’20-21
ONDERZOEKSMETHODEN EN -PAPER
VOOR BEDRIJFSKUNDE
SCHAKELJAAR BEDRIJFSKUNDE
VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL
,INHOUDSOPGAVE
1 H1: Introduction to business research ............................................................................................ 5
1.1 Wat is onderzoek? ................................................................................................................... 5
1.2 Toegepast versus fundamenteel onderzoek ........................................................................... 5
1.2.1 Toegepast ........................................................................................................................ 5
1.2.2 Fundamenteel onderzoek (fundamental/pure/basic research)...................................... 5
1.3 Ethiek en business research .................................................................................................... 6
2 H2: Scientific research ..................................................................................................................... 7
2.1 Kenmerken van wetenschappelijk onderzoek ........................................................................ 7
2.2 Hypothetico-deductieve methode .......................................................................................... 7
2.3 Het ruimere plaatje (the bigger picture) ................................................................................. 8
2.3.1 Research philosophy ....................................................................................................... 8
2.3.2 Belangrijke filosofieën ..................................................................................................... 9
2.3.3 Theorie-ontwikkeling..................................................................................................... 10
3 H3: Research process .................................................................................................................... 11
3.1 Van onderwerp naar masterproef ........................................................................................ 11
3.1.1 Stappen volgens Fisher (pijlen) ..................................................................................... 11
4 H4: Problem statement ................................................................................................................. 12
4.1 Het onderzoeksproces........................................................................................................... 12
4.1.1 Probleemstelling bepalen.............................................................................................. 12
5 H5: Kritische literatuurstudie ........................................................................................................ 13
5.1 Situering - onderzoeksproces ................................................................................................ 13
5.2 Courant gebruik van literatuur in je onderzoek .................................................................... 13
5.3 Definitie ................................................................................................................................. 13
5.4 Proces van de kritische literatuurstudie................................................................................ 14
5.5 Opbouw kritische literatuurstudie ........................................................................................ 15
5.5.1 Literatuur verzamelen ................................................................................................... 15
5.5.2 Literatuur evalueren ...................................................................................................... 16
5.5.3 Literatuurstudie structureren........................................................................................ 17
5.5.4 Literatuurstudie uitschrijven ......................................................................................... 18
6 H6: Theoretisch kader en ontwikkelingen van hypotheses .......................................................... 19
6.1 Situering ................................................................................................................................ 19
6.2 Theoretisch raamwerk .......................................................................................................... 19
6.2.1 Definieer variabelen ...................................................................................................... 19
6.2.2 Beschrijf relaties tussen variabelen & verklaar waarom je deze relaties verwacht...... 19
Pagina 1 van 67
, 6.3 Ontwikkelingen van hypotheses ........................................................................................... 20
7 H7: Onderzoeksopzet en uitvoering .............................................................................................. 21
7.1 Elementen uit het onderzoeksopzet ..................................................................................... 21
7.1.1 Onderzoeksstrategie ..................................................................................................... 21
7.1.2 Mate van interferentie van de onderzoeker ................................................................. 22
7.1.3 Setting van de studie ..................................................................................................... 23
7.1.4 Analyse-eenheid ............................................................................................................ 23
7.1.5 Tijdshorizon ................................................................................................................... 23
7.1.6 Mixed methods: ............................................................................................................ 23
7.2 Verplicht lesmateriaal: .......................................................................................................... 24
8 H8: Interviews ............................................................................................................................... 25
8.1 Situering ................................................................................................................................ 25
8.2 Bronnen van data .................................................................................................................. 25
8.3 Types interview ..................................................................................................................... 25
8.3.1 Gestandaardiseerde interviews .................................................................................... 25
8.3.2 Niet-gestandaardiseerde interviews ............................................................................. 26
8.4 Onderzoeksstrategie ............................................................................................................. 26
8.5 Bias ........................................................................................................................................ 26
8.5.1 Maatregelen om het risico op bias te verminderen ...................................................... 27
8.6 Aandachtspunten bij het afnemen van een interview .......................................................... 28
8.7 Types interviews .................................................................................................................... 28
8.7.1 Eén-op-één .................................................................................................................... 29
8.7.2 Eén-op-meer .................................................................................................................. 30
8.7.3 Twee-op-meer ............................................................................................................... 30
9 H17: Kwalitatieve data-analyse ..................................................................................................... 32
9.1 Datareductie .......................................................................................................................... 32
9.1.1 Coderen ......................................................................................................................... 32
9.1.2 Categoriseren ................................................................................................................ 33
9.2 Weergave van data................................................................................................................ 33
9.3 Trekken en verifiëren van conclusies .................................................................................... 34
9.3.1 Betrouwbaar en valide .................................................................................................. 34
9.4 Verplicht lesmateriaal ........................................................................................................... 34
10 Observaties .................................................................................................................................... 35
