100% tevredenheidsgarantie Direct beschikbaar na je betaling Lees online óf als PDF Geen vaste maandelijkse kosten
logo-home
Eerder door jou gezocht
Eerder door jou gezocht
logo
Samenvatting Kompas voor de algemene psychologie - Algemene psychologie €11,92
In winkelwagen
Snel navigeren naar
Voorbeeld
  2.  
  3. Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen (Artesis)
  4.  
  5. Bachelor In De Toegepaste Psychologie
  6.  
  7. Algemene psychologie

Samenvatting

Samenvatting Kompas voor de algemene psychologie - Algemene psychologie
 0 keer verkocht

Een samenvatting van lesnotities, het boek, de PowerPoints die in de lessen werden behandeld en additionele teksten van het opleidingsonderdeel. Deze samenvatting is erg volledig, volgt het boek chronologisch en bevat veel informatie die kan helpen om het studiemateriaal te begrijpen. Anderen heb...

[Meer zien]

Voorbeeld 10 van de 156  pagina's

Document informatie

  • Nee
  • Hoofdstuk 1-5 en hoofdstuk 8
  • 31 januari 2025
  • 156
  • 2024/2025
  • Samenvatting

Onderwerpen

Gekoppeld boek

book image

Titel boek:

Auteur(s):

  • Uitgave:
  • ISBN:
  • Druk:

Meer samenvattingen voor studieboek

Alles voor dit studieboek (22)

Geschreven voor

Alle documenten voor dit vak (23)

Verkoper

avatar-seller
mayravermeulen

Voorbeeld van de inhoud

S1




Algemene psychologie
ACADEMIEJAAR 2024-2025 AP HOGE SCHOOL

,Inhoud
1) Inleiding: kennismaking met de psychologie ............................................................................. 7
1.1 Een definitie van de psychologie: .............................................................................................. 7
1.2 Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis: .................................................. 7
1.2.1 Verschillen in het verzamelen van gegevens: ....................................................................... 7
1.2.2 Verschillen in het zoeken naar samenhang .......................................................................... 8
1. Methodische werken ............................................................................................................ 8
2. Beschrijvende/begrijpende methode ................................................................................... 8
3. Verkennende/correlationele methode ................................................................................. 8
4. Verklarende/experimentele methode .................................................................................. 9
5. Inkaderen in een bredere theorie......................................................................................... 9
6. Empirische toetsing .............................................................................................................. 9
1.3 Geschiedenis van de psychologie............................................................................................ 10
1.3.1 De verre voorgeschiedenis ................................................................................................. 10
1.3.2 De meer directe voorgeschiedenis ..................................................................................... 11
1. Ontwikkelingen in de filosofie ............................................................................................ 12
2. Impulsen vanuit de natuurwetenschappen ........................................................................ 12
1.3.3 De psychologie als wetenschap van het bewustzijn ........................................................... 13
1. Wundt en het structuralisme .............................................................................................. 13
2. Het functionalisme ............................................................................................................. 13
1.3.4 De behavioristische revolutie ............................................................................................. 14
1.3.5 Nieuwe klemtonen in Europa ............................................................................................. 15
1. De gestaltpsychologie ......................................................................................................... 15
2. De dieptepsychologie ......................................................................................................... 15
1.3.6 Amerika en de herontdekking van het innerlijke ................................................................ 16
1. Het neobehaviorisme ......................................................................................................... 16
2. De humanistische psychologie............................................................................................ 16
1.3.7 Hedendaagse stromingen in de psychologie ...................................................................... 17
1. De cognitieve psychologie .................................................................................................. 17
2. De biologische psychologie................................................................................................. 18
3. De positieve psychologie .................................................................................................... 18
1.4 Studiedomeinen binnen de psychologie ................................................................................. 19
1.4.1 Theoretische psychologie ................................................................................................... 19
a. Algemene psychologie – Functieleer .................................................................................. 19
b. Differentiële psychologie .................................................................................................... 20
c. Ontwikkelingspsychologie – levenslooppsychologie .......................................................... 20
d. Sociale psychologie ............................................................................................................. 21
e. Psychopathologie ................................................................................................................ 21

