Verbintenissenrecht : Semester 2
Les 10: 12/02/2020 PowerPoint 10
Verbintenissen uit onrechtmatige daad
Afdeling 1: inleidende begrippen.
A. Foutaansprakelijkheid en foutloze aansprakelijkheid
Aansprakelijkheidsrecht: Als er schade wordt geleden wie moet er dan in welke situatie die schade
vergoeden. Het idee komt voort uit het feit dat het slachtoffer in beginsel de schade zelf moet
vergoeden. Aansprakelijkheidsrecht is hiervoor een uitzondering, maar er moet wel een fout worden
gemaakt. De foutaansprakelijkheid was de enige uitzondering die door de opstellers van het burgerlijk
wetboek werd voorzien. Die ging uit van het idee van de wilsautonomie waarop slechts een
uitzondering kon worden gemaakt als iemand een fout begaat. ‘ citaat uit pp’ , als we moeten kiezen
tussen hij die lijdt of hij die kiest, dan kiezen we diegene die lijdt. Kan er helemaal niets aan doen.
Beginsel van de integrale schadevergoeding. Constante weging . Bv: als een arts dient te opereren en
die maakt een fout, dan kan die aansprakelijk gesteld worden. Kan 2 kanten uitgaan.
Door de industrialisering werden de schadegevallen talrijker en ernstiger dan in de 19de eeuw.
Daarnaast veranderde de visie op de afhandeling van de schadegevallen door de opkomst van de
sociale welvaartsstaat en wetenschappelijk inzicht in het ontstaan van schade. -> evolutie naar meer
foutloze of objectieve aansprakelijkheden.
Objectieve of foutloze aansprakelijkheden hebben erg pragmatisch karakter: een aantal stonden al in
1804 in het BW, sommigen staan in specifieke regelgevingen. Vb.: art. 29 bis WAM-wet,
productaansprakelijkheid, burenhinder ( is niet perse altijd foutloze aansprakelijkheid). Deze
beginselen zijn allen gebaseerd op lex specialis.
Een bijzondere vorm van objectieve aansprakelijkheid is de risicoaansprakelijkheid. Er is geen causaal
verband tussen schade en gedraging van aangesprokene vereist. De schade wordt toegerekend aan
iemand die een band heeft met een risicofactor. BV: scheepseigenaar voor olieverontreiniging door
tankerschepen, mijnuitbaters voor grondverzakingen etc. Deze regimes zijn allen gebaseerd op lex
specialis.
B. Andere vergoedingssystemen.
Alternatieve schadevergoedingssystemen werden ontwikkeld omdat het aansprakelijkheidsrecht niet
alles kon opvangen op een menswaardige manier: sociale zekerheid( garanderen van een menswaardig
1
,leven, komt ook tussen in geval van ziektes etc.), verzekeringen ,first-party-verzekeringen(= iemand
gaat zich verzekeren voor schade die hijzelf lijdt), third-party-verzekeringen(=schade die u aan een
derde aanlegt( bv brandverzekering ook voor de schade van naburige panden.)), Fondsen,
waarborgfonds(=wanneer de persoon niet solvabel is kan je hierop beroep doen,
arbeidsongevallenfonds, gemeenschappelijk motorwaarborgfonds:). Ook die fondsen ,verzekeringen,
sociale zekerheid komen vaak samen in hetzelfde probleem. Slachtofferfonds(= voor slachtoffers van
strafrechtelijke feiten, elke keer dat iemand strafrechtelijk veroordeeld wordt moet die hierin geld
storten.). Fondsen komen soms ook tussen bij een geschil. Heel veel aansprakelijkheidsrechtelijke
geschillen worden uitgevochten tussen 2 verzekeraars. Voordeel slachtoffer krijgt zeer snel het geld.
Al de voorgaande stelsels, zit je met beperkingen door de budgettaire capaciteit.
Vroeger was het aansprakelijkheidsrecht gericht op de wilsautonomie en enkel bij fout begaan kon je
aansprakelijk gesteld worden. Vandaag de dag niet meer echt ontraden, Nadruk is verschoven naar
het vergoeden door middel van fondsen, sociale zekerheid.