10.1 Situering ................................................................................................................................ 35
10.2 Definitie ................................................................................................................................. 35
10.3 Dimensies om observatiemethoden te onderscheiden ........................................................ 36
Pagina 2 van 67
, 10.3.1 Hawthorne effect (Hawthorne studies 1924 – 1932).................................................... 36
10.4 Observaties via eye-tracking ................................................................................................. 36
10.5 Twee specifieke observatiemethoden .................................................................................. 37
10.5.1 Participant observation ................................................................................................. 37
10.5.2 Structured observation ................................................................................................. 38
11 Case study onderzoek ................................................................................................................... 39
11.1 Elementen uit het onderzoeksopzet - Situering .................................................................... 39
11.2 Definitie ................................................................................................................................. 39
11.3 Proces van casestudy onderzoek .......................................................................................... 40
11.3.1 De start .......................................................................................................................... 40
11.3.2 Selectie van cases .......................................................................................................... 40
11.3.3 Instrumenten en protocols vastleggen ......................................................................... 40
11.3.4 Veldwerk........................................................................................................................ 41
11.3.5 Analyse .......................................................................................................................... 41
11.3.6 Hypotheses .................................................................................................................... 42
11.3.7 Literatuur ....................................................................................................................... 42
11.3.8 Het einde ....................................................................................................................... 42
12 H12: Operationele definitie ........................................................................................................... 43
12.1 Situering ................................................................................................................................ 43
12.2 Definitie ................................................................................................................................. 43
12.3 Operationele definitie ........................................................................................................... 43
12.3.1 Conceptuele definitie .................................................................................................... 43
12.3.2 Operationele definitie ................................................................................................... 44
13 H13: Meten: schalen, betrouwbaarheid en validiteit ................................................................... 45
13.1 Schalen .................................................................................................................................. 45
13.1.1 Nominaal ....................................................................................................................... 45
13.1.2 Ordinaal ......................................................................................................................... 45
13.1.3 Interval .......................................................................................................................... 45
13.1.4 Ratio .............................................................................................................................. 45
13.2 Vormgeven van schalen ........................................................................................................ 46
13.2.1 Rating scales .................................................................................................................. 46
13.2.2 Ranking scales................................................................................................................ 47
13.3 Betrouwbaarheid en validiteit............................................................................................... 48
13.3.1 Validiteit ........................................................................................................................ 48
13.3.2 Betrouwbaarheid........................................................................................................... 49
13.4 Verplicht lesmateriaal ........................................................................................................... 50
Pagina 3 van 67
,14 H10: Vragenlijsten ......................................................................................................................... 51
14.1 Situering ................................................................................................................................ 51
14.2 Bronnen van data .................................................................................................................. 51
14.3 Vragenlijst .............................................................................................................................. 51
14.3.1 Focus vragenlijst ............................................................................................................ 52
14.3.2 Modi vragenlijst ............................................................................................................. 52
14.3.3 Types vragen.................................................................................................................. 53
14.3.4 Opbouw van een vragenlijst .......................................................................................... 54
14.3.5 Test ................................................................................................................................ 55
15 H14: Steekproeftrekking ............................................................................................................... 56
15.1 Situering ................................................................................................................................ 56
15.2 Definitie ................................................................................................................................. 56
15.3 Proces steekproefstrekking ................................................................................................... 56
15.3.1 Definieer populatie........................................................................................................ 56
15.3.2 Bepaal steekproefkader ................................................................................................ 56
15.3.3 Bepaal steekproefontwerp ............................................................................................ 57
15.3.4 Bepaal de gepaste steekproefgrootte ........................................................................... 60
15.3.5 Voer het proces van steekproeftrekking uit.................................................................. 61
15.4 Verplicht lesmateriaal ........................................................................................................... 61
16 H11: Experimenteel ontwerp ........................................................................................................ 62
16.1 Situering ................................................................................................................................ 62
16.2 Experimenteel ontwerp......................................................................................................... 62
16.2.1 Types experimenten ...................................................................................................... 63
16.2.2 Externe en interne validiteit .......................................................................................... 64
16.2.3 Courante types experimentele ontwerpen ................................................................... 65
16.3 Verplicht lesmateriaal ........................................................................................................... 67
