CR – Inleiding
I. Belang van algemeen verbintenissenrecht
- Beginsel van wilsautonomie;
- Beginsel van consensualisme;
- Basisvereisten voor geldigheid contract:
» Geldige toestemming, zonder wilsgebreken
» Bekwaamheid contractspartijen
» Bepaald voorwerp
» Geoorloofde zaak
- Algemene regels contractuele aansprakelijkheid
- Algemene regels tenietgaan van overeenkomst
- Algemene regels betreffende wederkerigheid contracten
II. Benoemde en onbenoemde overeenkomsten
1. OMSCHRIJVING
- Benoemde of bijzondere overeenkomsten onderworpen aan specifieke regeling (Art. 1107 BW)
of op aanvullende wijze.
» Onderscheiding van een doorsnee contract. (Art. 1108 - 1314 BW)
- Soort modelcontract, sjabloon
» Rechtszekerheid.
2. BENOEMDE OVEREENKOMSTEN IN HET BW
- Gebruikelijke overeenkomsten geregeld in 1582 – 2091 BW
- Sommige overeenkomsten gebundeld in Wetboek Economisch Recht.
- Bepaalde materies zo belangrijk -> eigen rechtstak
» Eigen naam en eigen regeling
3. ONBENOEMDE OVEREENKOMSTEN
3.1. DEFINITIE
- Past vaak niet in specifiek wettelijk kader
» Weinig of geen reglementering
- Bijna automatisch gekend wat contract inhoudt
» Gegroeid door de praktijk -> gewoonte.
- Onbenoemde overeenkomsten opgedeeld in 2 types
1
, CR – Inleiding
3.2. EIGENSOORTIGE EN GEMENGDE OVEREENKOMSTEN
- Eigensoortige (Sui Generis): Autonome inhoud, kan niet worden herleid tot één benoemd
contract of combinatie van contracten.
» Rechtsregels? Verbintenissen en regelgeving verwante benoemde contracten.
- Gemengde: samenstelling van verscheidene benoemde overeenkomsten.
4. KWALIFICATIE VAN CONTRACTEN
4.1. COMBINATIE, ABSORPTIE EN ZELFSTANDIGHEID
- 3 methoden voor hybride contracten en eigensoortige overeenkomsten
1) Combinatiemethode: Elk onderdeel van een gemengd contract wordt gekwalificeerd als
ware het een apart tussen de partijen gesloten contract.
2) Absorptiemethode: Enkel rekening houden met de regels van de benoemde
overeenkomst, die het zwaarst doorweegt in de verhouding tussen de contractanten.
3) Zelfstandig: Als geen van beide opties soelaas biedt -> eigensoortig contract. Gemengde
overeenkomst karakteristieken kunnen naar analogie worden toegepast.
- Geldt NIET voor het samenlopen van koop en aanneming van werk (zie later).
4.2. INVLOED VAN KWALIFICATIE DOOR DE CONTRACTANTEN
- Om verwarring te voorkomen of voorkomen van legale bindingen.
- Rechter niet gebonden door kwalificatie
» Als karakteristieken niet verenigbaar zijn, komt rechter tussen.
5. CONSUMENTENBESCHERMING
- Vooral in Wetboek Economisch Recht ingrijpende consumentenbescherming
» Over contracten met consumenten
» Lijst met verboden onrechtmatige bedingen
- Beveiliging van de contractpositie van de consument en het vrijwaren van het contractueel
evenwicht
- Artikelen staan overal verspreid
6. PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID
6.1. DEFINITIE
- Verschijningsvorm van buitencontractuele aansprakelijkheid waarbij het risico op de producent
wordt gelegd van het feit, dat hij een gebrekkig ervaren product in het maatschappelijk verkeer
heeft gebracht.
» Wet Productaansprakelijkheid
» Aansprakelijkheid uit kracht van de wet, zoals die uit onrechtmatige daad.
- Ruim toepassingsgebied
- Vooral wanneer bewijslast voor vaststellen van contractuele aansprakelijkheid te zwaar is.
2
, CR – Inleiding
6.2. WET PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID
- Cruciale regel heeft betrekking op de definitie van het begrip gebrek.
» Product is gebrekkig wanneer het niet de veiligheid biedt die men gerechtigd is te
verwachten.
- Vaak internationale dimensies.
» Schadelijder moet andere lidstaat procederen.
6.3. RELATIEF GERINGE IMPACT
- Nooit echt succes zoals in VS.
- Enkele redenen:
» Sociale vangnet VS niet te vergelijken met die van ons
» Ereloon advocaat gebonden aan uitslag rechtszaak in VS. Geen financieel risico
slachtoffer.
