Samenvatting

Samenvatting - Filosofie

0 keer verkocht

Vak
Filosofie

Instelling
Universiteit Antwerpen (UA)

Dit is een samenvatting van het vak filosofie uit het tweede jaar van de bachelor TEW. In deze samenvatting staat alles wat gezegd is in de hoorcolleges. Het is een complete samenvatting die alle nodige informatie bevat.

[Meer zien]

Voorbeeld 4 van de 47 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 12 februari 2025
Aantal pagina's 47
Geschreven in 2024/2025
Type Samenvatting

filosofie

€2,99

In winkelwagen

Opslaan

100% tevredenheidsgarantie
Direct beschikbaar na je betaling
Lees online óf als PDF
Geen vaste maandelijkse kosten

FILOSOFIE
INLEIDING
De rol van Griekenland
De landbouw begint zich te verspreiden en dit duurt tot ongeveer 3000 v.C. want dan ontstaan de stroomculturen
(= oude beschaving die zich ontwikkelde langs de rivieren)

. Griekenland is de plaats waar westerse filosofie ontstond.
. Griekse filosofen (Socrates, Plato, Aristoteles) zijn grote invloed op de ontwikkelingen van filosofie

In gecompliceerde culturele samenlevingen worden al een soort steden gemaakt. Er wonen al duizenden mensen
samen op zeer kleine oppervlakte, hier wordt ook al een bepaald welvaartsniveau gecreëerd. Dit is een onderdeel
van de stroomculturen. Hier ligt de origine van onze cultuur.

Figuur van de ziel/figuur van de engel (de ziel van de overledene wordt weggenomen en gaat
zo naar het hiernamaals. De engel weerspiegelt de verhouding tussen dag en nacht)

Griekenland als voetnoot maar dominant in Rome:

. Griekenland had grote invloed op Romeinen. Veel Griekse kennis werd overgenomen en aangepast door
Romeinen en de Romeinse elite worden in het Grieks geleerd

Veel geschreven teksten relevant tot vandaag in taal, cultuur, instituties, religie:

. Griekenland: rijke traditie van geschreven teksten, hadden blijvende impact op taal (Grieks alfabet), cultuur
(Griekse mythologie), instituties (democratie als Griekse uitvinding) en religie (invloed van Griekse religie
op westerse wereld.

We concentreren toch op de Grieken, omdat we er zoveel over weten. Bijna alles is bewaard gebleven, omdat ze in
de Romeinse cultuur terecht zijn gekomen, de Romeinse elite leert zelfs Grieks op school. Griekenland is als een
soort stofzuiger/spons die alle cultuur die op dat moment aanwezig was in verschillende culturen opzuigt en
samenbrengt. O.a. kennis van wiskunde, geneeskunde, astronomie, …

Wijsbegeerte
Wijsbegeerte is een synoniem voor filosofie

≠ Wetenschap (filosofie is fundamenteel anders dan wetenschap)

≠ Literatuur

≠ Technisch of een techniek

≠ Kennis opbouwen

Filosofie is een verheldering van de praktijk. Het wil je bepaalde dingen op een andere manier doen zien. Het zijn
overtuigingen van mensen. Je moet kunnen nadenken over (morele) conflicten en deze beargumenteren.

Wij kijken nog altijd terug in de tijd naar de oude filosofen. Wat zij toen zeiden is nog steeds van toepassing, maar
er is geen enkele wetenschapper van deze tijd die de studies nog zal baseren op eeuwenoude geschriften. De
wetenschap maakt een sterke evolutie door en bouwt steeds verder, laag na laag.

Het verstaan van de wereld gebeurt door middel van taal. De taal is een interpretatiekader dat is opgebouwd vanuit
de leefwereld en dat tegelijk ook de leefwereld opbouwt.

1

,Het onderscheid tussen wereld en leefwereld van Edmund Husserl wordt duidelijker door voorbeelden. We zitten
voor het overgrote deel in onze eigen leefwereld, en niet in de gehele wereld.

Bv. Huisdieren worden begraven, maar gewone dieren waar we geen semi- menselijke band mee hebben, zullen
we niet begraven.

Bv. Bambi functioneert in onze culturele omgeving als een ‘huisdier’. Ze zit in ieders geheugen en iedereen heeft
een betrokken blik. Een echt ree zit in onze biologische omgeving.

. Leefwereld: alledaagse, directe leefomgeving en ervaringen van individuen.
. Wereld: de alomvattende realiteit die zowel de objectieve wereld (de fysieke, externe wereld) als
subjectieve wereld (onze mentale en innerlijke wereld) omvat.

Bv. Grindadráp: op Faeröer eilanden wordt er jaarlijks op grinden (kleine walvis) gejaagd. Dit vinden veel mensen
niet oké omdat het tegen ons moreel is om dieren te doden, maar met kippen die worden geslacht hebben de
meerderheid van deze mensen ook geen probleem.

