Steekwoorden van de powerpoint en volledig aangevuld met notities. Studie Toegepaste Taalkunde KU Leuven in Antwerpen. Academiejaar professor Wim Coudenys
Europa: geschiedenis en instellingen
Doelstelling van de cursus:
Talen spelen een cruciale rol in totstandkoming van huidig Europa. Om die rol goed te begrijpen, is inzicht in
geschiedenis als discipline en Europa als complex geheel van instellingen nodig.
Thema’s:
• Taal;
• Cultuur en geschiedenis;
• Talen en nationalisme;
• Naties en staten;
• Nationale, Europese en internationale instellingen;
• Historische methode en kritiek;
• Vertaling en culturele transfer.
In deze cursus wordt de relatie tussen taal, geschiedenis en Europa grondig onderzocht.
Inleiding: taal als factor in (de geschiedenis van) Europa
= belangrijk concept om inzicht in het verleden te krijgen.
1. Talen: de rol van talen, er zijn veel talen die gaan verdwijnen, evolueren..
2. Meertaligheid: concept van meertaligheid (stuk Europese politiek): vluchtelingen
3. Vertaling: hoe vertalen situeren
Talen dienen als een distinctive feature, een taal spreken = onderscheidend. Net zoals het
Distinctive feature
onderscheid tussen bop – pop (b = stemhebbend en p = stemloos)
Taal = de basis van nationaal denken. Wie ben ik? Tot welke groep behoor ik? Je
Identiteit
behoort tot een groep door het spreken van dezelfde taal of dialect. Spreek je een
andere taal/dialect → dan ben je een buitenstaander.
1
, Academiejaar 2019-2020
Professor Wim Coudenys
1. Talen
• Taal als distinctief kenmerk in Europese cultuur en politiek
Distinctief kenmerk EUR Taal is een belangrijk concept om inzicht te krijgen in het verleden, historiografie, verhalen
cultuur & politiek (worden verteld d.m.v. talen). Talen dienen als distinctief kenmerk in de Europese cultuur en
politiek – andere talen maken je anders van een ander persoon, je wordt ermee
geïdentificeerd/geassocieerd – in het denken van kaders. Talen verdwijnen of evolueren. Een distinctief kenmerk
van Europese cultuur en politiek = identificatie sterk geassocieerd wordt met taal.
Voorbeelden:
• Nationale literatuur vreemde literaturen
Er is veel meer aandacht voor de eigen nationale literatuur tegenover andere literatuur.
• Nationale belangen Europese of andere nationale belangen
Waar houden nationale belangen op en waar beginnen Europese belangen?
• Autochtonen (sprekers van de locale taal) alochtonen
allochtonen worden vaak geassocieerd met mensen die andere taal spreken.
• Staatsgrenzen taalgrenzen
Taal en staatsgrenzen komen vaak niet overeen. Staatsgrenzen werden hertekend in de 19-20e eeuw (WOI,
WOII) op basis van taalgrenzen (België komt bijv. niet overeen). Landgrens is niet perse taalgrens want
Vlaanderen en Nederland spreken dezelfde taal.
• Taalpolitiek
Rol in taalpolitiek: Nederlands was en boerentaal in de 19de eeuw, hierdoor eisten de Fransen een
taalgebied om geen Nederlands te hoeven spreken.
Nationale identiteiten (stereotypen)
Bijv. Grappen over Belgen of Hollanders → telkens groep van andere taal/natie uitlachen. → we associëren
taal met een volk maar ook met stereotypen.
Na Oorlogse Europa = belangrijk!! Nationale staat is een gebied waar dezelfde taal gesproken wordt. Dat is de basis
van politiek na WOI. Elk volk met een eigen taal krijgt een land.
Natie = volk.
Verenigde Naties = vereniging van volkeren maar de staten zijn lid, niet het volk!
Zelfbeschikkingsrecht Na WOI tot op de dag van vandaag → zelfbeschikkingsrecht van volkeren = het recht om je
eigen taal te spreken.
2
, Academiejaar 2019-2020
Professor Wim Coudenys
• De oorsprong van talen als distinctief kenmerk
J.G. von Herder → iedereen is verschillend => diversiteit = essentie van het menselijk bestaan
(1744 – 1804) Diversiteit = talen als distinctief kenmerk.
Verschillen / uniek = kenmerkend voor de mens = diversiteit is een essentieel kenmerk van een mens zijn. Taal is
een typisch kenmerk van diversiteit, wat de mensen doet verschillen (Vlaming vs Nederlander)
Na de Franse revolutie is men gaan opdelen in groepen op basis van de taal
19e – 20e eeuw → het opdelen van mensen in groepen/volken/landen/staten op basis van taal. Taal is een
politieke praktijk belangrijk identificatiemiddel.
