SAMENVATTING TECHNISCHE UITRUSTING 3
1 Elektriciteit........................................................................................................................................................... 6
1.1 Algemene begrippen..................................................................................................................................... 6
1.1.1 Wat is elektriciteit?................................................................................................................................. 6
1.1.2 Generatoren en receptoren.................................................................................................................... 6
1.1.3 Gelijkstroom, wisselstroom en draaistroom........................................................................................... 6
1.1.4 Lage spanning en hoge spanning............................................................................................................ 7
1.2 Elektriciteit rechtstreeks van de zon.............................................................................................................. 7
1.2.1 Toepassingen.......................................................................................................................................... 7
1.2.2 Werking.................................................................................................................................................. 7
1.3 Distributie...................................................................................................................................................... 8
1.4 Elektriciteit tijdens de bouw.......................................................................................................................... 9
1.5 De huisaansluiting....................................................................................................................................... 10
1.5.1 Het binnenbrengen van nutsleidingen.................................................................................................. 11
1.5.2 Het opstellen van de meters................................................................................................................. 11
1.5.3 De factuur............................................................................................................................................. 12
1.6 De binneninstallatie..................................................................................................................................... 13
1.6.1 De aarding en equipotentiaalverbinding............................................................................................... 14
1.6.2 Het verdeelbord.................................................................................................................................... 15
1.6.3 De stroombanen................................................................................................................................... 18
1.6.4 De accessoires...................................................................................................................................... 20
1.6.5 De toestellen........................................................................................................................................ 21
1.7 De uitvoering............................................................................................................................................... 22
1.8 Elektrische installaties in bestaande gebouwen........................................................................................... 23
1.9 Hou het veilig............................................................................................................................................... 23
1.10 Domotica................................................................................................................................................... 24
1.10.1 Inleiding.............................................................................................................................................. 24
1.10.2 Opbouw.............................................................................................................................................. 24
1.10.3 Besturing............................................................................................................................................ 26
2 Koud en warm waterinstallaties......................................................................................................................... 27
2.1 Eigenschappen van drinkbaar water............................................................................................................ 27
2.2 Gebruik van niet-drinkbaar water................................................................................................................ 27
2.3 Ontginning van drinkbaar water.................................................................................................................. 28
2.3.1 Oppervlaktewater................................................................................................................................. 28
2.3.2 Grondwater.......................................................................................................................................... 28
2.3.3 Ontzilt zeewater................................................................................................................................... 28
2.4 Organisatie van de watervoorziening in België (cursus)............................................................................... 28
2.5 Verdeling van het leidingwater.................................................................................................................... 28
2.5.1 Leidingenmateriaal............................................................................................................................... 28
1
, 2.5.2 Hoofd- en dienstleidingen..................................................................................................................... 30
2.6 Aansluiting van de private binnenleidingen op de verdeelleiding................................................................30
2.6.1 Hoe de aansluiting aanvragen?............................................................................................................. 30
2.6.2 Opbouw aansluiting.............................................................................................................................. 30
2.7 Drinkwaterinstallaties.................................................................................................................................. 31
2.7.1 Leidingen.............................................................................................................................................. 32
2.7.2 Andere onderdelen............................................................................................................................... 33
3 Afvoerinstallatie................................................................................................................................................. 38
3.1 Hoofdbeluchting.......................................................................................................................................... 38
3.2 Hulpbeluchting............................................................................................................................................ 38
4 Warmwaterinstallaties....................................................................................................................................... 39
4.1 Doorstroomtoestellen of geisers................................................................................................................. 39
4.2 Voorraadtoestellen of boilers...................................................................................................................... 40
4.2.1 Voorraadtoestellen op elektriciteit....................................................................................................... 40
4.2.2 Voorraadtoestellen op aardgas of stookolie......................................................................................... 40
4.3 Combinatie van doorstroom- en voorraadtoestel........................................................................................ 41
4.4 Zonne-energie............................................................................................................................................. 41
4.4.1 De zonnecollector................................................................................................................................. 41
4.5 Andere energiebesparende systemen......................................................................................................... 42
4.5.1 Recuperatiewarmte douche................................................................................................................. 42
4.5.2 Warmtepomp op restwarmte............................................................................................................... 43
5 Verwarming........................................................................................................................................................ 43
5.1 Centrale warmteproductie.......................................................................................................................... 43
5.1.1 Werkingsprincipe.................................................................................................................................. 43