Verklaringsmodellen
De filosofie denkt na over de wereld die in grote mate een pre-wetenschappelijke wereld is. Ze probeert deze
wereld te snappen en verklaren. Het inzichten willen hebben in de wereld, gebeurt niet alleen in filosofie, maar ook
nog in vele andere structuren.

. Magie

Deze kennisvorm bestaat zowel in oude als in nieuwe culturen. Magie laat je toe om de wereld op een bepaalde
manier te beheersen, en is vaak verbonden met taboe. Het kan ook in voodoo-vorm zijn, dan beheerst een magisch
object de wereld. Het wordt wel ontkracht door de wetenschap. Bv. Griekse wereld, Harry Potter

. Mythologie (evolutie)

Men vindt in alle culturenverhalen over hoe de wereld ineen zit of zat. Deze verhalen laten ons toe om de wereld
te ordenen. Legendarische verhalen vormen een collectief geheugen waarin alle dingen een plaats krijgen.
“Homeros” wordt als eerste neergeschreven.

Er is een moment in de tijd, dat we niet meer tevreden waren met de magische en mythologische verklaringen. Er
ontstaat een nieuwe taal of stroming die volgens Aristoteles vertrekt vanuit de verwondering. Filosofie steunt op
zaken in vraag stellen en niet op oplossingen op de vragen geven.

= kinderen doen dit zeer sterk. Zij stellen alles in vraag, waarop we niet altijd een antwoord kunnen geven. Dat is
het begin van verwondering. Volwassenen staan minder stil bij alles.

De Middellandse Zee is zeer belangrijk in de geschiedenis van het westen.
De Grieken begonnen met bewegen en stichtten kleine gebeden (nu de
talloze Griekse eilanden). Deze zogenaamde stadsstaten zijn relatief
onafhankelijk. Deze vrije omgeving was nodig om de eerste ‘filosofen’ de
wereld in vraag te laten stellen. Anders zouden ze onmiddellijk
weggejaagd of veroordeeld worden.

Men zoekt andere manieren om te verklaren hoe de wereld in elkaar zit. De start hiervan is volgens Plato en
Aristoteles de ‘verwondering’, het feit dat men een stap terugneemt en nadenkt over hoe dingen in elkaar zitten.
Het steunt op doorbreken van evidente aanwezigheid in de wereld, filosofie steunt op vraagtekens plaatsen. Wij
handelen in een dagdagelijkse stroom zonder bij dingen stil te staan, dit doen filosofen wel.

Wijsbegeerte is ontstaan in Ilonië (kust van Turkije) in onafhankelijke Griekse stadsstaten.

2

,Bekende filosoof
Thales (6e eeuw v. Chr.)

Was een vooraanstaand Grieks filosoof, wiskundige en natuurkundige. Hij wordt vaak beschouwd als een van de
"Zeven Wijzen" van Griekenland en wordt door velen gezien als de grondlegger van de westerse filosofie en
wetenschap.

Zegt dat de werkelijkheid bestaat uit 4 elementen die het universum beheersen: water, aarde, lucht en vuur.
Er was volgens hem een primair element en de anderen waren afgeleiden. Hij zocht wat het belangrijkste element
is en hoe ze zijn verbonden.

In de tijd van Thales waren er mysteriegodsdiensten waarbij de priester geprivilegieerde kennis heeft die niet
toegankelijk was voor anderen. Hij bemiddelde voor anderen met de wereld van de Goden. Ze vereisen een rituele
inwijding door het doorgeven van een geheim. Ook magie was niet toegankelijk voor iedereen, het is verborgen.

Logos versus magie en mysterie
. Logos (reden): Het gebruik van logica en rede om de wereld te begrijpen.
. Magie en mysterie: Heeft te maken met meer mysterieuze en bovennatuurlijke ideeën, zoals het geloven
in speciale krachten of rituelen.

Het Westen is een logocentrische cultuur (logos = reden), dit betekent dat redelijke verklaringsmodellen dominant
zijn. Logos is toegankelijk voor iedereen, het is algemeen verstaanbaar en het is vernieuwend in de Westerse
cultuur.

Rol van de wiskunde
Thales wordt beschouwd als de eerste Griekse wiskundige (Stelling van Thales). Wiskunde komt
oorspronkelijk uit Babylonië en Egypte, maar Thales geeft het mathematische bewijs vorm. Hij
bouwt de kennis stuk per stuk op, iedereen moet eigenlijk in staat zijn een wiskundig bewijs te
snappen. Wiskunde heeft iets universeel. Thales probeert de wereld te reduceren tot elementen
die cruciaal zijn in de wereld.

Bv. Hij gebruikt de goniometrie om de hoogte van een piramide te berekenen. Hij voorspelde ook o.a.
zonsverduisteringen.

Hij bewees bekende goniometrische stellingen zoals dat 2 driehoeken gelijk zijn als ze een zijde en 2 aanliggende
hoeken gemeen hebben (ook Thales theorema).

