Samenvatting Gebarentaalwetenschap - een inleiding (v0lledig)
157 keer bekeken 8 keer verkocht
Vak
GNGT
Instelling
Hogeschool Utrecht (HU)
Boek
Gebarentaalwetenschap
Samenvatting van het gehele (!) boek 'Gebarentaalwetenschap een inleiding' van Anne Baker, Beppie van den Bogaerde, Roland Pfau en Trude Schermer
Geschikt voor vakken zoals taalkunde of (G)NGT.
Gebarentaalwetenschap - een inleiding (hoofdstuk 10 t/m 14)
Gebarentaalwetenschap - een inleiding (hoofdstuk 6 t/m 9)
Alles voor dit studieboek (30)
Geschreven voor
Hogeschool Utrecht (HU)
Leraar Nederlandse Gebarentaal
GNGT
Alle documenten voor dit vak (5)
Verkoper
Volgen
CorineM
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Inhoud
1. Gebarentalen als natuurlijke talen ...................................................................................................... 6
1.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 6
1.2 Taal wordt in de ruimte gezien...................................................................................................... 6
1.3 Dovengemeenschap ...................................................................................................................... 6
1.4 De relatie tussen de gebarentaal en de gesproken taal ................................................................ 6
1.5 Gebarentalen en universalia ......................................................................................................... 7
1.6 Verschillen tussen gebarentalen ................................................................................................... 7
1.7 Het transcriberen van gebarentalen ............................................................................................. 7
1.8 De taalkunde van gebarentalen .................................................................................................... 7
2. Psycholinguïstiek ................................................................................................................................. 8
2.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 8
2.2 Taal en hersenen ........................................................................................................................... 8
2.2.1 Het effect van modaliteit op de hersenen ............................................................................. 8
2.2.2 Afasie bij dove gebarentaalgebruikers ................................................................................... 8
2.3 Taalbegrip ...................................................................................................................................... 8
2.3.1 Opslag en verwerking van gebaren ........................................................................................ 8
2.3.2 De rol van iconiciteit bij het onthouden van gebaren ............................................................ 8
2.3.3 Ruimtelijke versus linguïstische informatie............................................................................ 9
2.4 Taalproductie en slips of the hand ................................................................................................ 9
2.4.1 Grammaticale codering: slips of woordniveau....................................................................... 9
2.4.2 Fonologische codering ............................................................................................................ 9
2.4.3 Articulatie ............................................................................................................................... 9
3. Gebarentaalverwerving ..................................................................................................................... 10
3.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 10
3.2 Hoe leren kinderen een gebarentaal? ......................................................................................... 10
3.3 In welke volgorde verloopt de gebarentaalverwerving? ............................................................ 10
3.3.1 De voortalige periode ........................................................................................................... 10
3.3.2 De vroegtalige periode ......................................................................................................... 10
3.3.3 De differentiatiefase............................................................................................................. 10
3.3.4 De voltooiingfase .................................................................................................................. 10
3.4 Tweedetaalverwerving ................................................................................................................ 11
3.5 Tweetalige ontwikkeling .............................................................................................................. 11
3.5.1 Dove kinderen van dove ouders........................................................................................... 11
, 3.5.2 Horende kinderen van dove ouders ..................................................................................... 11
3.5.3 Dove kinderen van horende ouders ..................................................................................... 11
3.5.4 Kinderen met een Cochleair Implantaat (CI) ........................................................................ 11
4. Interactie en discourse ...................................................................................................................... 12
4.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 12
4.2 Samenwerking in gesprekken...................................................................................................... 12
4.3 Beurtwisseling ............................................................................................................................. 12
4.4 Samenhang .................................................................................................................................. 12
4.5 Taalhandelingen .......................................................................................................................... 12
4.6 Informatiestructuur ..................................................................................................................... 13
4.7 Pragmatische gepastheid ............................................................................................................ 13