5.1.2 Centrale verwarmingsketels................................................................................................................. 43
5.1.3 De distributie........................................................................................................................................ 47
5.1.4 De warmteafgifte.................................................................................................................................. 48
5.1.5 Regeling van de kamertemperatuur..................................................................................................... 50
5.1.6 Vaak voorkomende problemen............................................................................................................. 52
5.2 Verwarmen met elektriciteit........................................................................................................................ 52
5.2.1 Centrale warmteproductie met elektriciteit......................................................................................... 52
5.2.2 Decentrale warmteproductie met elektriciteit...................................................................................... 52
5.3 Verwarmen met steenkool.......................................................................................................................... 56
5.3.1 Centrale warmteproductie met steenkool............................................................................................ 56
5.3.2 Decentrale (directe) warmteproductie met steenkool..........................................................................56
5.4 Verwarmen met hout.................................................................................................................................. 57
5.4.1 Centrale warmteproductie met hout.................................................................................................... 57
5.4.2 Decentrale (directe) warmteproductie met hout.................................................................................. 57
5.5 Verwarmen met (aard)gas........................................................................................................................... 59
5.5.1 Gas eigenschappen............................................................................................................................... 59
5.5.2 Aardgas................................................................................................................................................. 60
2
, 5.5.3 Vloeibare petroleumgassen.................................................................................................................. 61
5.5.4 Binneninstallatie................................................................................................................................... 62
5.5.5 Verbranding.......................................................................................................................................... 63
5.5.6 Indeling van de aardgastoestellen........................................................................................................ 65
5.5.7 Centrale warmteproductie met (aard)gas............................................................................................. 66
5.5.8 Decentrale (directe) warmteproductie met (aard)gas...........................................................................67
5.6 Verwarming met gasolie (stookolie)............................................................................................................ 67
5.6.1 Eigenschappen van stookolie................................................................................................................ 67
5.6.2 Oorsprong (Midden Oosten)................................................................................................................. 68
5.6.3 Van bron tot gebruiker......................................................................................................................... 69
5.6.4 Reservoirs............................................................................................................................................. 69
5.6.5 Binneninstallatie................................................................................................................................... 71
5.6.6 Verbranding.......................................................................................................................................... 72
5.6.7 Gasolie extra......................................................................................................................................... 72
5.6.8 Centrale warmteproductie met gasolie................................................................................................. 72
5.6.9 Decentrale (directe) warmteproductie met gasolie..............................................................................73
5.7 Verwarmen op andere manieren 2,9%........................................................................................................ 73
5.7.1 Biomassa (bio-energie)......................................................................................................................... 73
5.7.2 Zon........................................................................................................................................................ 73
5.7.3 Warmtekrachtkoppeling....................................................................................................................... 73
5.7.4 Zeoliet................................................................................................................................................... 74
5.7.5 Warmtepomp....................................................................................................................................... 74
5.8 Hybride en bivalente systemen................................................................................................................... 77
5.8.1 Hybride systeem................................................................................................................................... 77
5.8.2 2 Bivalent systeem (enkele vbn: P171 – 173)........................................................................................ 77
5.9 De schoorsteen............................................................................................................................................ 77
5.9.1 Algemeen.............................................................................................................................................. 77
5.9.2 Werking................................................................................................................................................ 78
5.9.3 Invloeden op werking van schoorsteen................................................................................................. 78
5.9.4 Mogelijke problemen aan schoorsteen................................................................................................. 78
5.9.5 Plaats en uitvoering van de schoorsteen............................................................................................... 80
5.9.6 Individuele of collectieve schoorsteen.................................................................................................. 81
5.9.7 Plaats van de uitmonding van een schoorsteen.................................................................................... 81
5.9.8 Onderhoud........................................................................................................................................... 81
6 Inbraak............................................................................................................................................................... 82
6.1 De politie..................................................................................................................................................... 82
6.2 De verzekering............................................................................................................................................. 82
6.3 Wetgeving, voorschriften en labels.............................................................................................................. 82
6.3.1 S3-label en technische voorschriften.................................................................................................... 82
6.3.2 EN1627 en 1630.................................................................................................................................... 82
6.4 De mechanische beveiliging......................................................................................................................... 83
3
, 6.4.1 Sloten................................................................................................................................................... 83
6.4.2 Grendels............................................................................................................................................... 83
6.4.3 Hangsloten............................................................................................................................................ 83
6.4.4 Tralies en kettingen............................................................................................................................... 83
6.4.5 Luiken (ramen)...................................................................................................................................... 83
6.4.6 Vensters................................................................................................................................................ 83
