Info:
- 12/03 verplicht gastcollege (er komt geen opname van!)
- De vragen bij de verplichte documentaire moet je niet indienen, maar er komt wel iets van
op het examen
- Examen:
o meerkeuzevragen ( tussen 40 en 80)
o 2 uur examen
o Voorbeeldvragen zie blackboard
o Het examen bestaat uit 2 delen ( deel Albers en deel Van Gompel)
▪ Deel 1 Albers: 45 vragen: 7 vragen per sessie + 3 vragen over documentaire
• 12 vragen komen uit de Quiz vragen en de 3 vragen van de
documentaire komen overeen met de 10 vragen die we al hebben
gekregen
- Lesmateriaal:
o Hill Hult: komt op bb in pdf
o Reader kan je in universitas boeken
o Boek van algemene economie
- Verwachtingen:
o De hoofdstukken zijn belangrijk om te lezen
DEEL I
Stabiliteit en verandering in de
internationale economische omgeving
Leerdoelen
Begrijp het belang van regels en internationale instellingen voor stabiliteit en betrouwbaarheid van
economische activiteiten.
1. Beschrijf een aantal positieve effecten van globalisering in de afgelopen decennia
2. Benoem drie internationale conflicten die aantonen waar de gevoeligheden liggen voor deze
positieve ontwikkelingen
3. Geef een samenvatting van waar de gevoeligheid vandaan komt: het fundamentele conflict
tussen (korte termijn) individuele belangen en (lange termijn) collectieve belangen (tragedy
of the commons)
4. Herken regels en multilateralisme als een manier om met verschillende belangen om te gaan
1
,Visuele weergave van de “World Trade”
Elk punt staat voor een schip
90% van de goederen die verkocht en gekocht
worden gebeuren per schip
Het visualiseert de wereldhandel
Maar niet alleen goederen, maar ook mensen
verspreiden zich
• Dit zien we bv door het coronavirus
• De oorsprong ligt in China
• En toch zien we gevolgen voor de rest
van de wereld
Wat is globalisering?
Een grote drijvingkracht/ resultaat van economische groei
Het is de verschuiving naar een meer geïntegreerde en onderling afhankelijke
wereldeconomie
Onafhankelijke nationale economie → onderling afhankelijke, geïntegreerd internationaal
economisch systeem
De waarde van globaal export
o Vanaf 1950 stijgt het exponentieel
o Begin 2000 en in het midden zien we ook problemen door dit verschijnsel
o Het aantal mensen in armoede is wel zowel in relatieve als absolute termen gedaald
De handelsbarrières zijn afgenomen
o In het begin waren er tarieven op veel goederen (hoge tarieven)
o Deze tarieven zijn in het begin van 2000 tot ongeveer 4% gedaald
1995-2017
o Een gemiddelde voor alle goederen
o De VS zijn tarief is gemiddeld onder 4%
o België zit rond 4,4%
o China zit rond 10% ( nog steeds niet slecht)
o De Eu heeft 1 tarief dus iedereen moet deze toepassen
Gemiddeld tarief van alle landen over heel de wereld
o Hier zien we dat dat van China nog heel laag zit
o Over het algemeen is het tegenover vroeger nog wel veel gedaald
o Afrikaanse landen hebben zelfs soms 80%
Globalisering van productie
Bv de Iphone is ontwikkeld in Californië en is gekend over heel de wereld
o De locaties zijn gekozen op basis van verschillende zaken. Taxen, kennis, arbeid,…
Ook voor Europa bv de Airbus: het vliegt over heel de wereld tijdens de productiefasen
2
,Globalisering van markten
Globalisatie affecteert ook de consumentenkant
Hypothese: Globalisering leidt tot "de opkomst van wereldwijde markten voor gestandaardiseerde
consumentenproducten“
Smaken en voorkeuren van consumenten komen samen op een of andere wereldwijde norm
o Bekijk bv de Macdonalds over heel de wereld
o Het voordeel van dat iedereen hetzelfde product goed vindt dan kunnen
schaalvoordelen behaald worden
o Dan heb je ook de individuele markt van de consument die de grote globale markt
komt
Het internationale bedrijf 'verkoopt overal dezelfde dingen op dezelfde manier'.