1

, 1.4.2 Toegepaste psychologie ...................................................................................................... 21
a. Schoolpsychologie .............................................................................................................. 21
b. Arbeids- en organisatiepsychologie .................................................................................... 22
c. Klinische psychologie .......................................................................................................... 22
2) Het zenuwstelsel: de hardware van het psychisch functioneren .............................................. 23
2.1 De bouwstenen van het zenuwstelsel..................................................................................... 23
2.1.1 Structuur van de neuronen................................................................................................. 23
2.1.2 De signaalgeleiding ............................................................................................................. 24
a. De actiepotentiaal............................................................................................................... 25
b. De synaptische overdracht ................................................................................................. 30
c. Het neuron als beslissingscentrum ..................................................................................... 32
d. Enkele neurotransmitters ................................................................................................... 32
2.2 Structuur van het zenuwstelsel ............................................................................................... 34
2.2.1 Het zenuwstel in zijn geheel ............................................................................................... 34
a. Centraal en perifeer zenuwstelsel – anatomisch ................................................................ 34
b. Willekeurig en autonoom zenuwstelsel – functioneel ....................................................... 36
2.2.2 Verdere indeling van de hersenen ...................................................................................... 37
a. De grote hersenen .............................................................................................................. 38
b. De tussenhersenen ............................................................................................................. 40
c. De hersenstam en et cerebellum........................................................................................ 41
2.3 Functionele gebieden op de cerebrale cortex ........................................................................ 43
2.3.1 Soorten cortexgebieden ..................................................................................................... 44
2.3.2 Primaire zones .................................................................................................................... 46
a. De motorische projectiezone .............................................................................................. 46
b. De sensorische projectiezones ........................................................................................... 47
2.3.3 Associatiezones ................................................................................................................... 49
a. Sensorische associatiezones ............................................................................................... 49
b. Motorische associatiezones ................................................................................................ 50
c. De prefrontale cortex.......................................................................................................... 51
d. Zones in verband met het gebruik van taal ........................................................................ 52
2.3.4 Hemisfeerspecialisatie ........................................................................................................ 53
a. Sterktes van de linkerhemisfeer ......................................................................................... 54
b. Sterktes van de rechterhemisfeer....................................................................................... 54
2.4.4 gedragsstoornissen die gevolg zijn v/e lokaal defect i/d hersenen .................................... 56
3) De waarneming ..................................................................................................................... 57
3.1 Het waarnemingsproces in vogelvlucht .................................................................................. 57
3.1.1 De lange weg van prikkel tot waarneming ......................................................................... 57
3.1.2 Drie psychologische activiteiten ......................................................................................... 60
3.2 Waarnemen is selecteren ....................................................................................................... 60

2

, 3.2.1 De verschillende zintuigen .................................................................................................. 61
3.2.2 Het waarneembare spectrum ............................................................................................. 63
3.2.3 De minimumintensiteit van de prikkels .............................................................................. 64
3.2.4 De selectieve aandacht ....................................................................................................... 65
3.3 Waarnemen is structureren .................................................................................................... 66
3.3.1 Figuur en achtergrond ........................................................................................................ 67
a. Structurering binnen de visuele waarneming .................................................................... 67
b. Andere zintuigen................................................................................................................. 67
3.3.2 Structureringsfactoren ........................................................................................................ 68
a. De bijdrage van de gestaltpsyhchologen ............................................................................ 68
b. De cognitief-psychologische benadering ............................................................................ 69
3.3.3 Herkennen van gestalten .................................................................................................... 71
a. Visie van de gestaltpsychologen ......................................................................................... 71
b. Aanvullingen vanuit de cognitieve psychologie .................................................................. 71
3.3.4 Waarnemingsconstanties ................................................................................................... 72
a. Grootteconstantie ............................................................................................................... 72
b. Plaatsconstantie.................................................................................................................. 72
c. Vormconstantie................................................................................................................... 73
d. Helderheids- en kleurconstantie......................................................................................... 73
3.3.5 Waarnemingsillusies ........................................................................................................... 74
a. De ponzo-illusie .................................................................................................................. 74
b. De Müller-Lyer illusie .......................................................................................................... 74
c. De maanillusie .................................................................................................................... 75
d. De treinillusie ...................................................................................................................... 75
3.3.6 Culturele verschillen in het structureringsproces ............................................................... 75
3.4 Waarnemen is interpreteren................................................................................................... 76
3.4.1 De rol van vroegere ervaringen .............................................................................................. 76
3.4.2 De affectieve ingesteldheid..................................................................................................... 77
3.4.3 Invloed vanuit de bredere situatie...................................................................................... 77
4) Het geheugen – persoonlijke reconstructie van het verleden .................................................. 79
4.1 De vele betekenissen van het woord ‘geheugen’........................................................................... 79
4.1.1 Automatische en bewuste nawerking van geheugeninhouden ............................................. 80
a. Expliciete en impliciete geheugenprocessen ...................................................................... 80
b. Episodische en semantisch geheugen ................................................................................ 80
4.1.2 Verschillen in tijdsduur en capaciteit ...................................................................................... 81
a. Het zintuiglijke geheugen ................................................................................................... 82
b. Het kortetermijngeheugen en het werkgeheugen ............................................................. 84
I. Uitbreiding van de capaciteit ......................................................................................... 84
II. Uitbreiding van de duur ................................................................................................. 85