6.4.7 Deuren.................................................................................................................................................. 84
6.4.8 De brandkast (voor bewaring van waardevolle voorwerpen)...............................................................84
6.5 De elektronische beveiliging........................................................................................................................ 84
6.5.1 Valstrikbewaking................................................................................................................................... 84
6.5.2 Detectoren............................................................................................................................................ 84
6.5.3 Alarmcentrale....................................................................................................................................... 85
6.5.4 Sirene.................................................................................................................................................... 85
6.5.5 Telefonisch alarm.................................................................................................................................. 85
6.6 Video- en toegangsbeveiliging..................................................................................................................... 85
6.7 Belang voor het vastgoed............................................................................................................................ 85
6.8 Elektronische bewaking van lekken, storingen en andere huishoudelijke problemen.................................85
7 Airconditioning................................................................................................................................................... 85
7.1 Doel............................................................................................................................................................. 85
7.2 Werking....................................................................................................................................................... 85
7.2.1 Samenstelling van koelgroep................................................................................................................ 85
7.2.2 Werking................................................................................................................................................ 86
7.3 Installaties................................................................................................................................................... 87
7.3.1 Raamkoeler........................................................................................................................................... 87
7.3.2 Mobiele modellen................................................................................................................................. 87
7.3.3 Verplaatsbare split-airconditioners (mobiele split)...............................................................................87
7.3.4 Vaste splitsystemen.............................................................................................................................. 88
7.3.5 Multisplitsystemen............................................................................................................................... 88
7.3.6 Centrale airconditioningsystemen........................................................................................................ 88
7.4 Waarop letten bij aankoop?........................................................................................................................ 88
7.5 Onderhoud.................................................................................................................................................. 88
8 Verluchting/ventilatie......................................................................................................................................... 88
8.1 Ventilatieopeningen.................................................................................................................................... 90
8.2 Voorbehandeling van ventilatielucht........................................................................................................... 90
8.2.1 Canadese put of aardwarmtewisselaar (AWW) of grondbuizen............................................................90
8.2.2 WTW (warmteterugwinningsinstallatie)............................................................................................... 91
8.2.3 Bodemwarmtewisselaar....................................................................................................................... 91
8.2.4 Adiabatisch koelen................................................................................................................................ 91
8.2.5 Warmtewiel.......................................................................................................................................... 92
8.3 Ventilatie verslaggever................................................................................................................................ 93
9 Brand.................................................................................................................................................................. 93
4
, 9.1 Principe van verbranding............................................................................................................................. 93
9.1.1 Algemeen.............................................................................................................................................. 93
9.1.2 Vuurdriehoek........................................................................................................................................ 93
9.2 Brandvoorkoming........................................................................................................................................ 93
9.2.1 Ontstaan van brand voorkomen........................................................................................................... 93
9.2.2 Brandwering en brandvertraging.......................................................................................................... 94
9.2.3 Belangrijke ontwerpbeslissingen: uitbreiding van brand beletten........................................................96
9.3 Detectie en melding..................................................................................................................................... 96
9.3.1 Branddetectoren................................................................................................................................... 96
9.3.2 Soorten detectoren............................................................................................................................... 96
9.3.3 Eisen gesteld aan detectoren................................................................................................................ 98
9.3.4 Detectiecentrale................................................................................................................................... 98
9.4 Blusmiddelen............................................................................................................................................... 99
9.4.1 Brandklassen......................................................................................................................................... 99
9.4.2 Overzicht blusmiddelen........................................................................................................................ 99
9.4.3 Brandventilatie................................................................................................................................... 102
9.5 Evacuatie................................................................................................................................................... 102
9.5.1 Evacuatiewegen en uitgangen............................................................................................................ 102
9.5.2 Evacuatiemiddelen............................................................................................................................. 102
9.5.3 Evacuatieplan...................................................................................................................................... 102
9.5.4 Signalering.......................................................................................................................................... 102
9.5.5 Veiligheidsverlichting.......................................................................................................................... 103
9.6 Elektrische installatie bij brand.................................................................................................................. 103
9.7 Wetgeving en onderhoud.......................................................................................................................... 103
9.7.1 Onverzicht wetgeving......................................................................................................................... 103
9.7.2 Basispreventienorm / KB Brand / Brandnorm..................................................................................... 104
9.8 Sprinklers................................................................................................................................................... 106
9.9 Gebruikers................................................................................................................................................. 106