Afgenomen handelsbelemmeringen maken het gemakkelijker om wereldwijd te verkopen
Technologie leidt tot verdere standaardisatie in plaats van maatwerk.
Bedrijven bevorderen de trend door wereldwijd dezelfde basisproducten aan te bieden
Maar als we de realiteit bekijken
o Merken hebben soms wel dezelfde naam, maar variëren toch in hun product op
verschillende plaatsen
Samenvatting deel 1
De wereldhandel is de afgelopen decennia toegenomen
Handelsbelemmeringen zijn verminderd
Productiepatronen zijn veranderd
Neigingen tot gestandaardiseerde smaak en voorkeuren van consumenten (betwist)
Algemene toename van “global welfare” ( over het algemeen)
Maar wat betekenen deze zaken nu?
Observaties in de huidige handelsomgeving
In wat volgt zien we bepaalde zaken die toch aantonen dat er geen volledige harmonie is
China dat in Conflict is met Amerika
Grote multinationals zoals airbus die vechten
De Brexit
Het handelsconflict tussen China en de VS
In de recente jaren hebben beide tarieven op de import van elkaars goederen beginnen
heffen
De situatie
Door een geschil tussen de VS en China → honderden miljarden dollars aan tarieven op
elkaars goederen
Onzekerheden rond de handelsoorlog hebben bedrijven schade aangericht en de
wereldeconomie onderdrukt
3
,De ontwikkeling
De blauwe curve vormt de import
De rode de export
Er is een grote ‘gap’
De VS consumeert meer Chinese goederen dan andersom
Veel geld van de VS vloeit dus in China en dit vindt Trump niet goed
De tarieven maken Chinese import duurder waardoor bedrijven 2 keer gaan nadenken
Ook de Chinezen proberen ze zo te overtuigen meer van de VS te kopen zodat het
handelstekort kleiner zal worden
Het oplopen van de tarieven
De Chinezen hebben op de maatregelen van de VS gereageerd
De uitkomsten
De distributie van goederen van de ontwikkelde goederen waar extra tarieven op bestaan is
gedaald
Resultaten voor China en de VS
Er worden minder Chinese goederen geïmporteerd
De Amerikaanse tarieven → exportverlies van 25%
Maar het heeft ook een effect op de consument, want deze moet meer betalen
o Het zou het gemiddelde Amerikaanse huishouden 1.245 dollar per jaar kosten
4
, Ook door de tegenmaatregelen van China zijn er ook sectoren in de VS die daar onder lijden
Resultaten voor andere partijen
Bedrijven van bv België zijn betrokken in de internationale handelsstromen → ondervinden
ook handelsgevolgen
Er worden bv auto’s geproduceerd in de VS en zorgt voor een daling voor Europa
De strijd tussen Airbus en Boeing bij de WTO
WTO = Wereldhandelsorganisatie
Is een organisatie die min of meer verantwoordelijk is voor de daling van de tarieven
Waar gaat het geschil over?
De EU en Trump zijn in een debat ( was ook zo met Obama)
o De Europese unie en de Verenigde staten beweren dat elkaars vliegtuigfabrikant
oneerlijk wordt gesubsidieerd
Er is een grote markt, een duopolie voor vliegtuigen
De ontwikkeling van het product is zeer duur
Het probleem is dat airbus overheidsleningen kreeg zodat ze nieuwe konden ontwikkelen
Boeing zei als reactie dat ze door die leningen eigenlijk competitiever konden reageren
o Maar we zien dat het niet legaal was → Wereldhandelsorganisatie komt ertussen
o Maar Boeing krijgt ook dus de anderen reageerden hier weer op.
Er werd naar de WTO gegaan om te melden dat Boeing illegale zaken deed
Er komt eigenlijk geen degelijk resultaat
Boeing en airbus in conflict → schade
Wat heeft de WTO gevonden?
In de afgelopen 15 jaar heeft de WTO geoordeeld dat beide partijen hun vliegtuigbouwers
oneerlijk hebben gesubsidieerd
Hoe zijn de Eu en de VS van plan hierop te reageren?
