Deborah Saunders
NKO D’HOOGE
OTOLOGIE
1. Toegepaste anatomie en embryologie van de uitwendige gehoorgang en middenoor
- Eerste kieuwboog: malleus en incus / mm tensor tympani / n. trigeminus
- Tweede kieuwboog: stapes / mm stapedius / n. facialis
2. Aandoeningen oorschelp
a) Congenitale afwijkingen
1) Pre-auriculair aanhangsel (soms onderdeel van Goldenhar syndroom)
2) Pre-auriculaire fistel (meestal tot in kraakbeen van de oorschelp)
➔ Geïsoleerd
➔ Syndromaal
vb. Branchio-Oto-Renaal syndroom: preauriculaire en halsfistels, gemengd gehoorverlies,
nierafwijkingen, autosomaal dominant, Drosophilia gene EYA1 gelegen op chromosoom 8q
3) Microtie/Atresie van de oorschelp/gehoorgang
- 3 graden (Altmann) bij microtie
- Geïsoleerd/syndromaal
- Vaak met gehoorgangstenose of atresie, vaak met geassocieerde middenoorafwijkingen
➔ Aanpak:
- Evaluatie gehoor en genetisch bilan
- Functioneel: Botverankerd hoortoestel (BAHA) of chirurgie
- Esthetisch: Reconstructie oorschelp met autoloog kraakbeen of botverankerde epithese
(alloplastisch materiaal, wordt bevestigd via clips aan fixatie-elementen in schedel)
b) Trauma
➔ Othematoom:
- Bloeding tussen perichondrium en kraakbeen na stomp trauma
- Bijna uitsluitend op lateraal oppervlak van de oorschelp, meestal thv fossa scaphoidea
- Onbehandeld kan necrose van kraakbeen optreden met vorming van “bloemkool”oor
c) Ontstekingen
➔ Perichondritis en chondritis
- Gelokaliseerde inflammatie van het kraakbeen van het uitwendig oor
- Oorzaak: infectie, laceratie (piercing), contusie, post chirurgie
- Symptomen: pijn; oorschelp wordt warm, rood, geïndureerd eventueel fluctuerend;
scherpe demarcatie met de niet aangetaste oorlel; serum en pus ontwikkelt zich tussen
perichondrium en kraakbeen
- Verwekkers: pseudomonas, proteus
- Behandeling: parenteraal antibiotica/drainage/debridement
, Deborah Saunders
d) Tumoren van de oorschelp
1) Goedaardige tumoren
- Keloid → behandeling: lokale resectie, irridium bestraling
2) Premaligne aandoeningen
- Keratosis solaris/actinica
3) Kwaadaardige tumoren
- Basocellulair carcinoom: metastaseert niet, lokale destructieve groei, wasachtige papel
met teleangiëctasieën, ontstaat vaak in zonbeschadigde huid
- Spinocellulair carcinoom: metastaseert, ulceratie met geïnduceerde bodem, ontstaat vaak
in zonbeschadigde huid
- Melanoom
- Kaposi sarcoom
3. Aandoeningen van de uitwendige gehoorgang
Cerumen: gevormd door apocriene zweetklieren en talgklieren in kraakbenig deel UGG,
hydrofoob/bactericied, zelfreinigende epitheelmigratie in de gehoorgang
a) Oorsmeerprop (cerumenprop)
- Cerumen, afgeschilferd epitheel, haartjes, stofpartikels → Door contact met water kan
prop zwellen en lumen volledig obstrueren.
- Klachten: gehoorsdaling, drukgevoel, oorsuizen
- Behandeling: verwijderen via spoelen, suctie, cerumenhaakje of lusje
b) Corpora aliena
- Plantaardige, dierlijke, minerale objecten, levend insect! → Cave minibatterijen
- Verwijderen: spoelen van de gehoorgang, suctie, geen pincet!, soms korte narcose nodig
c) Ontstekingen
➔ Otitis externa
- Diffuse inflammatie van de huid van de UGG (kan chronisch zijn, vaak recidiverend)
- PREDISPONERENDE FACTOREN
▪ Nauwe of gekromde gehoorgang
▪ Maceratie van huid door combinatie frequente blootstelling aan water (zwemmers)
en hoge vochtigheidsgraad van omgeving (tropisch klimaat, zomermaanden)
▪ Afwezigheid van de natuurlijke (zure) beschermlaag op de huid.