5
,1 Elektriciteit
1.1 Algemene begrippen
1.1.1 Wat is elektriciteit?
Elektrische stroom = verplaatsing van elektronen doorheen een materiaal
- In een materiaal bevinden zich evenveel positieve als negatieve delen (materiaal is niet geladen)
- Meer elektronen verplaatsen zich naar ruimte met minder elektronen
Spanning (V Het potentiaalverschil tussen het negatief geladen en het positief geladen gebied.
of U) - Uitgedrukt in volt (V)
Stroom (I) Elektrische stroom die door het materiaal gaat
Uitgedrukt in ampère (A)
Ondervindt in ene stof meer weerstand dan in de andere
Weerstand Vertelt iets over de geleidbaarheid van een stof
( = ohm) - Uitgedrukt in ohm
- Koper wordt als stroomgeleidende draad gebruikt (is ook soepel, dun en goedkoop)
Wet van Ohm U=IxR
Hoe groter de weerstand, hoe groter de spanning moet zijn om dezelfde stroom te verkrijgen.
Opgewekte energie wordt omgezet door een verbruiker (naar licht, warmte of beweging).
- Vermogen (P) bepaalt hoeveel een toestel verbruikt
= de hoeveelheid energie die een toestel per seconde kan afgeven of opnemen, uitgedrukt in Watt
P=UxI
Elektriciteit
- Wordt betaald per hoeveelheid verbruikte energie (verbruik = in kWh)
- Stroom veroorzaakt een temperatuurstijging in het materiaal
Stijging wordt bepaald door: stroom, weerstand en tijd
Het is dus nodig om de stroom door de geleider te beperken, zodat deze niet te warm wordt
Wet van Joule: Q (hoeveelheid energie in J) = I x R x t
1.1.2 Generatoren en receptoren
= toestellen waarin energieomzetting plaatsvindt
Generatoren Zetten andere energievormen om in elektrische energie
Receptoren Zetten elektrische energie om in andere energievormen
Steenkool, olie of gas opwekkers van elektrische energie
Windkracht, waterkracht en zonne-energie andere mogelijkheden
1.1.3 Gelijkstroom, wisselstroom en draaistroom
Gelijkstroom
= stroom gaat door een geleidende draad in 1 richting
- Positieve pool blijft positief, negatieve negatief
- Wordt niet veel meer toegepast (wel bij treinen,
noodgeneratoren…)
- Gelijkstroom wordt met wisselrichter naar wisselstroom omgezet
- Bv. een batterij
Wisselstroom
= stroom wisselt periodiek van richting en grootte
- Positieve wordt negatief en omgekeerd (heeft sinusoïdaal verloop)
- Aantal perioden per seconde (frequentie), wordt uitgedrukt in hertz
Draaistroom
= combinatie van 3 sinusvormige wisselstromen
- Pieken van verschillende stromen zijn niet gelijktijdig, maar verschuiven 1/3de van periode t.o.v. elkaar
- Wisselstroom wordt m.b.v. een gelijkrichter naar gelijkstroom omgezet
6
, 1.1.4 Lage spanning en hoge spanning
Lage spanning Alles onder 600V (wordt geleverd aan gewone gebruikers)
Hoge spanning Alles boven 1000V
- Hoge en superhoge spanningen komen enkel bij wisselspanning voor
Hoge spanningen: voor transport over middellange afstand en voor het leveren aan grote
gebruikers
Super hoge spanningen: vooral voor transport over grote afstanden
Omzetten van hoog naar laag en omgekeerd kan door een transformator (niet bruikbaar voor gelijkspanning).
Hoogspanningskabels => hoogspanningskabines => omzetting naar laagspanning door transformatoren =>
levering spanning aan gebruikers
De kabels en leidingen liggen in de grond.