Speciale rol van wiskundig inzicht zorgt ervoor dat bij Pythagoras mathematische kennis basis voor religie wordt.
Wiskunde en magie, religie komen samen.

Bv. In de muziek heeft de afstand tussen noten heeft te maken met de lengte van de snaren.

Deeldisciplines
Filosofie kent geen grens, maar er zijn een aantal thema’s die historisch een grote rol gespeeld hebben:

. De logica (de basis van geldig redeneren)
. Epistemologie (wat is kennis? Hoe werkt kennis?)
. Metafysica (wat is de fundamentele aard van de werkelijkheid?)
. Ethiek (wat is goed en kwaad?)
. Esthetica (wat is schoonheid. Hoe werkt schoonheid?)

3

, DE KLASSIEKE GRIEKSE WIJSBEGEERTE
Athene: de gouden eeuw van Pericles (5de eeuw)
Athene was ook een stadstaat. Op een bepaald moment kantelt de politieke structuur van Athene, vanaf 500 v.C.
ontstaat daar democratie, een proto-democratie. Dit betekent letterlijk volksheerschappij, het volk oefent de macht
dus uit. Alleen de mannen spelen mee in de politiek want vrouwen, kinderen en slaven hebben geen politieke stem.
Er worden beslissingen genomen op openbare volksvergaderingen (Boulè). In de oude wereld was oorlog altijd dicht
in de buurt, er moesten dus vaak beslissingen genomen worden over of men gaat vechten of niet.

De Atheense democratie bestond uit een roulerend systeem, dit betekent dat mensen die macht hebben om de
beurt aan de macht komen. Een agora is een plaats waar gesproken/gediscussieerd werd over politiek. De persoon
die aan de macht kwam werd gekozen door een loterij, alle namen van kandidaten werden in een trommel gedaan
en de naam die eruit kwam moest het doen. Dit zorgt ervoor dat iedereen gelijke kansen had.

Sofisten, een klasse van professoren, waren leraren die jonge mannen opleiden en opvoedden om hun te leren om
te spreken in de openbare ruimte. Ook Socrates, de grondlegger van de filosofie, was een sofist. Maar hij had veel
kritiek op de bestaande sofisten. Er ontstaat een soort split tussen sofisten die jongeren willen opleiden op een
eerlijke manier en de waarheid centraal stellen t.o.v. sofisten die de macht centraal stellen. Socrates vindt dat te
veel sofisten hun leerlingen kunnen manipuleren om naar hen te luisteren, hij zou dus geen fan zijn van Trump, hij
heeft een enorm respect voor waarheid.

Verschillende filosofen
Socrates (5e eeuw) Socrates

Hij was een lesgever voor de elite, maar vroeg er geen geld voor, want volgens hem was je dan
manipuleerbaar. Al zijn lessen gebeurden mondeling, het direct contact telde voor hem, want vanaf
dat een tekst geschreven was kon deze verdraaid worden. Hij heeft zelf dus niet geschreven, maar we
vinden hem terug bij Plato en anderen. Hij omschreef zichzelf als een horzel, omdat hij bij iedereen
rondhing en hen lastige vragen stelde.

Hij was de leraar van Plato. Uiteindelijk is hij door de machtshebbers in Athene aangeklaagd voor godslastering en
misleiding van de jongeren, waardoor hij veroordeeld werd tot de doodstraf en een gifbeker moest drinken.

De dood van Socrates zal zeer grote invloed hebben op zijn belangrijkste leerling Plato en Xenophon. Tegelijk is zijn
dood een oefening in leren waardig sterven. Plato

Socrates is een pedagoog en vindt het belangrijk om mensen het juiste te doen inzien en aan te leren.
Hij gebruikt de techniek van de maieuthiek, dit is de manier waarop men iemand anders, of zichzelf,
kan helpen in contact komen met ware kennis.

Intellectualistische ethiek: Socrates vindt dat iedereen inzicht kan hebben als men op de juiste manier
handelt. Het inzicht hebben in het goede, ware en schone is fundamenteel om het juiste te doen en
juist te handelen.

De dood van Socrates komt terug in 4 dialogen van Plato:

. Euthyphro: Socrates is onderweg naar de rechtbank, en denkt na over wat het is vroom te zijn.
. Apologie: De rede van Socrates in de rechtbank, waarin hij zichzelf als Horzel die schijnkennis (= Doxa) moet
ontmaskeren omschrijft.
. Crito: Socrates weigert te ontsnappen uit de gevangenis, omdat de wet gerespecteerd moest worden, ook
al heeft deze een foute beslissing gemaakt.
. Phaedo: Socrates drinkt vrijwillig van de gifbeker en wacht op zijn dood. Hij zal een onderscheid maken
tussen lichaam en ziel, hij zegt dat zijn lichaam doodgaat maar zijn ziel blijft voortbestaan.

4

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.