 77
Prostaatcarcinoom en prostaathyperplasie ................................................................................... 78
Scrotum, testis en epididymis ........................................................................................................ 78
Afvoerende zaadwegen en ejaculaat ............................................................................................. 79
Takken van de a. iliaca interna .......................................................................................................... 80
Arteriële bloedvoorziening van de bekkenorganen: ............................................................................. 80
Vegetatieve innervatie van de geslachtsorganen .................................................................................. 81
4
, lOMoAR cPSD| 36057 87
INLEIDING
Indeling en opbouw van de lichaamsholten:
Er zijn drie verschillende lichaamsholten:
- Cavitas thoracica:
De cavitas thoracica bestaat uit 2 holten, nl. de cavitates pleurales en de
cavitas pericardiaca. Deze holtes zijn omgeven door vliezen, die gemaakt
zijn van bindweefsel en de longen en het hart omgeven. Ook de organen
in de buikholte worden omgeven door vliezen, deze vliezen zijn over het
algemeen sterk pijngevoelig1.
- Cavitas abdominis:
De cavitas abdominis is de grootste lichaamsholte en is omgeven door het
buikvlies of peritoneum, dat opgebouwd is uit een pariëtaal en een
visceraal blad.
- Cavitas pelvis
Deze lichaamsholte bevat:
• De voortplantingsorganen
• De blaas
• De colon
• Het rectum
We kunnen gemakkelijk het onderscheid maken tussen de cavitas thoracica en de
cavitas abdominis, hier bevindt zich namelijk het diafragma. Het onderscheid
tussen de cavitas abdominis en de cavitas pelvis is minder duidelijk.
1
Voorbeelden: borstvliesontsteking (pleuritis), ontsteking van het hartzakje (pericarditis) en
een hersenvliesontsteking (meningitis)
5
, lOMoAR cPSD| 36057 87
Opbouw van de lichaamsholten: (vb. cavitas abdominis)
De buikholte bestaat uit verschillende ruimten, zo heb je de retro- of
subperitoneale ruimte. Deze ruimte bevat geen losse organen, ze zitten nl.
allemaal vast in vet- en bindweefsel.
Vanuit de aorta vertrekt er een bloedvat naar de organen in de holte, via het mesenterium. Dit
is een bindweefselstreng die zorgt voor de vascularisatie van de inwendige holte.
De inwendige holtes zijn bekleed met een vlies, in de buikholte noemt men dit
vlies het peritoneum. Deze vliezen bestaan uit 2 delen, nl. een pariëtaal blad
(gelegen tegen de buikwand) en een visceraal blad (gelegen tegen de inwendige
organen of viscera).
Overzicht lymfevaten
De lymfevaten bevinden zich in heel het lichaam en vormen een systeem van
buisjes die de vloeistof tussen de cellen (= interstitiële vloeistof) opnemen en
afvoeren naar het veneuze bloed.
De drainage naar het veneuze bloed gebeurt op twee plaatsen in het lichaam:
- Uitmonding in de ductus thoracicus, tussen de vena subclavia en de vena jugularis interna
- Uitmonding in de ductus lymphaticus dexter, ook tussen de vena
subclavia en de vena jugularis interna.
Het vocht van het grootste deel van het lichaam wordt gedraineerd via de ductus
thoracicus, enkel het rechter bovenste kwadrant van het lichaam wordt
gedraineerd via de ductus lymphatics dexter.
6
, lOMoAR cPSD| 36057 87
Het vegetatief, autonoom of visceraal zenuwstelsel
Bestaat uit:
- Sympathisch zenuwstelsel
- Parasymphatisch zenuwstelsel
- Enterisch zenuwstelsel
Synopsis van sympathicus en parasympathicus:
- De sympathicus is het prikkelende deel van het autonome zenuwstelsel: fight or flight
(stress)
- De parasympathicus2 cöordineert de rust- en spijsverteringsfases van het
lichaam: rest and digest
- Hoewel beide gedeelten gescheiden kerngebieden bevatten (sympathicus:
C8 – L2; parasympathicus: hersenstam en S2-S4), hangen ze perifeer
anatomisch en functioneel nauw met elkaar samen.
Orgaan (Ortho)sympathicus Parasympathicus
Hart Versnellen van de hartslag Vertragen van de hartslag
Longen Verwijden van de bronchiën Vernauwing van de bronchiën
Maagdarm-kanaal Verminderde Verhoogde secretie/motoriek
secretie/motoriek
Alvleesklier Verminderde secretie van het Verhoogde secretie
endocriene gedeelte
Mannelijke geslachtsdelen Ejaculatie Erectie
Schema. Effecten op de verschillende organen
Schema. Schakelschema van het vegetatieve zenuwstelsel
➔ Bij de laatste overdracht in sympathicus wordt noradrenaline gebruikt als
neurotransmitter, bij parasympathicus is dit terug acetylcholine.
7