Pagina 4 van 67
,1 H1: INTRODUCTION TO BUSINESS RESEARCH
1.1 WAT IS ONDERZOEK?
- Proces van het vinden van oplossingen voor problemen na een doelmatige en systematisch studie
en analyse van materialen en bronnen.
o Onderzoek = process = verschillende stappen na elkaar moeten uitvoeren
o Problemen: ruim bekijken, oplossingen zoeken voor problemen, dus je vertrekt vanuit
een probleem. Oplossing hoeft niet per sé een tool of iets tastbaars te zijn, kan ook
gewoon bv zijn dat “meer inzicht hebben in iets” een oplossing is voor het probleem.
o Targeted: doelgericht, met een duidelijke focus vertrekken en deze ook aanhouden
gedurende het onderzoek.
o Systematisch: een structurele van werken wordt gevolgd.
- Business research = onderzoek binnen een bedrijfscontext → Business research is an organized,
systematic, data-based, critical, objective inquiry or investigation into a specific (business)
problem, undertaken with the purpose of finding answers or solutions to it.
o Georganiseerd: gestructureerd werken
o Systematisch
o Gebaseerd op data, kan van verschillende bronnen komen (vragenlijsten, interviews voor
jouw specifieke studie of data van andere onderzoeken die beschikbaar is)
o Kritisch: naar wat je leest/ziet en tov jezelf. Idereen heeft vooroordelen over bepaalde
zaken als je assumpties maakt. Rekening mee houden.
o Wees objectief: feiten weergeven, ook al komen die misschien niet overeen met wat het
mgmt heeft gehoopt.
1.2 TOEGEPAST VERSUS FUNDAMENTEEL ONDERZOEK
1.2.1 Toegepast
= focust zich op een specifieke beslissing voor een specifieke organisatie. Hierdoor gaat het aanleiding
geven tot inzichten die direct toepasbaar zijn voor het management van de organisatie
1.2.2 Fundamenteel onderzoek (fundamental/pure/basic research)
= focust niet zozeer op het oplossen van een specifiek praktisch probleem maar tracht de algemene
kennislimieten te verruimen. Is typisch het onderzoek aan universiteiten gebeurt.
In praktijk is onderzoek vaak een combinatie van de twee.
Pagina 5 van 67
,1.3 ETHIEK EN BUSINESS RESEARCH
= Gedragsregels of verwachte sociale gedragsnormen tijdens het uitvoeren van onderzoek. Er wordt
verwacht dat je onderzoek op een verantwoorde manier gaat doen, bv binnen de GDPR-regels,
persoonsgegevens op een veilige manier opslaan.
- Van belang in alle fasen van het onderzoek
- Wetenschappelijke tijdschriften zoals Journal of Business Ethicse n Business Ethics Quarterly
- Voorschriften, bijvoorbeeld door American Psychological Association
- VUB: Commissie Ethiek: ethisch committee onderzoekt of je onderzoek ethisch verantwoord is en
kan uitgevoerd worden.
Pagina 6 van 67
,2 H2: SCIENTIFIC RESEARCH
Wetenschappelijk onderzoek volgt een zeer gestructureerde, stapsgewijze methode. (in boek: 8 hallmarks
p 17).