5. Constituenten en woordsoorten ....................................................................................................... 14
5.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 14
5.2 Constituent .................................................................................................................................. 14
5.3 De structuur van constituenten .................................................................................................. 14
5.4 Lexicale gebaren .......................................................................................................................... 14
5.4.1 Naamwoorden en werkwoorden ......................................................................................... 14
5.4.2 Adjectieven en adverbia ....................................................................................................... 14
5.5 Functiegebaren............................................................................................................................ 14
5.5.1 Het wijsgebaar index ............................................................................................................ 15
5.5.2 Adposities ............................................................................................................................. 15
5.5.3 Conjuncties ........................................................................................................................... 15
5.5.4 Partikels ................................................................................................................................ 15
5.5.5 Hulpwerkwoorden ................................................................................................................ 15
6. Enkelvoudige zinnen .......................................................................................................................... 16
6.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 16
6.2 Functie van constituenten in de zin ............................................................................................ 16
6.3 Valentie........................................................................................................................................ 16
6.4 Semantische en grammaticale rollen .......................................................................................... 17
6.5 Gebarenvolgorde ......................................................................................................................... 17
6.5.1 Basisgebarenvolgorde op zinsniveau ................................................................................... 17
6.5.2 Gebarenvolgorde op constituentniveau .............................................................................. 17
6.6 Topicalisatie ................................................................................................................................. 17
6.7 Zinstypen ..................................................................................................................................... 18
6.7.1 Vraagzinnen .......................................................................................................................... 18
, 6.7.2 Imperatieve zinnen ............................................................................................................... 18
6.8 Ontkennende en bevestigende zinnen ....................................................................................... 18
6.9 Pronominalisatie.......................................................................................................................... 18
7. Complexe zinnen ............................................................................................................................... 20
7.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 20
7.2 Complementzinnen en directe rede............................................................................................ 20
7.2.1 Complementzinnen .............................................................................................................. 20
7.2.2 Rolnemen en directe rede .................................................................................................... 20
7.3 Adverbiale bijzinnen .................................................................................................................... 20
7.3.1 Bijzinnen die de tijd specificeren.......................................................................................... 20
7.3.2 Bijzinnen die reden of doel specificeren .............................................................................. 20
7.3.3 Voorwaardelijke bijzinnen .................................................................................................... 20
7.4 Betrekkelijke bijzinnen ................................................................................................................ 21
7.5 Gecoördineerde zinnen ............................................................................................................... 21
7.5.1 Typen van coördinatie .......................................................................................................... 21
7.5.2 Equi-deletie .......................................................................................................................... 21
7.5.3 Verschillen tussen coördinatie en subordinatie ................................................................... 21
8. Lexicon ............................................................................................................................................... 22
8.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 22
8.2 Wat kan een gebaar zijn? ............................................................................................................ 22
8.3 Vorm en betekenis: iconiciteit..................................................................................................... 22
8.4 Het frozen en productive lexicon ................................................................................................ 22
8.5 Gebarenwoordenboeken ............................................................................................................ 23