3

, III. Magazijn of werkplaats .................................................................................................. 85
c. Het langetermijngeheugen ................................................................................................. 87
4.2 De inprenting.................................................................................................................................. 87
a. Onderhoudend versus bewerkend herhalen ...................................................................... 88
b. Concentratie als hulp bij het inprenten .............................................................................. 89
4.2.1 Structurering van het materiaal.............................................................................................. 89
a. Verwerken tot een zinvolle structuur ................................................................................. 89
b. Zintuiglijke structurering ..................................................................................................... 91
c. Kiezen van een aangepaste coderingswijze ........................................................................ 92
4.2.2 Passende cues of ophaalaanwijzingen.................................................................................... 93
a. Externe omstandigheden.................................................................................................... 94
b. Interne factoren .................................................................................................................. 95
4.3 De latentieperiode ......................................................................................................................... 96
4.3.1 Beschrijven van het vergeetproces ......................................................................................... 96
a. De vergeetcurve van Ebbinghaus ....................................................................................... 96
b. Het vergeten van zinvol materiaal ...................................................................................... 97
c. Herkennen wat niet herinnerd kan worden ....................................................................... 98
d. Het effect van de bijkomende herhalingsbeurten .............................................................. 98
4.3.2 Waardoor vergeten we? ......................................................................................................... 98
a. Het vervagen van geheugensporen .................................................................................... 99
b. Vergeten als gevolg van interferentie ................................................................................. 99
c. Een tekort aan ophaalaanwijzingen .................................................................................. 100
4.3.3 Vergeten als probleem en als pluspunt ................................................................................ 101
4.4 De reproductie ............................................................................................................................. 101
4.4.1 Het oproepen van herinneringen ......................................................................................... 101
a. Spontane herinneringen ................................................................................................... 102
b. Het gebruik van zoekstrategieën ...................................................................................... 102
4.4.2 Geheugenvervorming ........................................................................................................... 103
a. De invloed van irrelevante geheugenfragmenten ............................................................ 103
b. Misleidende cues op het moment van de reproductie .................................................... 104
c. De invloed van fantasieën en denkbeelden...................................................................... 106
5) Leerprocessen ..................................................................................................................... 107
5.1 Soorten leerprocessen .......................................................................................................... 107
a. Leren en geheugen ........................................................................................................... 107
b. Habituatie ......................................................................................................................... 108
5.2 Klassieke conditionering ....................................................................................................... 108
5.2.1 Het eigenlijke conditioneringsproces ............................................................................... 108
a. Het basisexperiment van Pavlov ....................................................................................... 108
b. Pavlovs verklaringswijze.................................................................................................... 110

4

, 5.2.2 Bijkomende processen ...................................................................................................... 111
a. Aversieve conditionering .................................................................................................. 111
b. Uitdoving........................................................................................................................... 112
c. Prikkelgeneralisatie ........................................................................................................... 113
d. Prikkeldiscriminatie........................................................................................................... 113
e. Hogere-orde-conditionering ............................................................................................. 114
5.2.3 Een cognitieve interpretatie van de klassieke conditionering .......................................... 115
a. Contingentie in plaats van contiguïteit ............................................................................. 115
b. Verschillen tussen de voorwaardelijke en de onvoorwaardelijke reactie ........................ 117
c. De preferentiële samenhang tussen de prikkels .............................................................. 118
5.2.4 Toepassingen van klassieke conditionering ...................................................................... 119
a. Toepassingen van klassieke conditionering ...................................................................... 119
b. Klassieke conditionering en propagenda en reclame ....................................................... 120
5.3 Operante conditionering ....................................................................................................... 121
5.3.1 Leren door gissen en missen ............................................................................................ 121
a. Het basis experiment van Thorndike ................................................................................ 121
b. Thorndikes wet van het effect .......................................................................................... 122
5.3.2 Een cognitieve interpretatie van operant leren ................................................................ 122
a. Het opdoen van kennis i.p.v. het ontstaan van een S-R connectie ................................... 123
b. Het belang van contingentie ............................................................................................. 124
c. Hulpeloos en hoe die te genezen of te voorkomen .......................................................... 127
d. Preferentiële contingenties............................................................................................... 128
5.3.3 Operante conditioneringsmechanismen .......................................................................... 129
a. Het eigene van operante conditionering .......................................................................... 129
b. Het gebruik van bekrachtigers .......................................................................................... 130
c. Uitdoving bij niet bekrachtigen......................................................................................... 130
d. Gevolgen van het toedienen van straf .............................................................................. 130
e. Prikkelgeneralisatie en -discriminatie ............................................................................... 131
f. Bekrachtigingsschema’s .................................................................................................... 132
5.3.4 Toepassingen van operante conditionering ...................................................................... 133
a. Aanleren van gewenst gedrag – 4 stappen ....................................................................... 133
b. Afleren van ongewenst gedrag – 4 stappen: .................................................................... 136
5.4 Modeling ............................................................................................................................... 138
5.4.1 De moeizame ontdekking van een apart soort leren ....................................................... 138
5.4.2 De sociale leertheorie ....................................................................................................... 139
5.5 Priming .................................................................................................................................. 140
5.5.1 Vaststellingen bij geheugenpatiënten .............................................................................. 140
5.5.2 Een fenomeen met vele toepassingen ............................................................................. 141
8) Emoties – Affectieve reacties die kleur geven aan onze ervaringen........................................ 142