2.1 KENMERKEN VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
1. Doelgericht: starten met een concreet doel voor ogen
2. Rigoreus: onderzoek moet gebaseerd zijn op een theoretische basis en grondig plan van aanpak.
Vb: in het literatuuronderzoek al een aantal belangrijke concepten leren voordat je zelf start met
je onderzoek.
3. Testbaar: verwijst naar de hypothese die we in het onderzoek gaan beschouwen. (= een stelling
over wat jij zelf verwacht dat er uit het onderzoek komt). De hypothese die we net gaven, moet
testbaar zijn, je moet kunnen vaststellen of dit klopt.
4. Reproduceerbaarheid: als onderzoek is uitgevoerd, moet er een rapport opgesteld worden. Dit
rapport moet voldoende details bevatten zodat iemand anders ons zelfde onderzoek opnieuw
kan doen. Heel het doorlopen proces moet beschreven worden.
5. Precisie en betrouwbaarheid: je werkt in een bepaalde steekproef, daaruit komt voort dat het
wetenschappelijk voldoende mate van precisie en betrouwbaarheid moet vertonen tov de
realiteit, de steekproef moet betrouwbaar zijn en toepasbaar zijn op de realiteit. + betrouwbaar:
“hoe zeker ben je dat de bevindingen correct zijn?” → streven naar 95%
6. Objectief: de conclusies uit het onderzoek moeten objectief zijn, als je onderzoek bv niet
overeenkomt met wat jij vindt, moet je hel open en eerlijk rapporteren. Je mag reflecteren
waarom iets niet zou kloppen volgens u, maar je mag het onderzoek niet naar uw eigen hand
zetten.
7. Veralgemeenbaarheid: wijst naar de mate waarin de zaken in uw onderzoek ook toepasbaar zijn
binnen andere afdelingen binnen de organisatie.
8. Parsimony: altijd de voorkeur geven om een simpel model met simpele variabelen geven ipv een
ingewikkeld model. Houdt het bij een simpel model, als dit ook voldoende is.
2.2 Hypothetico-deductieve methode
= stapsgewijze methode die voortkomt uit de natuurwetenschappen.
1. Ruime probleemdomein identificeren: je moet starten met het definiëren van een heel breed
probleemdomein.
2. Probleemstelling definiëren: je moet naar een concrete onderzoeksvraag gaan, dus je hebt een
concreet doel nodig (bestaat uit de doelen vh onderzoek, die je opsplitst in verschillende
onderzoeksvragen).
3. Hypotheses ontwikkelen: wat jij denkt dat in uw data gaat verschijnen op het einde van de rit.
Voor jezelf een theorie ontwikkelen wat de belangrijkste variabelen zijn. De hypothese moet aan
2 criteria voldoen: ze moet testbaar zijn en falsifieerbaar zijn (je moet kunnen aantonen dat de
hypothese niet klopt. Ze moeten openstaan om verworpen te kunnen worden).
4. Constructen operationaliseren: kloppen de hypothesen? Je moet bepaalde zaken gaan meten. Je
gaat de constructen meetbaar maken en alle aspecten in het onderzoek concrete maatstaven
geven.
5. Data verzamelen: vragenlijsten etc…
6. Data analyseren: bevindingen uit de data gaan analyseren
Pagina 7 van 67
, 7. Interpretatie van data: de bevindingen analyseren. Hier is het belangrijk om opnieuw objectief te
rapporteren, als er bepaalde hypotheses niet kloppen of dat je ze fout gemaakt had. Soms kan
het nuttig zijn om iets mee te geven dat iets niet klopt voor andere onderzoeken.
Deze benaming komt uit de 7e editie vh handboek, in de recente versie verschilt deze benaming.
2.3 HET RUIMERE PLAATJE (THE BIGGER PICTURE)
= research onion model → verschillende lagen die elk met elkaar verbonden zijn.
Witte cirkel: goede data collecteren wordt beïnvloedt door andere zaken, zoals de tijdshorizon die we in
beschouwing willen nemen. De keuze die we hier maken zal een impact hebben op de andere schillen. De
buitenste schil stelt de onderzoeksfilosofie voor.