De VS en de EU hebben gedreigd voor miljarden dollars aan tit-for-tat-tarieven op te leggen
Vooruitzicht
Heeft ook een grote impact voor andere partijen
Brexit
Uitgangspunt
Het VK heeft de EU verlaten
Het was in 1973 toegetreden
Het referendum gebeurde in 2016
De uittreding gebeurde in 2020
5
,Economische onzekerheid toegenomen
Vanaf het begin van 2016 zie je een toegenomen onzekerheid in het VK
Economische onzekerheid beïnvloedt de groei
De onzekerheid kan de groei van het bbp hebben beïnvloed
Effecten op korte termijn voor het BBP VK en de EU
Negatieve effecten
Het verlaagt de toename van de welvaart
De gemiddelde bbp groei van de geïndustrialiseerde landen = 2%
o als we dat verminderen komen we bij 0 terug
voor de rest van de EU ook negatief
Langetermijneffecten op BBP (VK)
je hebt een positief en een negatief scenario
het zou niet helpen voor de economische ontwikkeling van het VK
maar hoe het in realiteit gaat zijn weten we natuurlijk nog niet
6
,Investeringen en onzekerheid
Investeringen in het VK lopen achter op de andere G7 landen
We nemen een stagnatie van de investeringen waar en een toename van de onzekerheid
n rapporten van de pers zien we dat het kapitaal van Londen in risico is → negatieve effecten
voor andere landen
Samenvatting deel 2
We hebben drie internationale conflicten gezien, de manier waarop ze worden behandeld /
aangepakt en een aantal gevolgen:
1. VS-China: een handelsconflict tussen twee (grote) landen (en twee verschillende
politieke systemen)
a. Hier zien we een conflict waar het juist alle regels overtreedt, het gaat veel
verder dan dat
2. Airbus-Boeing: een conflict over (illegale) staatssteun van twee grote multinationale
ondernemingen van verschillende (grote) handelspartners (EU-VS)
a. Hier zijn de regels over het conflict opgesteld in de verdragen van de
Wereldhandelsorganisatie
b. Dit hebben we niet overal
3. Brexit: een conflict tussen een land (het VK) en andere landen (EU-27), die (onder
andere) zeer nauwe handelspartners zijn
a. Hier zien we een land dat niet tevreden was met de regels dat ze moesten volgen
Deze conflicten doen zich voor ondanks (of misschien omdat?) het succesverhaal dat we
hebben gezien over globalisering
Waarom gebeuren al deze conflicten?
7
,Opdracht
Waarom komen deze conflicten voor ondanks het succesverhaal dat we hebben gezien over
globalisering ( rekening houdend met het feit dat ze leiden tot nieuwe wrijvingen en beperkingen in
de internationale handel)?
Link met nationalisme
De pet van trump: blaiming trump
Conflicten zijn noodzakelijk voor economische vooruitgang
Reden tot conflicten:
- Protectionisme: eigen volk willen beschermen. Daarom willen ze de handelsrelaties
veranderen
- Soevereiniteit: bv voor het VK: het maakt niet uit wat het kost zolang ze maar autonoom
kunnen zijn
Filmpje Tragedy of the commons
Dit gaat bijvoorbeeld over visvangst
Wat er gebeurt als iedereen kan delen in middelen
Het zorgt voor veel problemen
Een individu denkt niet aan de gevolgen voor de rest
Er zijn duidelijk regels nodig die de individuen in bedwang houden zodat het goed blijft voor
de hele samenleving
Op korte termijn is er altijd de neiging naar meer
We kunnen zeggen dat groei en welvaart zoals een gemeenschapsgoed zijn. Er zijn sommige
stimulansen om de economische groei niet meer op de eerste plaats te zetten. Dit kan soms
dom zijn, maar soms ook wel nodig lijken.
o Bv zoals bij de Brexit de autonomie
o Soms zijn er dus zaken die conflicteren op korte en lange termijn
o Wanneer je die conflicten hebt van verschillende belangen zijn er verschillende
manieren om uw eigen belangen te kunnen behalen.
o Lange tijd ging dit via geweld.
o De andere manier om dit te doen is door overeen te komen over bepaalde regels om
ermee om te gaan.