8.6 Betekenis en betekenisrelaties ................................................................................................... 23
8.7 Metaforen en idioom .................................................................................................................. 23
9. Woordvorming .................................................................................................................................. 24
9.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 24
9.2 Geleedheid: sequentialiteit versus simultaneïteit ...................................................................... 24
9.3 Samenstelling .............................................................................................................................. 24
9.4 Derivatie ...................................................................................................................................... 24
9.5 Flexie............................................................................................................................................ 24
9.5.1 Tijd en aspect........................................................................................................................ 25
9.5.2 Congruentie .......................................................................................................................... 25
9.5.3 Meervoud ............................................................................................................................. 25
9.6 Incorporatie en classificatie......................................................................................................... 26
, 9.6.1 Incorporatie .......................................................................................................................... 26
9.6.2 Classificatie ........................................................................................................................... 26
10. Fonetiek ........................................................................................................................................... 27
10.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 27
10.2 Productie ................................................................................................................................... 27
10.3 Perceptie ................................................................................................................................... 28
10.4 Fonetische variatie .................................................................................................................... 28
10.5 Notatiesystemen voor gebarentalen ........................................................................................ 28
10.6 Taaltechnologie ......................................................................................................................... 28
11. Fonologie ......................................................................................................................................... 29
11.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 29
11.2 Handvorm .................................................................................................................................. 29
11.3 Oriëntatie .................................................................................................................................. 29
11.4 Locatie ....................................................................................................................................... 29
11.5 Beweging ................................................................................................................................... 29
11.6 Niet-manuele aspecten in het lexicon....................................................................................... 30
11.7 Tweehandige gebaren ............................................................................................................... 30
11.8 Fonologische processen ............................................................................................................ 30
11.9 Iconiciteit en fonologie .............................................................................................................. 30
12. Taalvariatie en –standaardisatie ..................................................................................................... 31
12.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 31
12.2 Wat is een standaardtaal? ......................................................................................................... 31
12.3 Wat geldt als een dialect in gebarentalen? ............................................................................... 31
12.4 Variatie in gebarentalen ............................................................................................................ 31
12.5 Status en erkenning van gebarentalen...................................................................................... 31
12.6 Taalpolitiek en taalbeleid .......................................................................................................... 31
12.7 Standaardisatie .......................................................................................................................... 31
12.7.1 Standaardisatie van de Nederlandse Gebarentaal: het STABOL-project ........................... 32
12.7.2 Het ontwikkelen van nieuwe gebaren................................................................................ 32
12.7.3 De rol van gebarenwoordenboeken en media................................................................... 32
13. Taalverandering en taalcontact....................................................................................................... 33
13.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 33
13.2 Historie van gebarentalen ......................................................................................................... 33
13.3 Families van gebarentalen......................................................................................................... 33
13.4 Gebarentalen veranderen in de loop van de tijd ...................................................................... 33
, 13.4.1 Veranderingen op verschillende linguïstische niveaus ...................................................... 33
13.4.2. Grammaticalisatie ............................................................................................................. 33