» Class action in VS. Veelheid van eisers in één zaak tegen één verweerder.
» Schadevergoeding bij wijze van straf in VS.
7. OVERHEIDSOPDRACHTEN
= Overeenkomst onder bezwarende titel die wordt gesloten tussen een of meer ondernemers en een of
meer aanbesteders, en die betrekking heeft op het uitvoeren van werken en het verlenen van diensten.
- Niet alleen de Staat of deelentiteiten maar ook overheidsbedrijven en personen die genieten
van bijzondere of exclusieve rechten.
3
, CR - KOOP
I. Essentiële kenmerken
1. DEFINITIE VAN KOOP
1.1. DEFINITIE IN DE WET EN DE PRAKTIJK
Art. 1582 BW: Koop is een overeenkomst waarbij de ene partij zich verbindt om een zaak te leveren, en
de andere om daarvoor een prijs te betalen.
- Onvolledige definitie! Essentiele elementen van een koopovereenkomst genegeerd.
» Eigendomsoverdracht, wordt door definitie geacht plaats te vinden bij levering
waardoor bezitsoverdracht wordt geïmpliceerd.
- Wat bij niet levering? Eerst AANMANEN, in gebreke stellen!
» Anders geen instelling van vordering mogelijk.
» Door vele stommiteiten, nu dagvaarding ook gezien als ingebrekestelling.
= Een contract, waarbij de verkoper zich ertoe verbindt het eigendomsrecht op een zaak over te dragen
aan de koper die zich ertoe verbindt daarvoor een geldprijs te betalen.
1.2. ESSENTIËLE BESTANDDELEN
- Twee bestanddelen:
» Eigendomsoverdracht door de verkoper;
» Betaling van geldprijs door de koper.
- Als een van beide ontbreekt, geen koop! Eventueel ander contract.
1.3. VORMVRIJHEID VAN DE KOOP
- Contract is consensueel bij het tot stand komen van de uitwisseling van de toestemming van de
partijen, zonder verdere formaliteiten. Een samentreffen van wilsuitingen.
- Heden is vormvrijheid verder aangetast door bijzondere regelingen, door
consumentenbescherming en bestuursrecht.
» Koop onroerend goed zeer ingewikkeld.
» Veel gebruik nietigheidssanctie bij niet-naleving!
1.4. ANDERE KENMERKEN
- Vooral verbintenisrechtelijke kenmerken:
» Wederkerig contract: Contractanten verbinden zich tegenover elkaar. Prestaties zijn van
beide partijen van elkaar afhankelijk en vormen elkaars oorzaak. (Art. 1102 BW)
» Onder bezwarende titel: Verplichting van elke partij om iets te geven of te doen. (Art.
1106 BW) Tegenover de prestatie van de verkoper moet een tegenprestatie van de
koper staan.
4
, CR - KOOP
2. TOEPASSELIJK RECHT
2.1. DE BELGISCHE DRIEVULDIGHEID
- Koop is één van de courantste overeenkomsten. Allerlei uiteenlopende vormen!
- Basisregeling is uitgebreid met bijzondere consumentenbeschermende regels en aparte
verdragsrechtelijke regeling voor de internationale handelskoop.
» Algemeen kooprecht
» Consumentenkooprecht
» Internationale koop -> Weens Koopsverdrag
2.2. ALGEMEEN KOOPRECHT IN BW
- Basis: Art. 1582 – 1701 BW
» Uitzondering Art. 1649bis – 1649octies BW: Tussen particulieren onderling en
handelaars onderling.
- Van toepassing als het Weens Koopverdrag niet van toepassing is en het Belgisch Recht wordt
aangewezen.
2.3. CONSUMENTENKOOP
- Basis: Art. 1604 & 1649bis – 1649octies BW
» Koop gesloten tussen professionele verkoper en consument-koper.
- Bijkomende algemene bepalingen in WER, Boek VI en in de Wet van 9 juli 1971 ‘Breyne’.
2.4. INTERNATIONALE KOOP
2.4.1. CISG (Weens Koopverdrag)
- Verdrag van de VN, met aanzienlijk succes!
- Regelt de internationale koop van roerende bedrijfsgoederen, zolang toepassing ervan niet
contractueel is uitgesloten.
2.4.2. Incoterms® regels
Zie verder, hoofdstuk 8.
2.5. BIJZONDERE REGELS BETREFFENDE KOOP
- Sommige vormen onderworpen aan zeer specifieke regelingen.
» Vaak koopvernietigende gebreken.
- Soms bijzondere modaliteiten.
