Samenvatting context B
Geschiedenis van de architectuur
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 : Het discours op het einde van de 19e eeuw .................................................................................. 5
3 revoluties tegelijkertijd ................................................................................................................................. 5
Wereldtentoonstelling van Londen (1851) & Parijs (1889) ....................................................................................... 5
Burgerlijk interieur ................................................................................................................................................ 6
Nieuwe condities = nieuwe opdrachtgevers& programma’s .................................................................................... 6
De Beaux-Arts traditie id architectuur .................................................................................................................... 6
Historicisme in België : neo-gotiek ........................................................................................................................ 8
1. Eclecticisme................................................................................................................................................ 8
2. Exotisme : het verre en vreemde ................................................................................................................... 9
3. Lokale tradities : Arts & Crafts Movement , Engeland.................................................................................... 10
4. Modernisme, moderniteit, modernistisch,…................................................................................................ 10
Ingenieurs : ‘herauten’ van de moderniteit? .......................................................................................................... 11
Gustave Ei[el : de esthetiek vh stalen skelet ........................................................................................................ 12
Conclusie .............................................................................................................................................................. 12
Hoofdstuk 2 : Formele vernieuwing ..................................................................................................................... 13
‘Art nouveau’ (1895-1905) ........................................................................................................................................ 13
Art nouveau id architectuur : kenmerken ............................................................................................................. 13
Victor Horta (1861-1947) ..................................................................................................................................... 14
Henry Van de Velde (1863)1957 ........................................................................................................................... 17
Antoni Gaudi : formele fantasie, constructieve rationaliteit ................................................................................... 19
Charles R. Mackintosh (1868-1928): tendens naar abstractie ............................................................................... 19
Otto Wagner (1904-1906) .................................................................................................................................... 21
Adolf Loos (1870-1933) ....................................................................................................................................... 21
Conclusie .............................................................................................................................................................. 23
Hoofdstuk 3 : Nieuwe materialen, nieuwe vormen?.............................................................................................. 23
Beton ..................................................................................................................................................................... 23
Historiek ............................................................................................................................................................ 23
Principe gewapend beton ................................................................................................................................... 24
Controverse rond beton ah begin vd 20e eeuw ...................................................................................................... 24
François Hennebique (1842-1921)....................................................................................................................... 24
Ernest Ransome (1852-1917) .............................................................................................................................. 25
Albert Kahn : architectuur in dienst vd (auto) industrie.......................................................................................... 25
Auguste Perret (1874-1954) : betonskelet in de architectuur ...................................................................................... 26
Le corbusier : principe ‘Dom-ino’ 1914 ..................................................................................................................... 27
Burgerlijke bouwkunde als formeel & constructief laboratorium ................................................................................ 28
Dyckerho[ & Widman ......................................................................................................................................... 28
Eugène Freyssinet (1879-1962) ................................................................................................................................ 29
Robert Maillart (1872-1940) ..................................................................................................................................... 30
Felix Candela (1910-1997) ....................................................................................................................................... 31
Besluit : nieuwe materialen? Nieuwe vormen? .......................................................................................................... 31
Hoofdstuk 4 : Amerika aan het begin vd 20e ......................................................................................................... 32
Bouwen in de hoogte .............................................................................................................................................. 32
Op zoek naar architecturale identiteit vr wolkenkrabber ....................................................................................... 33
Burnham & Root : ................................................................................................................................................... 34
Louis Henry Sullivan (1856-1924) ............................................................................................................................. 35
, Wolkenkrabbers in NY : billboard & vastgoedinvesteringen ........................................................................................ 37
De Equitable Bld & de Building Zone Resolution van 1916 ......................................................................................... 37
Chicago Tribune Tower wedstrijd , 1922 .................................................................................................................... 38
Hoogtepunt en eindpunt vd wolkenkrabber .............................................................................................................. 39
Einde van een type : de Empire State en Chrysler Building .................................................................................... 39
Stad in een stad : Rockefeller Center ....................................................................................................................... 40
De ‘programmatorische instabiliteit’ vd wolkenkrabber ............................................................................................. 40
