Psychologie
College 1 : Geest, gedrag en psychologie als wetenschap
Wat is psychologie en wat is het niet?:
Psychologie is een breed domein, met veel specialisaties. Fundamenteel
is psychologie de wetenschap van gedrag en geestelijke processen. De
benaming van psychologie is misleidend.
Psychologie is NIET:
- Zuiver speculeren over de menselijke aard. Een samenraapsel van
volkswijsheid over mensen waarvan “iedereen” weet dat het waar is
- Pseudowetenschap = elke poging om fenomenen in de fysieke
wereld te verklaren zonder gebruik te maken van empirische
observatie of een andere wetenschappelijke methode
(Bv. astrologie, grafologie, toekomst voorspellen)
Denk kritisch na over beweringen, je weet niet of het
wetenschappelijk onderbouwd is het gaat meer over geloof
Wat is psychologie?
- Komt van psyche (Grieks voor “geest”) en -ologie (“een studie
gebied”)
- Letterlijke betekenis “studie van de geest”
- Omvat zowel interne mentale processen als externe, observeerbare
gedragingen
- Is gebaseerd op objectieve en testbare wetenschappelijke evidentie
(m.a.w. verifieerbare gebeurtenissen) niet zomaar met gezond
verstand gaan ervaren
- Zowel geest als gedrag!
Wat is kritisch nadenken? Stel een aantal vragen:
1. Wat is de bron? = heeft de bron iets te winnen?
2. Is de bewering redelijk of extreem? = voldoende bewijs?
3. Wat is het bewijsmateriaal? = hoeveel bewijsmateriaal is er?
4. Kan de conclusie beïnvloed zijn door bias? = bias = een vertekening
5. Worden veel voorkomende denkfouten vermeden? = ga er niet
vanuit dat je gezond verstand genoeg is
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken
nodig? = er zijn veel verschillende invalshoeken
1
,Wat doen psychologen?
Psychologie is een breed domein met vele specialisaties, onderverdeeld in
drie grote categorieën/groepen: experimentele psychologie, psychologie in
het onderwijs (docenten) en toegepaste psychologie
- Experimentele psychologen Voeren het meeste onderzoek op het
brede terrein van de psychologie uit. Kunnen in een privé-bedrijf of
voor de overheid werken. Mensen die nieuwe psychologische kennis
verweert en onderzoekt
- Overlap met psychologie in het onderwijs Geven vaak les aan een
hogeschool of universiteit om hun kennis door te geven
- Toegepaste psychologen gebruiken de kennis die door
experimentele psychologen is vergaard om problemen van mensen
op te lossen
Verschillende domeinen van toegepaste psychologen:
1. Arbeid en organisatie: hoe ga je een arbeider gemotiveerd houden,
hoe kunnen we de productiviteit verbeteren, wie heeft het juiste
profiel voor deze werkplek, …
2. Sport: hoe kunnen we atleten motiveren?
3. Forensisch: : risicoinschattingen maken op herval,
gevangenispsychologen, …
4. School: : CLB, adviseren, leer en gedragsproblemen in schoolcontext
5. Omgeving: de omvang tussen mens en omgeving beter maken,
meer groen in een stad, hoe ga je mensen aanmoedigen om te
recycleren
6. Klinisch/counseling: counseling is de eerste lijn, problemen waarbij
elk van ons in contact mee kan komen & klinische = sociale en
emotionele gebied (therapeuten)
7. Gerontologie: 65plussers, het positief en actief ouder worden,
dementie, hoe familieleden moeten omgaan met dementie, …
conclusie: psychologie kan je niet onder één iets plaatsen, het is heel
breed.
Psychologen zijn geen psychiaters!
Psychologen Psychiaters
- Breed studiegebied - Medische specialisatie
- Master in de psychologie - Eerst basisopleiding arts
- Specialisatie in de
(medische) behandeling van
mentale en
gedragsproblemen
2
, - Voorschrijven van medicatie
is mogelijk
Vanuit welke perspectieven werken hedendaagse psychologen?
Het snel veranderende veld van de moderne psychologie wordt
gedomineerd door zes verschillende perspectieven: de biologische, de
cognitieve, de behavioristische, de gehele-persoon, de ontwikkeling, en de
socio-culturele invalshoek.
(examenvraag: ze geeft een bepaalde kijk en vraagt welk perspectief hier
van toepassing is)
Waar liggen de historische wortels van psychologie?
De moderne psychologie is ontstaan uit vele, dikwijls tegenstrijdige
tradities, zoals structuralisme, functionalisme, Gestalt psychologie,
behaviorisme, en psychoanalyse. de wortels van de hedendaagse
benadering.
Zes perspectieven van psychologie:
1. Biologisch
2. Cognitief
3. Behavioristisch
4. Gehele persoon
5. Ontwikkeling
6. Socio-cultureel
Biologische perspectief: gaat terug tot Descartes
De 17e eeuwse Franse filosoof René Descartes stelde als eerste het idee
voor dat er een scheiding is tussen de spirituele geest en het fysieke
lichaam; dat het fysieke lichaam kan apart bestudeerd worden van de
geest leidde tot het modern biologische perspectief.
Dit modern perspectief ziet de geest als een product van de hersenen en
voegt zo lichaam en geest weer samen.
- Visie op de menselijke natuur: We zijn complexe systemen die
zowel op erfelijke als op omgevingsinvloeden reageren
- Wat bepaalt gedrag: Hersenstructuren (neuronen), biochemie en
aangeboren reacties op externe signalen
3
, - Accent in het onderzoek: Het zenuwstelsel/de hersenen en
endocriene (= de hormonen) systemen, evolutionaire voordelen of
gedragingen
Voorbeeld: bij slaaponderzoek gaan ze de patronen van hersengolven
meten
Wortels in medische wetenschappen
Biologische psychologie, biologie en neurologie hebben interesse voor
processen in de hersenen => “neurowetenschappen” (bv. studie
hersengolven gedurende de slaap)
Andere belangrijke variant: “evolutionaire psychologie” = genetische
eigenschappen vergroten de kans op overleven en voortplanten
bijvoorbeeld een aangeboren kenmerk is lachen, baby’s gaan lachen
wanneer ze zich goed voelen (gebaseerd op Darwin: natuurlijke selectie)
Cognitieve perspectief:
Het modern cognitieve perspectief ontstond op basis van een aantal
benaderingen:
- Het structuralisme van Wilhelm Wundt
En reacties hierop:
- Het functionalisme van William James
- Gestaltpsychologie
Cognitieve perspectief: structuralisme:
Tracht de basisstructuren van de geest en de gedachten te ontrafelen
Als de chemie kan kijken naar de belangrijke elementen waarom kunnen
wij dat dan niet als psychologen
WILHELM WUNDT 1879: eerste laboratorium voor experimentele
psychologie te Leipzig Introspectie = ging vragen aan mensen wat ze
waarnemen als ze zichzelf zagen in de spiegel
(Examenvraag: wie is de grondlegger van structuralisme?)
Cognitieve perspectief: functionalisme:
Ging er van uit dat psychische processen het beste begrepen kunnen
worden in termen van hun adaptieve nut en functie (we gaan ons afvragen
wat de adaptieve nut is of wat de functie is, waarom is gedrag adaptief,
hoe gaan mensen zich aanpassen aan hun omgeving, …)
WILLIAM JAMES sluit aan bij Darwin: organismen passen zich aan aan
hun omgeving
4