» Koop op proef (Art. 1588 BW) of koop met handgeld (Art. 1590 BW)
5
, CR - KOOP
3. EIGENDOMSOVERDRACHT
3.1. CONSENSUELE OVERDRACHT VAN EIGENDOM
Art. 1583 BW: Hij is tussen partijen voltrokken, en de koper verkrijgt van rechtswege de eigendom ten
aanzien van de verkoper, zodra er overeenkomst is omtrent de zaak en de prijs, hoewel de zaak nog niet
geleverd en de prijs nog niet betaald is.
- Eigendomsoverdracht door loutere wilsovereenstemming van de partijen (Solo Consensu)
» Automatisme van eigendomsoverdracht is niet essentieel, uitzonderingen mogelijk!
Geen dwingend recht
3.2. VERBAND TUSSEN CONSENSUALISME, BEWIJS EN DERDENWERKING
- Twee grote misvattingen bij koop:
1. Nood aan opstelling schriftelijke overeenkomst: De vereiste van een geschrift als voorwaarde voor
geldig contract wijst op een plechtig contract, waarin vormvereisten een essentieel bestanddeel is.
Tegenovergestelde van louter consensuele contract! Koop is geldig bij wilsovereenstemming. Voor
het bewijs inzake betwisting, kan dat leiden tot bewijsmoeilijkheden. Maar koop is geldig!
2. Koop van onroerend goed moet via de notaris gebeuren: Bij koop van een onroerend goed is een
authentieke akte noodzakelijk? Voor de geldigheid van de koop volstaat ook hier het louter akkoord.
Maar om de overeenkomst te kunnen tegenwerpen aan derden te goeder trouw, is een wettelijk
voorgeschreven publiciteitsmaatregel nodig. Overschrijving van de koopakte op Kantoor
Rechtszekerheid. Dit heeft echter niets te maken met de geldigheid van een koop!
2.1. Authentieke akte heeft geen voorrang op onderhandse verkoopcompromis indien er
tegenstrijdigheden instaan, bewijs is niet absoluut!
3.3. TIJDSTIP VAN DE EIGENDOMSOVERDRACHT
3.3.1. Ogenblikkelijk contract
- Koop is een ogenblikkelijk contract. De eigendomsoverdracht gebeurt automatisch, uit kracht
van de wet, van rechtswege op het ogenblik van de wilsovereenstemming. Tegelijk is de prijs
verschuldigd.
» Afwijken van art. 1583 BW mogelijk, 3 mogelijkheden eigendomsoverdracht uitgesteld:
➢ Wegens aard van verkochte zaak, koop van soortzaken en toekomstige zaken
➢ Door de wil van de partijen
3.3.2. Koop van soortzaken
= Zaken die, op zichzelf beschouwd, geen specifieke kenmerken vertonen in vergelijking met andere
zaken van dezelfde soort. In hun eigen categorie zijn ze equivalent.
- Geen individualisering, geen eigendomsoverdracht.
» Eigendomsrecht slaat op een individueel bepaalde zaak!
6
, CR - KOOP
- Verkochte zaak moet gespecificeerd worden, ‘deze goederen zijn van mij’
» Geen loutere identificeerbaarheid
- Tijdstip van individualisering is een feitenkwestie, met vérstrekkende gevolgen.
- Voornaamste gevolg individualisering: risico van verkoper wordt overgedragen aan koper.
» Als zaak tenietgaat voor individualisering -> verkoper moet gelijkaardige zaak leveren!
➢ Soortzaken vergaan niet.
- Individualisering hoeft niet tegensprekelijk te gebeuren.
» Vaak samen met levering, of is anders afgesproken.
- Koop van basisgoederen vindt individualisering en levering vaak samen plaats.
» Bij grote levering -> Incoterms®
» Bij kleine hoeveelheden vindt individualisering en levering tegelijk plaats: Je koopt een
aantal sinaasappels. Hoeveelheid sinaasappelen wordt individualisering en je neemt ze
meteen naar huis.
- ≠ vervangbare zaken!
» Vervangbaarheid komt voort vanuit de aard. Geïndividualiseerd door weging, telling of
meting
» Soortzaak is ruimer. Vervangbare zaak behoort per definitie tot een soort. Niet elke
vervangbare zaak is een soortzaak.
» Art. 1585 BW: de koop van vervangbare zaken gedefinieerd als koop bij gewicht.
Eigendom en risico gaat over bij weging, telling of meting.
3.3.3. Koop van toekomstige zaken
- Gekochte zaak bestaat nog niet, geen individualisatie mogelijk.
- Eigendom en risico gaan over bij de totstandkoming of afwerking van de zaak, tenzij het gaat om
hoeveelheden die nog verder geïndividualiseerd moeten worden (soortzaak).