5

,8.1 De plaats van emoties in het gedrag ..................................................................................... 142
8.1.1 Emoties, gevoelens en stemmingen ................................................................................. 142
8.1.2 Op het snijpunt tussen cognitie en motivatie................................................................... 143
a. Emoties en cognities ......................................................................................................... 143
b. Emoties en motivaties ...................................................................................................... 143
8.2 Autonome lichaamsveranderingen bij emoties .................................................................... 144
8.2.1 De belangrijkste lichaamsveranderingen.......................................................................... 144
a. De rol van het autonoom zenuwstelsel ............................................................................ 144
b. Het hormoonstelsel .......................................................................................................... 144
c. Een voorbeeld: de lichamelijke reacties bij vrees of angst ............................................... 145
8.2.2 Biologisch nut van de autonome lichaamsveranderingen................................................ 145
a. Het faciliteren van doelgerichte reacties .......................................................................... 145
b. Signaalfunctie ................................................................................................................... 146
c. Functieloos of disfunctioneel? .......................................................................................... 146
8.3 De psychologische aspecten van emoties ............................................................................. 146
8.3.1 Het belevingsaspect van emoties ..................................................................................... 146
8.3.2 De expressie van emoties ................................................................................................. 148
a. Universele expressies........................................................................................................ 148
b. Culturele invloeden........................................................................................................... 148
c. Functionaliteit van de emotionele expressies .................................................................. 149
8.4 Theoriën over emoties .......................................................................................................... 150
8.4.1 De perifere en de centrale theorie van de emoties .......................................................... 150
a. De perifere theorie van James en Lange .......................................................................... 150
b. De centrale theorie van Cannon en Bard.......................................................................... 151
8.4.2 Cognitieve theorieën ........................................................................................................ 151
a. De cognitieve activeringstheorie van Schachter en Singer ............................................... 151
b. De cognitieve inschattingstheorie van Magda Arnold ...................................................... 153
8.4.3 Poging tot synthese .......................................................................................................... 153




6

,1) Inleiding: kennismaking met de psychologie
1.1 Een definitie van de psychologie:

Psychologie: De wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale activiteiten van het
individu.
Onder gedrag => niet rechtstreeks waarneembaar gedrag = emoties

 Doel psycho: gedrag kunnen begrijpen en verklaren => kan uiteindelijk gedrag voorspellen
 Middel: verklaringen in persoon vinden en/of omgevingsfactoren

1.2 Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis:

Intuïtieve mensenkennis: Alle inzichten die worden opgedaan uit eigen ervaringen.
Vb. wnr spreek je bep. Mensen aan?
➔ Gebruikt in dagdagelijks omgang met mensen
➔ Onbewust

1.2.1 Verschillen in het verzamelen van gegevens:

Intuïtieve gegevens Wetenschappelijke gegevens 
Toevallig Systematisch
Subjectief Objectief
Alledaags leven Gecontroleerde situaties

Objectieve vaststellingen
Objectiviteitsbeginsel: (vaststellingen)
• Zijn herhaalbaar
• Zijn controleerbaar

Intersubjectiviteit: Mate v. overeenkomst tss verschillende waarnemers
Vb. : creativiteit, originaliteit => moeilijker te evalueren => meerdere waarnemers evalueren.