De ‘architecturale armoede’ vd wolkenkrabber ......................................................................................................... 41
Frank Lloyd Wright (1869-1959)................................................................................................................................ 41
Naar ‘organische’ architectuur : de Prairie Houses ............................................................................................... 42
Besluit : invloed USA >> Europa ? ............................................................................................................................. 44
Hoofdstuk 5 : industrialisatie, massaproductie en design .................................................................................... 45
Herman Muthesius & de Deutsche Werkbund .......................................................................................................... 45
Peter Behrens (1868-1940) en de AEG-Werke ........................................................................................................... 46
Het Bauhaus .......................................................................................................................................................... 47
Context , evolutie & pedagogisch model .............................................................................................................. 47
Pedagogisch model & curriculum ........................................................................................................................ 49
Woning als laboratirium : ‘Haus am Horn’ , Weimar 1923........................................................................................... 49
Invloed van Theo Van Doesburg en ‘De Stijl’ .............................................................................................................. 50
Een ‘paradigm shift’ : de Vorkurs onder Itten en Moholy-Nagy .................................................................................... 51
Bauhaus , Dessau (arch. Walter Gropius 1926) ......................................................................................................... 51
Gebouw als decor en katalysator v creatieve actie ............................................................................................... 52
Atelier Gropius : Siedlung Törten, Desseau 1926-1928 .............................................................................................. 53
Hannes Meyer 1889-1954 ........................................................................................................................................ 53
Verhuis naar Berlijn & einde vh Bauhaus 1933 .......................................................................................................... 54
Besluit : invloed vh Bauhaus? .................................................................................................................................. 54
Hoofdstuk 6 : De formalisering vd moderne architectuur...................................................................................... 55
De formalisering vd moderne achitectuur................................................................................................................. 55
Charles-Edouard Jeanneret 1887-1965 .................................................................................................................... 55
Vers une architecture 1923...................................................................................................................................... 57
De woning als ‘machine à habiter’ : Cité Frugès , Pessac ......................................................................................... 58
De 5 punten vr nieuwe architectuur 1926 ................................................................................................................. 59
Villa Stein de Monzie, Garches 1926 ...................................................................................................................... 59
Colin Rowe , ‘The Mathematics of the Ideal Villa’ 1947 .............................................................................................. 60
Villa Savoye , Poissy 1929 ........................................................................................................................................ 61
Vele levens v Villa Savoye.................................................................................................................................... 62
Villa Savoye vs Capra / La Rotonda (Palladio, 1566-71) ......................................................................................... 62
Herinterpretatie : Rem Koolhaas, Villa dal’Ava, Parijs 1988 ........................................................................................ 63
Invloed van Le Corbusier ......................................................................................................................................... 63
Ludwig Mies van der Rohe (1886-1969)..................................................................................................................... 63
Duits paviljoen , Wereldtentoonstelling Barcelona 1929 ............................................................................................ 64
Villa Tugendhat , Brno 1930 ..................................................................................................................................... 65
De consecratie vd modernistische architectuur........................................................................................................ 65
Conclusie .............................................................................................................................................................. 66
,Hoofdstuk 7 : Architectuur en ideologie............................................................................................................... 67
De oktoberrevolutie van 1917 .................................................................................................................................. 67
Kunst en revolutie : het constructivisme ................................................................................................................... 68
El Lissitzky 1890-1914 ............................................................................................................................................. 69
Vladimir Tatlin 1885-1953 : ‘Monument voor de 3e Internationale’ .............................................................................. 69
Alexander & Viktor Vesnin, bijkantoor vd Pravda (1923) ............................................................................................. 70
Vkhutemas/Vkhutein 1920-1930 : Russische Bauhaus .............................................................................................. 71
Architectuur als ‘sociale condensator’ ..................................................................................................................... 71
Arbeidersclub .................................................................................................................................................... 71
De ‘dom komuny’ ............................................................................................................................................... 72
Architectuur als technische utopie : Ivan Leonidov ................................................................................................... 73
‘Socialistisch realisme’ onder Stalin : idealisering ipv idealisme ................................................................................ 73
Wedstrijd vr het ‘Paleis vd Sovjets’ 1931 ................................................................................................................... 74
Wedstrijd vr het ‘Paleis vd Volkerenbond’ 1929 ......................................................................................................... 75
Architectuur en dictatuur in Europa 1930-1939 ......................................................................................................... 75
Architectuur, retoriek & intimidatie : Albert Speer...................................................................................................... 76