Zou je het aansprakelijkheidsrecht niet kunnen afschaffen, want je hebt uiteindelijk 2 takken (
ontraden en vergoeden). Probleem van fondsen komt hier naar boven door de onvoldoende
budgettaire mogelijkheden. Er is geen enkel rechtsstelsel zonder aansprakelijkheidsrecht. Strafrecht
heeft het probleem dat het gebonden is aan het legaliteitsbeginsel ( = geen straf zonder wet). We
hebben ergens een residuaire bepaling nodig om op terug te vallen als het niet specifiek ergens instaat
( art. 1382 BW)
Het gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsrecht heeft een residuaire functie ten aanzien van andere
rechtstakken.
Verschil persoonlijke aansprakelijkheid VS. Kwalitatieve aansprakelijkheid
2
,We hebben nog een opdeling van kwalitatieve aansprakelijkheid.
Afdeling 2: aansprakelijkheid voor eigen foutieve daad
1. 3 voorwaarden voor aansprakelijkheid
3 voorwaarden voor aansprakelijkheid: fout, causaal verband en schade.(Art. 1382BW). Grondslagen
voor de persoonlijke aansprakelijkheid of aansprakelijkheid voor eigen foutieve daad vindt men in art.
1382-1383 BW. De persoonlijke aansprakelijkheid komt niet alleen in het gedrang bij een bewuste
foutieve daad, maar ook bij een nalatigheid of onvoorzichtigheid. Chloorkuip-arrest: Er komt een
aansprakelijkheidsvordering door de nabestaanden, bleek dat er niet werd voldaan aan de
arbeidsregels qua bescherming. Regulatoren: is er wel een specifieke gedragsnorm voor art. 1382 BW,
zijn het resultaten dan spreekt men over specifieke gedragsnormen. Fout heeft 2 elementen: objectief
of materieel bestanddeel of subjectief of moreel bestanddeel.
A. Objectief bestanddeel: een onrechtmatige handelen of nalaten
A.1: Schending van een specifieke gedragsnorm
3
, De overtreding van een specifieke (wettelijke of reglementaire) rechtsnorm die een bepaald gedrag
oplegt of verbiedt, maakt op zich een objectieve onrechtmatigheid uit. De voorzienbaarheid van de
schade is niet relevant, het is niet vereist dat de wetsnorm de belangen van de benadeelde beschermt.
Alle maatregelen in de materiële zin komen in aanmerking. Let op er is sprake van een discussie rond
de bindende kracht. Er is soms ook discussie of een norm een specifieke gedraging voorschrijft.
Inspanningsverbintenis VS. Resultaatsverbintenis.
A.2: Schending van de zorgvuldigheidsnorm
Naast de schending van een specifieke gedragsnorm kan ook de schending van de algemene
zorgvuldigheidsnorm aanleiding geven tot aansprakelijkheid: Het criterium van de goede huisvader:
we moeten kijken of die persoon ‘de goede huisvader’ dezelfde gedraging gesteld heeft. ‘Bonus pater
familias’. Men kijkt naar:
normaal: redelijk, normaal gedrag van de mens. Is dit het geval geen schade.
Vooruitziend(= men moet zich redelijkerwijze de nadelige gevolgen proberen in te beelden van zijn
gedragingen. = redelijke voorzienbaarheid van de schade, De effectieve schade moet niet
voorzienbaar zijn. ( eternit-arrest, werd de vraag gesteld 40 jaar na de feiten, kon je dit voorzien?),
Heeft enkel betrekking op het bestaan van de schade ( niet op de omvang). Geldt niet bij opzet ( =
geeft iemand expres schade dan geldt dit niet).
Zorgvuldig ( = men moet de nadelige gevolgen die redelijkerwijze voorzienbaar zijn, proberen te
voorkomen door gepaste voorzorgsmaatregelen te nemen. De schade moet vermijdbaar zijn, is een
inspanningsverbintenis ( je kan niet alle mogelijke handelingen stellen om te vermijden), de bewijslast
ligt bij de benadeelde.
Abstract criterium(= de beoordeling gebeurt zonder rekening te houden met de persoonlijke
kenmerken en hoedanigheden van de dader. Men houdt enkel rekening met de concrete
omstandigheden). Toch steeds meer rekening houden met die persoonlijke kenmerken en
hoedanigheden.
-Casussen. Men houdt wel degelijk rekening met de leeftijd, maar we kunnen niet zeggen dat dit altijd
gedaan wordt.
4