- Verkoop op plan -> Dwingend geregeld Wet Breyne 9 juli 1971.
- Element van onzekerheid.
» Gaat de zaak teniet, dan gaat de koop teniet.
» Tenzij bij soortzaken -> andere zaak voorzien.
3.3.4. Uitgestelde eigendomsoverdracht. Eigendomsvoorbehoud
= Afwijken van de regel van onmiddellijke eigendomsoverdracht door loutere wilsovereenstemming,
aanvullend recht.
- Eigendomsoverdracht verschuiven naar later tijdstip.
» Bv. Bij koop van een huis wordt overdracht uitgesteld tot overhandiging sleutels of
verlijden notariële akte.
» Koop op afbetaling, overdracht uitgesteld tot volledige prijs is betaald.
- Beding van eigendomsvoorbehoud (roerende goederen): Beding opgenomen in
koopovereenkomst om eigendomsoverdracht uit te stellen tot op het ogenblik van de volledige
betaling van de prijs.
» Verkoper blijft na levering eigenaar -> onderpand van schuldeiser.
» Koper is louter houder zaak, geen bezitter.
7
, CR - KOOP
➢ Kan de zaak niet doorverkopen, bewerken, etc.
➢ Pandwet 2013 regelt de commerciële relaties!
- Eigendomsvoorbehoud is een tijdsbepaling, geen opschortende voorwaarde.
- Als koper toch doorverkoopt -> strafrechtelijk misdrijf, misbruik van vertrouwen.
» Verkoper kan niet revindiceren aan derde die ten goede trouw is. Derde heeft wettelijke
bescherming.
➢ Alleen derde kan nietigheid van de koop inroepen t.a.v. oorspronkelijke koper.
Niet verkoper, die is geen partij.
» Verkoper kan alleen tijdsbepaling laten vallen.
➢ Zal niet vaak lukken want koper zal insolvabel zijn.
» Verkoper kan eventueel wel overdracht van schuldvordering bedingen.
- Indien eigendomsvoorbehoud wordt ingeroepen tegen verkoper -> revindicatie
» Maar geen verrijking. Slechts de prijs van het openstaande saldo!
➢ Kosten alleen met betrekking tot de zaak, geen schadebedingen, gerechtskosten
etc.
» Soms samenloop met andere schuldeiser -> voorrechten ter uitbetaling.
3.4. ONDERSCHEID MET LEVERING EN RISICO
- Eigendomsoverdracht: overgang van het recht van eigendom
- Levering: handeling waardoor de zaak feitelijk in de macht en het bezit van de koper wordt
gesteld (Art. 1694 BW)
» Kan samenvallen met eigendomsoverdracht.
- Risico: wie draagt het risico het feit dat de prestatie niet meer kan worden geleverd?
3.5. BELANG EIGENDOMSOVERDRACHT VOOR HET RISICO
- Bij wederkerige overeenkomsten draagt de schuldenaar van de bepaalde prestatie het risico van
tenietgaan van het voorwerp van zijn verbintenis.
» Kan hij niet leveren -> bevrijdt van zijn verbintenis. Tegenpartij wordt ook ontslagen van
zijn tegenprestatie.
- Bij eigendomsoverdragende wederkerige overeenkomsten geldt een uitzondering op de
basisregel!
» Het risico gaat samen met eigendom over op de koper.
» Als de zaak, zelfs al is ze nog niet geleverd, tenietgaat, blijft de tegenprestatie van de
koper gelden! Prijs verschuldigd!
➢ Eigenaar draagt het risico van het tenietgaan van de zaak.
➢ In de meeste gevallen leidt tenietgaan zaak tot verval van verbintenis, maar niet
overal zo!
- Daarom tijdstip eigendomsoverdracht erg belangrijk!
» Bv.: je koopt tweehandwagen maar krijgt de auto nog niet mee, wel
eigendomsoverdracht. Door brand bij de verkoper gaat de auto teniet. Verkoper treft
geen schuld maar koper is de prijs nog steeds verschuldigd aan de verkoper.
» Bv.: Je koopt nieuwe auto, nog geen eigendomsoverdracht. Als wagen tenietgaat bij
fabrikant, moet de verkoper de wagen vervangen. Is nog een soortzaak! Geen risico-
overdracht had plaatsgevonden.
8
, CR - KOOP
- Door aanmaning, ingebrekestelling wordt het risico opnieuw verplaatst naar de verkoper!
- Bijzonder probleem: koop blijkt achteraf nietig.
» Koper zou nooit eigenaar zijn geweest. Verkoper vordert zaak terug en koper vordert
prijs terug.