Welthaupstadt Germania ........................................................................................................................................ 77
Domestieke architectuur : de droom van arcadia ...................................................................................................... 77
Parijs , Wereldtentoonstelling 1937 : oorlog in architectuur ....................................................................................... 77
Besluit : één stijl, veel betekenissen ......................................................................................................................... 78
Hoofdstuk 8 : ‘The International Style’ ................................................................................................................. 80
Het Modernisme na WOII ........................................................................................................................................ 80
De ‘international style’ in de USA ............................................................................................................................. 81
Mies in amerika .................................................................................................................................................. 81
Dematerialisatie vd gevel ; de Curtain Wall .......................................................................................................... 84
Het Case Study Houses Program (1945-1965) ...................................................................................................... 85
Regionale assimilaties : Latijns-Amerika en Scandinavië ........................................................................................... 86
Het lyrische modernisme van Oscar Niemeyer..................................................................................................... 86
Het humanistische modernisme van Alvar Aalto .................................................................................................. 87
Conclusie .............................................................................................................................................................. 88
Hoofdstuk 9 : Op zoek naar nieuwe monumentaliteit ........................................................................................... 89
De nood aan nieuwe symbolen ................................................................................................................................ 89
Le Corbusier na WOII .............................................................................................................................................. 90
Van machine naar mystiek .................................................................................................................................. 90
Chandigarh (1951- 1965) .................................................................................................................................... 91
Oscar Niemeyer, Lucio Costa en masterplan voor Brasilia......................................................................................... 93
Epicentrum ........................................................................................................................................................ 94
Louis I. Kahn ........................................................................................................................................................... 95
Voorbij het functionalisme .................................................................................................................................. 95
National Assembly , Dhaka (1962-1976) .............................................................................................................. 96
Conclusie .............................................................................................................................................................. 97
Hoofdstuk 10 : Pluralisme als doctrine in de jaren 1960-1980: High tech, structuralisme, postmodernisme ............ 97
Crisis vh modernisme ............................................................................................................................................. 97
High-tech architectuur ............................................................................................................................................ 98
Context.............................................................................................................................................................. 98
Team 4 ............................................................................................................................................................... 98
, Cedric Price ....................................................................................................................................................... 99
3 Sleutelprojecten .............................................................................................................................................100
Structuralisme...................................................................................................................................................... 102
Context.............................................................................................................................................................102
Twee sleutelprojecten .......................................................................................................................................102
Postmodernisme .................................................................................................................................................. 103
Context.............................................................................................................................................................103
Drie standaardwerken .......................................................................................................................................103
Postmodernisme als iconoclasme .....................................................................................................................105
Conclusie ............................................................................................................................................................ 105
Hoofdstuk 11 : recente tendensen .....................................................................................................................106
Architectuur eind 20e : het opbod van de ‘-ismes’.................................................................................................... 106
Deconstructivisme ............................................................................................................................................... 107
Context.............................................................................................................................................................107
Vijf sleutelprojecten ..........................................................................................................................................107
Minimalisme en ‘nieuwe eenvoud’ ......................................................................................................................... 110
Context.............................................................................................................................................................110
Drie sleutelfiguren .............................................................................................................................................110
Voorbij het orthogonale paradigma : ‘Blobs’ en ‘Folds’............................................................................................. 111
Context.............................................................................................................................................................111
Drie sleutelmomenten .......................................................................................................................................112
,Hoofdstuk 1 : Het discours op het einde van de 19e eeuw
‘in welke stijl moeten we bouwen?’