▪ Bestaande huidaandoening (psoriasis, eczeem)
- Directe aanleiding: Trauma (oorspoelen, reinigen..); Hoorapparaat
- Verwekkers:
➢ Bacterieel: S. aureus, Pseudomonas aeruginosa, Diphteroiden, E. Coli, S. faecalis
➢ Schimmels, gisten: Candida albicans, aspergillus niger
→ saprofytaire infectie: bij chronische bacteriële infectie, vreemd lichaam,
onderliggende trommelvliesperforatie, vochtige operatieholtes, necrotische tumor
Symptomen: jeuk, accumulatie van debris veroorzaakt secundair gehoorverlies
, Deborah Saunders
Klinisch onderzoek: Erytheem gehoorganghuid en aanwezigheid van brokkelig
wit, grijs of zwart debris (aspergillus)
Behandeling
– grondige reiniging gehoorkanaal met verwijderen alle debris/ kweekafname.
– topisch clotrimazole, miconazole, econazole
– topisch nystatine en amphotericin B zijn erg efficiënt in behandeling candida
– Bij aspergillus: systemisch behandelen.
- Klinisch beeld:
❖ Pre-inflammatoir stadium: afwezigheid normale beschermende lipidenlaag, rode licht
schilferige huid, jeuk en volheidsgevoel
→ Behandeling:
predisponerende condities vermijden, zure oordruppels, corticoidpreparaten
❖ Acuut inflammatoir stadium: pijn bij manipulatie van tragus, secretie, debris, zwelling
van de gehoorganghuid, peri-auriculair oedeem
→ Behandeling:
zorgvuldige reiniging van de gehoorgang/kweekafname, plaatsen van wiek of tampon
gedrenkt in waterige oordruppels, waterverbod
❖ Chronisch stadium: acute episodes afgewisseld met meer indolente periodes,
variabele verdikking en zwelling van de huid, droge adherente schilfers/ foetid beslag,
stenose tot atresie van de gehoorgang
→ Behandeling:
predisponerende factoren aanpakken, ev. hypersensitiviteitsreacties op medicatie en
vehiculum nagaan; jeukstillende, anti-inflammatoire of sedatieve medicatie; wanneer
stenose/verworven atresie van gehoorgang: ev. heelkunde
➔ Grampositieve infecties
Furunkel: Infectie van haarfollikel, Staphyloccus aureus
KLINISCH BEELD
- pijnlijk, rood, infiltraat (ev centrale abcesvorming) in lateraal deel UGG
- druk op tragus is pijnlijk
- soms zwelling regionale klieren
BEHANDELING: perorale antibiotica (oxacilline), pijnstilling, eventueel incisie en drainage
Erysipelas (wondroos): Groep A beta-hemolytische streptococcen infectie van de dermis
KLINISCH BEELD
- snel optredende, pijnlijke, helrode warme en geïndureerde schijf in de cutis
- goed afgegrensd, zwelling regionale klieren + systemische tekenen: koorts, malaise
- ingangspoort vaak banaal (fissuur,eczeem gehoorgang ..)
BEHANDELING: parenteraal penicilline
, Deborah Saunders
➔ Virale infecties
Herpes zoster (“zona”): Varicella zoster virus (windpokken) blijft aanwezig in sensorische ganglia en
kan zich uitbreiden via dorsale zenuw-wortel naar huid (dermatoom)
KLINISCH BEELD
- steeds unilateraal
- huideruptie piekt na 10 dagen
- groepen van kleine met vocht gevulde blaasjes op erythemateuze huid
- soms met systemische tekenen (koorts, malaise)
- jeuk / pijn
Herpes Zoster oticus (ganglion geniculatum, N. VII)
- Unilaterale pijnlijke eruptie thv uvula, palatum, voorste deel tong, gehoorgang, oorschelp,
postauriculaire regio
- Soms geassocieerd met unilaterale facialis- parese/ paralyse (en verminderde smaak,
verminderde traansecretie) en gehoorsdaling en/of duizeligheidsklachten
→ Ramsey Hunt syndroom (VII, VIII, V)
BEHANDELING: Lokale therapie (vioform 3% poeder), pijnstilling, antivirale middelen
➔ Tumoren van de gehoorgang
Goedaardige tumoren
- Exostosen: Reactieve beenderige verhevenheden met brede basis, multipel en bilateraal
→ reactie op chronische periostprikkeling (zwemmers)
- Osteomen: zeldzaam, unilateraal en solitair
Beide letsels: geen klachten tot ze zo groot zijn dat er accumulatie optreedt van cerumen.
Dan kan chirurgie worden uitgevoerd.
Kwaadaardige tumoren
- Plaveiselcelcarcinoom: zeldzaam (1/1 000 000), lokaal invasief, slechte prognose
Behandeling: chirurgie en radiotherapie
OTITIS MEDIA
Vroege complicaties
- Trommelvliesperforaties
- Mastoiditis (paralyse van N Facialis) (1-4/100 000)
- Labyrinthitis
- Intracraniële: meningitis, hersenabces, sinus trombose
Late complicaties en sekwellen
- Gehoorverlies
- Chronische otitis media