In pscycho moeilijk om spec. Instrumenten te gebruiken

Technieken/methoden die psychologen gebruiken om gegevens te verzamelen:
• Natuurlijke observaties => gedrag bestuderen v. mensen
• Participerende observaties => deelnemende functie (vb.: andere cultuur beschrijven =
mee opgaan in cultuur)
• Ongestructureerd interview => vragen stellen in gwn gesprek
 ++ je kan nieuwe dingen te weten komen t.o.v. gestructureerd
• Gestructureerd interview => leidraad met vragen waarvan niet wordt afgeweken
 ++ antwoorden op vragen = makkelijker te vgln t.o.v. ongestructureerd
• Vragenlijst => enquête
• Gebruik v. databanken => vele gegevens anoniem in databank te vinden
• Fysiologische metingen => hartslag, bloeddruk, zweten,…
• Psychologische tests => IQ-test, test voor stoornissen,…


7

,Systematische observaties vs. Gecontroleerde situaties:
= representatief = heeft geen storende factoren
= toevallige steekproef  vaak labo omstandigheden => omstandigheden v/d proef
. moeten onder controle blijven

1.2.2 Verschillen in het zoeken naar samenhang

Intuïtief Wetenschappelijk 
Oppervlakkig Methodisch onderzoek
1 keer voorkomen = voldoende voor verband Inkaderen in bredere theorie
1-voudig Empirische toetsing (proefondervindelijk)
ongecontroleerd

1. Methodische werken

De 3 manieren van methodisch werken in de zoektocht naar samenhang:
• Beschrijvende/begrijpende methode
• Verkennende/correlationele methode
• Verklarende/experimentele methode

2. Beschrijvende/begrijpende methode
• Kwalitatieve gegevens
• Gevalstudies (vb. schietpartijen in scholen v/d VS)
• Gebaseerd op beperkt # gevallen

++++ Levert hypothesen op die daarna kunnen worden onderzocht
------ Blijft subjectief => onderzoeker maakt keuzes


3. Verkennende/correlationele methode
• Kwalitatieve of kwantitatieve gegevens
• Onderzoek naar samenhangen en verschillen tss fenomenen
• Gegevens verzamelen v/e grote groep individuen
➔ Bevat variabelen
➔ Kan worden gemeten (=> technieken v. psychologen)
➔ Mogelijke verbanden:
o Positieve correlatie
y-waarde => x-waarde
o Negatieve correlatie
x-waarde => y-waarde
o Nul correlatie



Een correlatie geeft NOOIT een oorzaak




8

, 4. Verklarende/experimentele methode
• Kwantitatieve variabelen
• Gebaseerd op syst. Manipuleren v. 1 of + variabelen, wb het effect o/e
andere variabele wordt nagegaan
• Cijfermateriaal = statistische verwerking


Afhankelijke variabelen: de te meten variabele
Onafhankelijke variabele: variabele die wordt gemanipuleerd

Experimentele groep: De groep waarbij de onafhankelijke variabele wordt gemanipuleerd.
Controle groep: De groep waarbij de variabelen onaangetast blijven.

➔ Vaak onder experimentele situaties => storende variabelen kunnen onder controle
worden gehouden
 Een experimentele groep & een controle groep

Hoofdeffect: In hoeverre elk van de onafhankelijke variabelen apart een invloed hebben op de
afhankelijke variabele. (effect v/e onafhankelijke variabele op de afhankelijke variabele)
Vb.: experiment a => invloed op gedrag na het kijken van agressieve films en verschil in
geslacht.

Interactie-effect: het effect van de ene onafhankelijke variabele wordt beïnvloed door de
andere. (effect v/d interactie tss 2 of meer onafh. Variabelen op de afhankelijke variabele)
Vb.: experiment a => resultaat: kijken naar agressieve films = agressie bij jongens, niet
bij meisjes

5. Inkaderen in een bredere theorie
Onderzoek = vaak aanleiding voor meer onderzoek
➢ Er wordt op zoek gegaan naar een diepere verklaring
-> hoe komt de samenhang er?
-> Zijn er nog andere elementen die meespelen?

➔ Daardoor ontstaan meer omvattende modellen

Theorie: Netwerk van relaties waarin wordt aangegeven hoe versch. gebeurtenissen met elkaar
in verband staan.
Hypothese: veronderstelde samenhang

6. Empirische toetsing
Falsificatie: De ongerijmdheid, valsheid ervan aantonen => Een theorie is nooit volledig
bevestigd tot het tegendeel wordt bewezen na nieuw onderzoek.

Verificatie: Aantonen dan iets in alle omstandigheden waar is => Bevestiging v/h onderzoek

 Wetenschappelijke beweringen zijn steeds voorlopig

Hypothesen die een groot aantal toetsingen met succes doorstaan => mogen wetten worden
genoemd
9

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mayravermeulen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,92. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 64257 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen
€11,92
  • (0)
In winkelwagen
Toegevoegd