19e & het hoogtepint vd burgerlijke cultuur
Centrale bouwconcept : stijl >> set aan homogene, vormelijke eigenschappen
3 revoluties tegelijkertijd :
1. Industriële revolutie
*uitvinding (stoom)machine >> mechanisering productieproces
& schaalvergroting vd industrie
*boeren werken id stads fabrieken
2. Politieke revolutie
*nasleep franse revolutie : onstaan republieken & bourgoisie die domineerde
=bankiers, renteniers, industriëlen
*politiek idee : economische liberalisme
=kapitaal gericht, staat moet zo gunstig mogelijk kader creeëren vr
private initiatief, vr de rest zo afzijdig mogelijk houden
3. Socio- culturele revolutie
*19e eeuw = eeuw vd wetenschap
>> verwetenschappelijking vd wereld
*persoonlijke / nationale geschiedenis = geliefd thema id architectuur/ kunst,…
>>weerwerk snelle transformatie 19e
>>snelle evolutie : tegenstrijdige gevoelens : 2 metoforen
1. Fascinatie, optimisme (wereldtentoonstelling)
2. Angst, nostalgie (burgerlijk interieur)
Wereldtentoonstelling van Londen (1851) & Parijs (1889)
Londen : eerste
Parijs : tweede
>spektakel, vermaak, onderrich
>publiek wordt wereldreiziger (maar dan thuis)
>fascinatie voor exotische (enkel rijkste, dure verplaatsing + ticket)
DOEL : concurrentie tssn industriële naties
>>via tentoonstelling macht tonen
‘slagveld v consumptie & techniek’
Chrystal palace (Paxton) , Londen >>
Hall des Machines, Patijs >>
, Burgerlijk interieur
=>veiligheid in snel evolueerende wereld ; nostaligisch museum
>portret vd bewoner
>bechemde , veilige cocon vr individu
>houvast in snelle vooruitgang
“in interieur verzameld men het verleden.., …mens creeërt eigen
wereld in huis” – Walter Benjamin
>Private interieur werd persoonlijk museum dat refereerde nr eigen verleden (nostalgie) & manier om
te ontsnappen aan lelijkheid vd moderne wereld (escapisme)
Nieuwe condities = nieuwe opdrachtgevers& programma’s
Wat verandert er id architectuur? Nieuwe typologiëen
Bourgeoisie gebruikt architectuur om macht te vestigen/etaleren (netwerken)
Fabrieken & montagehallen nodig (grote overspanningen)
Nood aan stations, bruggen, luxehotels,…
1. Industrie & transport (vb station, fabrieken, opslagplaatsen,..)
2. Toerisme (mensen reizen dmv stoomtreinen, hotels&stations nodig)
3. Opkomst gecentraliseerde natie-staat (versch hertogdommen gaan 1 groot geheel vormen)
4. Burgerlijke cultuur & consumptie (vb opera, nieuwe gebouwen ontworpen)
5. Hygiëne & duscuplinering (vb ziekenhuizen)
6. Bouwtechnische evoluties & nieuwe materialen
a. Gietijzer, staal, vlak glas, beton,..
Tweestrijd :
Industriële materialen (gietijzer, staal, beton,..) niet laten zien in representatieve gebouwen
Representatieve gebouwen enkel nobele materialen tonen (of toch illusie wekken)
(afkomstig vd natuur / dr mens bewerkt)
Welke architectuur?
Heinrich Hübsch : boekje : ‘In welke stijl zullen we bouwen?’
Door meer kennis over archeologie & kunstgeschiedenis besef dat ideaalbeeld vr KO niet klopt
>>besef dat alle kunsthistorische periodes evenveel waard zijn
(Hübsch zet deuren open vr historicisme & ecleticticisme)
Verchillende houdingen id 19e afhankelijk van :
7. Historisme & electicisme
>vroegere stijl & >verschillende stijlen gaan mengen
8. Exotisme
9. Arts & crafts movement
10. Modernisme
Dominantie vd Ecole des Beax-Arts
>Regeren stijlen, tempel vh architectuur onderwijs
De Beaux-Arts traditie id architectuur
Onderwijs bestaat uit kopiëren vd klassieke oudheid