» Wat als zaak nier in natura kan worden teruggeven omdat ze is tenietgegaan terwijl in
bezit van koper?
➢ Verkoper moet worden vergoed via regels van vermogensverschuiving zonder
oorzaak.
✓ Toepassing van risicoleer, zaak gaat teniet op risico eigenaar, zou erg
onbillijke gevolgen hebben.
3.6. BELANG VAN EIGENDOMSOVERDRACHT BIJ FAILLISSEMENT
- Als verkoper failliet gaat
» Eigendomsoverdracht gedaan -> koper is eigenaar, geen rekening houden met andere
schuldeisers.
» Geen eigendomsoverdracht -> koper is chirografaire schuldeiser.
- Niet toepasbaar op failliet van koper.
3.7. DERDENWERKING BIJ EIGENDOMSOVERDRACHT
3.7.1. Algemeen
- Eigenaardigheid koop: zakelijk recht dat tegenover eenieder geldt, wordt overgedragen in
contract dat alleen geldt tussen contractspartijen.
3.7.2. Derdenwerking bij onroerende goederen
- Koopakte van onroerend goed moet overgeschreven worden in de registers van Kantoor
Rechtszekerheid -> tegenstelbaar aan derden.
» Regel van openbare orde en bescherming derden.
- Koper heeft alle belang:
» Eigendom veilig stellen tegenover derden
- Verkoper blijft tot aan de overschrijving eigenaar van het goed.
» Bij overschrijving wordt koper eigenaar ten overstaan van derden.
- Wettelijk beschermde derden, zijn diegene die nadeel kunnen ondervinden van een niet-
overgeschreven akte. Derden zijn titularis van concurrerende rechten ten aanzien van koper:
» Titularis zakelijke rechten op onroerend goed dat het voorwerp van de niet
overgeschreven akte is; indien hij al beschikt over een overgeschreven titel.
» Gewone chirografaire schuldeiser, die zijn rechten al heeft vervolgd door overschrijving
van het beslag dat het voorwerp van niet overgeschreven akte is.
» Gewone chirografaire schuldeisers na het faillissement van de verkoper.
➢ Huurder hoort hier niet bij, huur is persoonlijk recht, geen zakelijk.
» Derden moeten te goeder trouw zijn, geen bedrog.
9
, CR - KOOP
3.7.3. Derdenwerking bij roerende goederen
- Geen bijzonder publiciteitssysteem.
- Koper beschermt door algemene regels van zakenrecht.
» Bezitter te goeder trouw geldt zijn bezit als eigendomstitel.
» Verkoper heeft recht op terugvordering bij niet betaling maar heel wat voorwaarden en
beperkingen.
➢ Beding van eigendomsvoorbehoud
3.7.4. Beding van eigendomsvoorbehoud
- Om de onbetaalde verkoper zijn positie te versterken.
- Beding waarin meestal bepaald wordt dat de verkoper eigenaar blijft totdat de volledige prijs is
betaald.
» Beding kan ook gelden naar derden toe
➢ Verkoper treedt aan als eigenaar en geen samenlopende schuldeiser.
- HvC in 1933: bedongen eigendomsvoorbehoud geen uitwerking tegenover andere schuldeisers.
» Geleverde zaak maakt deel uit van het algemeen onderpand voor schuldeisers.
- Wat met samenloop van schuldeisers?
» Veel kritiek voorbije decennia.
» Faillissementswet 1997: eigendomsvoorbehoud in geval van faillissement koper
verleent uitwerking tegenover derden. Voorwaarden:
1) Beding moet schriftelijk zijn overeengekomen uiterlijk op het ogenblik van
de vering van de verkochte zaak. Geen vormvereisten, wel algemene
contractvoorwaarden
2) De eis tot terugvordering moet gesteld worden voor het sluiten van het
proces-verbaal van de verificatie van de schuldvorderingen.
- Beding van eigendomsvoorbehoud wordt alleen ingeroepen bij samenloop van
schuldvorderingen.
4. BETALING VAN EEN GELDPRIJS
4.1. PRIJS IS EEN ESSENTIEEL BESTANDDEEL
- Soms geen prijs vereist -> geen koop!
» Bv.: Schenkingen
- Prijs kan een ontbindende voorwaarde zijn, geen opschortende.
» Anders zou prijs een onzekere gebeurtenis zijn.
4.2. DE PRIJS MOET BESTAAN IN EEN GELDSOM
- Koopprijs moet uitgedrukt zijn in geld.
- De koopprijs drukt niet het belang uit van de partijen.
- Prijs kan niet negatief zijn.
10
