Uitgebreide samenvatting van Klinische neuropsychologie (vroeger "Neuropsychologie en Neurodiagnostiek") met notities uit de les en de slides. Er is achteraan ook een lijst met alle stoornissen toegevoegd. Ik behaalde een 17/20 met deze samenvatting.
Les 1: Historische Inleiding
1. Situering
Neuropsychologie:
- Discipline die de relatie tussen hersenen en gedrag bestudeert
- Wikipedia: “Neuropsychologie is de psychologie die zich bezighoudt met de functies van het
brein en de relatie daarvan met gedrag”.
- Als wetenschapsgebied die een oplossing tracht te vinden voor theoretische vraagstukken
(bv. lokalisatievraagstuk) onderdeel van de (cognitieve) neurowetenschappen
- Als klinische toepassing die tracht om het cognitief functioneren op een systematische
manier te onderzoeken en te beschrijven (<testinstrumentarium) zelfstandige
discipline
- Vroeger: neurologen en psychiaters
- Nu: KLINISCH NEUROPSYCHOLOGEN
Goede neuropsycholoog: sterk op zowel theoretisch vlak als op praktisch toegepast
vlak
Kennis en inzicht in cognitieve functies en ziektebeelden = noodzakelijk (Stereotiep
(incorrect!) beeld: neuropsycholoog is een diagnosticus die enkel “testjes” afneemt)
2. Historische inleiding: Oudheid
- Craniotomie: openen van de schedel
- Magische kijk: bezeten door boze geesten dus schedeboringen (zo konden geesten
wegvliegen)
- Geen teksten over deze ingrepen
3. Historische inleiding: Oude Egypte
- Eerste studies van de hersenen
o 3000 à 2500 v Ch: Ebers papyrus
o Priester Imhotep (pionier in het begrijpen van hoe de hersenen werken)
o Edwin Smith Surgical Papyrus (vertaald in 1930!)
o Geen magische, maar wetenschappelijke kijk op geneeskunde
o 48 medische casussen (incontinentie, hoofdtraumata, …) werden uitvoerig
beschreven (eerste keer dat het woord “brain” werd gebruikt)
- Voorbeeld uit de tekst: “bij palpatie vd hersenen kan de patiënt schudden” → epilepsie
- Hersenletsel hebben effect op meerdere delen van het lichaam (ogen, ledematen, …)
- Effecten van letsels aan het ruggenmerg (incontinentie)
- MAAR
o Egyptenaren: het hart is “the seat of the soul”
o Hart is belangrijkste deel van het lichaam (cardiocentric view)
,4. Historische inleiding: Arabische wereld
- Tussen Tigris en Eufraat: geneeskunde = wettelijk beschermd beroep (grote beschavingen
in Assyrië en babylon)
- Maar: geen beschikbare info; kleiplaten zijn verdwenen
5. Historische inleiding: Grieken en Romeinen
- Onderscheidden 3 zielen:
o 1. Om te overleven via voedselopname (cfr. planten)
o 2. Om te kunnen interageren met de omgeving (cfr. dieren)
o 3. Om een onderscheid te kunnen maken tussen goed en kwaad = hogere
ordeziel (cfr. mensen)
Volgens Plato en Hippocrates zit deze 3de ziel in de hersenen
- Rome: Galen of Pergamon (Claudius Galenus): anatomische studies van hersenzenuwen
(gladiatoren en dieren): het brein is het reservoir van pneuma (vocht = animal spirits).
Pneuma zit in de ventrikels en gaat door zenuwen (buizen) van de hersenen naar de
spieren
o zijn werk = bijbel (tot in de Renaissance)
o de 4 lichaamssappen worden verbonden met de natuurelementen → lichaam is
een samenspel van
water (flegma, slijm)
lucht (sanguine, bloed)
vuur (cholerische, gele gal)
aarde (melancholische, zwarte gal)
6. Historische inleiding: Grieken
- Debat: Where is the seat of the soul?