2.3.1 Research philosophy
= het geheel van je overtuigingen en assumpties omtrent de ontwikkeling van kennis en de aard van de
kennis. → iedereen die onderzoek doet heeft een bepaalde visie op wat kennis is en waar deze vandaan
komt. Het geheel van deze visie bepaalt jouw onderzoeksfilosofie.
Research philosophy is gebaseerd op een aantal assumpties die je maakt, wij gaan hier van twee uit:
1. Ontologie = assumpties over de aard van de realiteit. → bepaalt hor jij naar de wereld kijkt, hoe
kijk jij naar objecten die je wil bestuderen?
2. Epistemologie = assumpties over de aard van kennis en hoe we tot weten (kennis) komen. → wat
is een geldige bron van kennis, waaruit mag kennis voortkomen? (mag dit bv via meningen van
mensen zijn?)
Er zijn veel meer dan deze twee assumpties maar we beperken ons tot deze twee. Iedereen heeft zijn
eigen onderzoeksfilosofie, maar doorheen de tijd zijn verschillende grote stromingen ontstaan.
Pagina 8 van 67
, 2.3.2 Belangrijke filosofieën
Positivisme en constructivisme zijn heel fundamenteel verschillende visies van onderzoek, kritisch
realisme en pragmatisme zitten ertussenin.
2.3.2.1 Positivisme
- Wetenschappelijk onderzoek is de manier om tot de objectieve waarheid te komen. → er bestaat
slechts één objectieve waarheid en onderzoek moet er naar streven om deze te weten te komen.
- Wereld werkt volgens wetten van oorzaak en gevolg → bedoeling van onderzoek is om deze
wetten te gaan ontdekken, eens we ze kennen en weten welke factoren oorzaak en gevolg zijn
kunnen we heel snel voorspellingen gaan maken.
- Rigoreus en repliceerbaar, betrouwbaarheid en veralgemeenbaarheid → 4 vd hallmarks van
eerder.
- Voorkeur voor experimenten → laat toe om oorzaak-gevolgrelatie te gaan aantonen en te gaan
zoeken.
2.3.2.2 Constructivisme
- De wereld zoals we die kennen is eigenlijk mentaal geconstrueerd. → Zij verwerpen het idee dat
er één objectieve waarheid is in onderzoek.
- Doel is om de regels te begrijpen die mensen gebruiken om betekenis te geven aan de wereld. →
het is van belang om te zien hoe mensen betekenis geven aan een bepaalde situatie, we willen
weten wat er in de hoofden van mensen omgaat.
- Vaak voorkeur voor kwalitatieve onderzoeksmethoden: vb diepte-interviews om na te gaan hoe
mensen denken over iets, om echt het denkpatroon te kunnen volgen.
2.3.2.3 Kritisch realisme
- Er is een objectieve waarheid, maar de stelling dat deze objectief kan worden gemeten wordt
verworpen. → kritisch tov het idee dat wij als mens de wereld met zekerheid kunnen begrijpen,
we proberen wel die objectieve waarheid te zoeken, we werken er naartoe, maar zullen dit doel
waarschijnlijk nooit bereiken.
- Kritisch tov ons vermogen om de wereld met zekerheid te begrijpen.
- Nood om “triangulation” te gebruiken → een bepaald fenomeen vanuit verschillende
perspectieven bekijken, met meerdere onderzoeksmethoden om de betrouwbaarheid van onze
bevindingen te gaan verwoorden.
2.3.2.4 Pragmatisme
- Geen specifieke positie omtrent goed onderzoek → alles kan goed en nuttig zijn naargelang de
doelstelling van je onderzoek.
- Zowel onderzoek over objectieve als subjectieve fenomenen kan nuttige kennis opleveren.
- De huidige waarheid is tijdelijk (“tentative”) en verandert in de loop va de tijd → iets dat nu waar
is, hoeft binnen 3 maanden niet meer waar te zijn.
- Relatie tussen theorie en praktijk → theorie komt vaak voor uit praktijk, en theorie (eenmaal
ontwikkeld) draagt bij tot de praktijk.
Pagina 9 van 67