(West-Europa)
- staten ~ verschillen (met alle gevolgen van dien…)
De aanleiding hiertoe was WOI. Problemen in Afrika met de hand getekende grenzen → volkeren splitsen. 19e
eeuw start van nationalisme (natie, staten ontstaan).
→ mensen worden ingedeeld volgens taalgroepen → onderscheid tussen de groepen → GEVOLG oorlog en conflict
door een waardeoordeel aan de groepen te koppelen → “taal” is ook een idee van de 19e eeuw, daarvoor werd er
niet nagedacht over wat men sprak
• Verticale en horizontale taalidentiteit
= hoe sterk en op welke manier naar dat distinctief karkater wordt gekeken.
Verticale taalidentiteit = iedereen heeft het recht om anders te zijn en het recht om je eigen taal te spreken
/ individuele identiteit (=zelfbeschikkingsrecht) tot de 19e eeuw.
Horizontale = groepsidentiteit. kenmerk waarmee men geografisch en Nu in Brussel: conflict tussen deze
taalidentiteit cultureel tot een gemeenschap gerekend wordt. twee: Walen hebben het idee van
/groepsidentiteit de verticale identiteit terwijl
iedereen die dezelfde taal spreekt, behoort tot dezelfde
groep, unificerend vermogen onderstrepen (na 19de eeuw) horizontale de norm is
De norm wordt bepaald door het taalgebruik in de groep
• Talen roepen zeer sterke gevoelens op
→ Nadruk op eigen taalidentiteit riekt naar onwelvoeglijk nationalisme
Sinds de 19e eeuw, sinds die grenzen gebaseerd op taal.
→ Andere talen worden ervaren als een bedreiging van de eigen comfortzone
Mensen voelen zich bedreigd in eigen regio waar andere talen worden gesproken (oudere mensen over
Engels, “praat maar gewoon NLs’” ).
→ Meertaligheid vaak ervaren als cosmopolitische pedanterie en neerbuigendheid t.o.v. ‘gewone’ mensen
Als mensen meerdere talen spreken hebben ze het hoog in hun bol en dat is elitair denken vaker laag opgeleide
3
, Academiejaar 2019-2020
Professor Wim Coudenys
Probleem Europese identiteit
Probleem Europese • Als we Europa niet onder één taal kunnen brengen, is er dan wel Europese identiteit /
identiteit samenhorigheid?
• Slogan van Europa = tegenstrijdig
• Slogan Europa: “Eenheid in verscheidenheid”
• = holle slogan (J.G. Herder)
• Niks verbind ons, wij zijn allemaal verschillend terwijl de opdeling van landen gebaseerd is op natievorming
van talen.
• Verscheidenheid biedt identiteit.
Leren leven met talen als distinctief ken merken (=niet meer weg te denken)
Vanaf het moment dat er een definitie is = niet meer weg te denken. Daarom is taal niet meer weg te denken ook
nationalisme. We denken automatisch in categorieën van taal en identiteit. Onze hersenen zijn geprogrammeerd in
het denken van categorieën van zwart/wit, binnen/buiten.
Samenvatting:
Talen = distinctief kenmerk = onderscheidend, daarmee kunnen we mensen in groepen en landen opdelen = 19e –
20e -eeuwse politiek praktijk in West-Europa na WOI
Daardoor is dit concept doorgedrongen in de hoofden van ons = geprogrammeerd → uitgesproken → verspreid zich.
Talen zijn de basis van nationaal denken.
2. Meertaligheid
Meertaligheid als realiteit?
Meertaligheid als We weten niet hoeveel talen er zijn. Dialect vs taal → taal = officieel verbonden met een staat
realiteit? en een dialect niet.
• Verdwijnen er talen?
o er wordt geschat dat er 5000-10 000 talen zijn (moeilijk te definiëren wat een taal is en wat niet) →
velen beweren dat tegen 2050, ½ van de talen weg zullen zijn → kunnen niet precies inschatten,
maar wel een feit dat talen (vooral kleine) verdwijnen.
• Weinreich: wat is een taal? Een taal is een dialect met een leger en de vloot. Wat een taal is hangt af van de
politieke beslissing.
→ verandering van officiële taal → hierdoor verdwijnen kleinere talen door het dienen van de grotere taal.
Globalisering & einde • Globalisering
natie-staat Talen lopen door elkaar heen, daardoor identificatie van staat en taal lastig. Kleinere talen
verdwijnen onder invloed van instroom van nieuwe informatie van andere talen
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kulkim. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