13.4.3 Lexicalisatie ........................................................................................................................ 33
13.5 Taalcontact ................................................................................................................................ 33
13.5.1 Nederlands met Gebaren ................................................................................................... 34
13.5.2 Codewisseling en code-mixing ........................................................................................... 34
13.5.3 Gebarentalen in contact met andere gebarentalen........................................................... 34
13.5.4 Gebarentalen in contact met gesproken standaardtalen .................................................. 34
14. Tweetaligheid en educatie .............................................................................................................. 35
14.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 35
14.2 De tweetalige dovengemeenschap ........................................................................................... 35
14.3 Het dovenonderwijs .................................................................................................................. 35
14.3.1 Geschiedenis van het dovenonderwijs............................................................................... 35
14.3.2 Tweetalig onderwijs ........................................................................................................... 36
,1. Gebarentalen als natuurlijke talen
1.1 Inleiding
1.2 Taal wordt in de ruimte gezien
• Visueel ruimtelijke = men articuleert met de handen, het gezicht en andere lichaamsdelen en
al deze articulatoren zijn zichtbaar
• Gebarenruimte = ruimte waarin de gebaren worden gemaakt
• Gebaarders maken gebaren zelden buiten deze ruimte en dan alleen onder bijzondere
omstandigheden
• Citeervorm / basisvorm = vorm waarin gebaren worden geproduceerd zonder context
• Glos = betekenis van de gebaren, weergeven in kleine kapitalen om duidelijk aan te geven
dat het om een gebaar gaat
• Gebaren kunnen beschreven worden aan de hand van vier basiselementen / parameters:
handvorm, locatie, beweging en oriëntatie
• Niet-manuele componenten = mondbeweging, gezichtsuitdrukking of lichaamsbeweging
• Gesproken component = mondbeweging die op een woord uit een gesproken taal lijkt
• Orale component = mondbeweging die geen verband heeft met een woord
• In NGT zijn er beperkingen in de mogelijke volgordes van gebaren, zoals in de meeste
gebarentalen en gesproken talen
• Compositionaliteit = de basiselementen combineren om een gebaar te maken en gebaren
combineren om zinnen te maken
1.3 Dovengemeenschap
• Home signing = gebaren, ontstaan in individuele gezinnen, zelf bedacht
• Prelinguaal doof / vroegdoof = doof voordat gesproken taal was ontwikkeld was bij het kind
• Doof zijn betekent niet altijd dat iemand gebarentaal leert of deel uitmaakt van de
Dovengemeenschap. Dove mensen die wel een gebarentaal leren en gebruiken vormen de
Dovengemeenschap
1.4 De relatie tussen de gebarentaal en de gesproken taal
• Gebaarsysteem = gebruik van gebaren uit de gebarentaal, maar niet gebarentaal zelf, volgt
grammatica van gesproken taal
• Relexificatie = gebarenlexicon wordt in de grammatica van de gesproken taal geplaatst
• De meeste gebaarsystemen gebruiken gebaren uit de gebarentaal van het land, maar
sommige gebaarsystemen hebben ook door horenden bedachte gebaren
• Verschillen tussen gebarentalen en gebaarsysteem
o Gebarentalen:
▪ Natuurlijke talen
▪ Niet afgeleid van gesproken talen
▪ De eerste taal van prelinguale dove mensen
o Gebaarsystemen
▪ Niet natuurlijk
▪ Afgeleid van gesproken talen
▪ Ondersteunen visueel de gesproken taal
, • Handalfabet / vingerspelling = transliteratie van geschreven taal, geen zelfstandige taal,
wordt gebruikt voor woorden waar geen gebaar voor is
• Gesticulaties = gesproken taal met bijbehorende gebaren of gebarentaal met bijbehorende
gezichtsuitdrukkingen
• Wijsgebaar is een voorbeeld van gesticulatie die in alle gebarentalen opgenomen is. Vaak
wordt het als index aangeduid en heeft verschillende grammaticale functies.
• Een gebaarder localiseert vanuit zijn eigen perspectief, waar een omzetting van het mentale
beeld van de gesprekspartner betekent.
1.5 Gebarentalen en universalia
• Linguïstische universalia = gemeenschappelijke eigenschappen van talen
• De basiselementen van een gebaar (handvorm, oriëntatie, locatie en beweging) worden
geïntegreerd in een gebaar en het is niet mogelijk om één van de elementen weg te laten.
• Orale-aurale modaliteit = verschijningsvorm waarin gesproken talen gearticuleerd worden
• Visuele-ruimtelijke modaliteit = verschijningsvorm waarin gebarentalen gearticuleerd
worden
1.6 Verschillen tussen gebarentalen
• Iconische gebaren = verband tussen vorm en betekenis bij gebaren
• Iconische gebaren komen in veel gebarentalen voor, maar is niet een universeel gebaar
• Sommige arbitraire gebaren hebben een vergelijkbare vorm in gebarentalen
• Gebarentalen verschillen duidelijk in regels en vormen die ze gebruiken
• Sommige gebaren worden met twee handen gemaakt en sommige met één hand
• De syntaxis van gebarentalen verschilt ook
1.7 Het transcriberen van gebarentalen
• Er bestaat geen gestandaardiseerde manier om gebaren op te schrijven
• Schriftsysteem = opschrijven van gebaren aan hand van de vier parameters
• Notatiesysteem = alle informatie in symbolen opgeschreven
• Glossen = weergave van gebaren in Nederlandse woorden, gerelateerd aan de betekenis van
een gebaar
• Niet-manuele componenten = elementen die niet met de handen worden uitgedrukt
1.8 De taalkunde van gebarentalen
• Binnen taalwetenschap is geaccepteerd dat gebarentalen taalkundige onderzoeksobjecten
zijn
• Typologie = beschrijving van overeenkomsten en verschillen
• Descriptief = grammatica die regels van alle varianten van taal beschrijft en niet aangeeft of
iets slechter of beter is
• Prescriptief = grammatica die voorschrijft welke vormen goed of niet goed zijn
• Pedagogische grammatica = grammatica ten behoeve van het onderwijs, heeft geen
wetenschappelijke pretentie en is prescriptief
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper CorineM. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