- Aristoteles: cardiocentric view: hart is het belangrijkste (hersenen: koelsysteem)
- Hippocrates: cephalocentric view: het brein controleert alle waarnemingen en
bewegingen (controlaterale spasmen)
- Aristoteles
o Persoonlijkheid en karakter is belangrijk (individuele verschillen)
o Fysiognomie: de vorm van iemands gelaat (lichaam) is een reflectie van iemands
karakter (cfr. Gezellige dikkerd)
Gebruikt door de dominee Lavatar Johann: vooral gelezen door dominees voor wie
mensenkennis belangrijk is (later Gall geïnspireerd)
- Hippocrates
o Algemeen geneeskundig principe:
Het menselijk lichaam bestaat uit 4 soorten lichaamssappen: slijm, bloed,
gele en zwarte gal
Fysieke en mentale toestand (persoonlijkheid/temperament) en
ziekteverschijnselen werden verklaard door het gehalte aan de
verschillende sappen
, Een onbalans zou kunnen verholpen worden door een dieet
Teveel aan slijm (flegma): kalm temperament
Teveel aan bloed (sanguine): optimistisch, gepassioneerd
temperament
Teveel aan gele gal (cholerisch): prikkelbaar, opvliegend
temperament
Teveel aan zwarte gal (melancholie): melancholisch, depressief
temperament
7. Historische inleiding: Celtheorie (ventriculaire lokalisatie
hypothese)
- Filosofen onderzochten de anatomische structuur van de hersenen:
o er zijn holtes (cfr. cellen, de huidige hersenventrikels) waarin de ziel/geest zit
o de geest heeft verschillende functies ondergebracht in de faculteiten denken en
oordelen (imaginatie, fantasie, aandacht, geheugen)
Eerste cel: sensus communis: info komt binnen vanuit verschillende
zintuigen + integratie (zintuiglijke sensaties – imaginatie)
Tweede cel: het beeld of de inkomende info wordt geïnterpreteerd
(cogitatie en estimatie)
Derde cel: memoria: het beeld wordt opgeslagen (geheugen)
GRONDSLAG van de COGNITIEVE PSYCHOLOGIE
- Belangrijke kenmerken:
- het gaat om een algemeen systeem van informatieverwerking (geen aparte functies)
- het gaat om een opvatting over de geest die voor iedereen geldt (geen individuele
verschillen)
8. Historische inleiding:Renaissance
- Renaissance:
o zelf weer kritisch en zelfstandig denken en observeren
- Andreas Vesalius
o begin van nauwkeurig observeren als wetenschappelijke methode ipv aannemen
van dogma’s van filosofen
o zette zich af tegen het werk van Galenus
o ging lijken bestuderen op de executieplaatsen in Parijs
o minitieuse anatomische beschrijvingen en tekeningen
9. Historische inleiding:eind 16de, 17de en begin 18de eeuw
- Op zoek naar de “zetel van de ziel” (lokalisatie)
- Descartes: “Cogito ergo sum”
o De mens bestaat uit:
lichaam: res extensa
geest: res cogitans (zit in de epifyse, pijnappelklier)
, o Reflexen (via de zenuwen komen berichten binnen, teruggestuurd naar de
ledematen op basis van herinneringen in de geest)
- Op zoek naar de “zetel van de ziel” (lokalisatie)
- Franz Joseph Gall: (later zijn leerling Spurzheim)
o De geest zit niet in een holte, maar aan de buitenkant van de hersenen (cortex)
o FRENOLOGIE (vanuit de craniologie/schedelleer)
o Uitgangspunten theorie Gall:
alle psychologische functies zijn aangeboren
alle aparte functies worden uitgevoerd door aparte organen
(lokalisatie↔ celtheorie: algemeen infoverwerkingssysteem)
de functies zitten niet in holtes, maar in de cortex
mensen verschillen van elkaar door een verschil in aanleg voor functies
functies die beter zijn, zijn beter georganiseerd en groter in omvang (cfr.
Knobbels)
hetzelfde orgaan zit bij iedereen op dezelfde plaats, maar verschilt in
omvang
- Onderzoek:
o Mensen die een bepaald talent hebben (bv. muziek)
o Naar de effecten van hersenbeschadiging
- Gall heeft aanzet gegeven tot meer anatomisch-functioneel gecorreleerd denken
Clinico-anatomische methode: werkwijze om de lokalisatie-ideeën te toetsen
Bij patiënten met een focaal hersenletsel worden de specifieke uitvalsverschijnselen
in kaart gebracht
10. Historische inleiding:19de eeuw
- Tegenstroom: de equipotentietheorie/holisme
- Jean Pierre Flourens
o propageerde een eerste holistische visie
o de hersenen werken als een geheel
o alle delen van het brein zijn even actief bij mentaal functioneren; effecten van
hersenbeschadiging eerder te wijten aan de grootte van de beschadiging dan aan
de lokalisatie
o de hersenen zijn geen homogene massa; er zijn verschillende hersendelen die op
een geïntegreerde wijze met elkaar samenwerken
o eerste ideeën van plasticiteit
Studies met hersenletselpatiënten
- Paul Brocca
o patiënt die enkel “TAN” kon zeggen
o post mortem onderzoek: plaats gelokaliseerd (posterieure deel van de linker
frontaal kwab)
o verschillende andere patiënten met taalproblemen: letsels zitten altijd in de
linkerhemisfeer
, REVOLUTIONAIR: er zijn 2 hersenhelften en die hebben VERSCHILLENDE FUNCTIES
- Wernicke
o taal = geheel van verschillende deelfuncties
o elke deelfunctie zit op een andere plaats
o TAAL: er is een apart centrum van het herkennen van woordbeelden (taalbegrip);
dit zit in de linker temporaal kwab (einde van de gehoorsbaan)
o tussen woordproductiecentrum van Brocca en woordbegripscentrum van
Werniche zit een verbindingsbaan (cfr. associatiebaan)
11. Historische inleiding:20ste eeuw
- Cartografie/cortical mapping:
o cortex bestaat uit verschillende lagen en de verdeling ervan over de
hersenoppervlakte is verschillend
- Indelingssystemen
o Brodmann: 50 zones
- Midden 20ste eeuw: Luria: balans tussen holisme en lokalisatie
o de hersenen zijn een complex functioneel systeem waarbinnen diverse
subsystemen een eigen bijdrage leveren aan de gezamenlijke activiteit
o klinische waarnemingen bij soldaten uit WOII + intensief bezig met revalidatie
van patiënten met functiestoornissen
o hersensysteem is heel flexibel
o “Working Brain”: 3 corticale zones die op mekaar gevormd worden
12. Historische inleiding:Hedendaagse neuropsychologie
- 2 belangrijke ontwikkelingen in Amerika (ontstaan van neuropsychologie als apart
wetenschapsgebied)
o Norman Geschwind en Teuber: Dubbele dissociatie
o Roger Sperry: Split brain operaties (refractaire epilepsie)
(ipv dominante linkerhemisfeer, nu hemisfeerspecialisaties)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper PsychoSamenvattingen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