8
,Nationale belangen en prioriteiten
In principe zitten we in een periode van groei
Om te voorkomen dat mensen teveel mogelijkheden op korte termijn exploiteren
→ regels
Voor de meeste lijken de regels wel te werken
Coordination possibilities of diverse national interests
Er zijn 3 manieren van institutionele regelingen om de relaties tussen (3 of meer) staten te
coördineren:
1. Multilateralisme:
Coördineert de relaties tussen staten op basis van algemene gedragsprincipes, d.w.z.
principes die geschikt gedrag voor een klasse van acties specificeren zonder rekening
te houden met de particuliere belangen van de partijen of de strategische behoeften
die in een specifieke situatie kunnen voorkomen → REGELS
De regels zijn voor iedereen hetzelfde
2. Bilateralisme:
o Onderscheidt relaties per geval op basis van priori particularistische gronden of
situationele behoeften
o Landen waren op zoek naar allianties toen dit nog veel werd gebruikt
o Je wilt uw belangen verdedigen
3. Unilateralisme ( Imperialisme):
o Coördineert de relaties tussen staten door de soevereiniteit van de betreffende
staten te ontkennen
o Je neemt landen mee op in uw beleid en zegt hen wat ze moeten doen
De vorige periode van bilaterale/ imperialistische coördinatie leidde tot verwoesting
Het heeft tot verschillende oorlogen geleid
Einde van WOI – 11/11/1918
Het was het resultaat van brute fors
België was hier sterk door aangedaan
Ze hebben hier van geleerd → Volkerenbond
o Ze hadden een soort parlement nodig waar ze gingen proberen om overeenkomsten
te kunnen sluiten
o Ze wouden andere uitbrekingen van dood en economische rampen veroorzaken
Later zien we dat dit nog niet genoeg was
Vandaag de dag
We zien de idee van multilateralisme terug
We hebben instituties met regels die bepaalde principes verdedigen
Ze zorgen ervoor hoe landen samenwerken en handelen
De verenigde naties, wereldbank, IMF , Wereldhandelsorganisaties, EU,…
De instituties combineren de idee van samenkomen en dat de verschillende naties hun
belangen moeten verdedigt worden
In de praktijk werkt dit niet altijd even mooi, maar het resultaat is ook niet slecht
9
, Multilateralisme
“Operating through architectures of organizations, institutions, and bespoke mechanisms,
often based in treaties and international law and grounded, fundamentally, in the U.N.
Charter –has been crucial to preserving peace, increasing prosperity, addressing common
threats, and even defending democratic values in both the Cold War and post-Cold War eras”
(Moreland, 2019)
o Regels zorgen voor stabiliteit en dit is belangrijk voor de economische activiteiten
o Je maakt geen grote investeringen als je weet dat de overheid bv de WHO gaat
verlaten
o Zo zien we dat de investeringen daalden door de Brexit ( onzekerheid)
o Het helpt bedrijven om te zien waar ze hun producten het best gaan creëren
Betrouwbaar
Waarom houden mensen van voorspelbaarheid?
Onzekerheid over bv verkiezingen kunnen voor veel verschillende verhalen in de toekomst
zorgen
Bedrijven kunnen hun omgeving ook een beetje beïnvloeden
Het is voor veel bedrijven belangrijk om bepaalde risico’s te kunnen inschatten
Verschillende relaties tussen landen hebben bv een invloed op de oliemarkt
De politieke omgeving is een contante voor het bedrijfsleven
Lange termijnplanning van bedrijven wordt hierdoor beïnvloed
Samenvatting deel 3
Mix van nationale belangen
o Dit heeft invloed op het gedrag van landen
Regels, multilateralisme en internationale instellingen – helpen bij het beheren, reguleren en
bewaken van de internationale markt – bevorderen stabiliteit en voorspelbaarheid
o Het belangrijkste gevolg is stabiliteit
Waarom is “bewaking" nodig?
o Omdat elk land en elk bedrijf eigen en verschillende prioriteiten en doelen
(eigenbelang) heeft die ze nastreven
o Die verschillen komen er dus op een natuurlijke wijze doordat ze van de
verschillende mensen komen
Waar komen (sommige van) deze verschillende prioriteiten en doelen vandaan?
➔ Volgend hoofdstuk
10