1.2 Elektriciteit rechtstreeks van de zon
Moeilijkheden bij zonne-energie
1) Opslag van energie van de zon
2) Beschikbaarheid van de zon
Zonneconstante = energetisch vermogen van de zon
- Wordt verminderd door opvang en omzetting in voor ons bruikbare energie
- Zonne-energiesystemen zetten licht om in elektriciteit
Fotovoltaïsche systemen (PV) zetten zonne-energie om in elektriciteit.
- Fotovoltaïsch = licht-elektriciteit
1.2.1 Toepassingen
Autonoom systeem Bestaat volledig op zichzelf, batterijen zijn noodzakelijk
Hybride systeem Systeem schakelt bij onvoldoende energie over op een generator (dus efficiënter,
goedkoper en betrouwbaarder)
Netkoppelsysteem Systeem schakelt bij onvoldoende energie over op het elektriciteitsnet
- Gelijkspanning wordt dan omgezet in wisselspanning
Fotovoltaïsche systemen worden steeds meer toegepast, waardoor de prijs almaar daalt.
1.2.2 Werking
Zonnestralen worden in elektriciteit omgezet d.m.v. fotovoltaïsche zonnecellen.
- Zonnecel: licht wordt omgezet in elektriciteit door absorptie van licht in een halfgeleidermateriaal
- Licht valt in op het toestel en creëert elektrische spanning
Met elektrische spanning kan een elektrisch toestel voorzien worden van energie
Zonnecel: dun plaatje halfgeleidend materiaal is nodig
- Mag enkel energie geleiden als er licht opvalt
- Zowel het materiaal als de verwerkingstechniek zijn bepalend voor het rendement
Halfafgeleide materialen
- Monokristallijn silicium veelvuldig aanwezig
- Polokristallijn silicium eenvoudig te maken, goedkoop, laag rendement, blauwe kleur
- Amorf silicium dun, flexibel, groot opp., laag rendement, goedkope productie
- Cis goedkoop, goed rendement, beperkte voorraad, giftig
- Organische cellen goedkoop, flexibel, laag rendement, problemen met stabiliteit
Concentrerende spiegels kunnen het rendement verhogen (zelfs bezwaren).
7
, Zonnecellen
Wekken een kleine stroom en lage spanning op.
Zijn breekbaar en vochtgevoelig.
Daarom: worden onderling verbonden via gesoldeerde strips en worden samen in een fotovoltaïsche module
geplaatst:
- Kleine stromen en lage spanningen van aparte cellen worden door parallelle en serieschakelingen
vergroot tot bruikbare elektriciteit
- Cellen en metaalcontacten worden beschermd tegen weersinvloeden (vocht)
- Broze cellen worden mechanisch verstevigd
- Modules worden gecreëerd die praktisch te bevestigen zijn op draagstructuren
PV-modules (zonnecellen)
Voorkant - Lichtdoorlatende plaat (meestal glas) of polycarbonaatfolie (vergeelt o.i.v. licht)
- Glas is thermisch gehard en laat zo veel mogelijk licht door
- Glas is water- en dampdicht, kras- en hagelbestendig en zelfreinigend bij regen
Achterkan - Water-, dampdicht en warmtegeleidend
t - Semi-transparante modules: glas wordt gebruikt
- Dichte standaardmodules: folie wordt gebruikt (vermijdt zwaar gewicht van glas)
- Met waterdichte aansluitdoos voor elektrische kabelverbindingen naar andere PV-
modules of naar invertor of laadregelaar
Kunststof - Houdt zonnecellen op plaats en beschermt ze tegen weersinvloeden
(zit erin) - Materiaal moet bestand zijn tegen hoge temperaturen, temperatuurschommelingen en
veroudering door UV-stralen
Kader Meestal aluminium kader
(rand) - Geeft stevigheid en maakt het makkelijk om het te bevestigen
Extra bestanddelen
Invertor/omvormer - Zet gelijkstroom om in wisselstroom
- Zorgt voor optimaal werkingspunt voor het moduleveld, beveiliging en
kwaliteitsbewaking van stroomlevering
Laadregelaar Zorgt voor opladen van batterijen of andere opslag
Andere Bekabeling, koppelingskasten, meters, beveiliging…
Energie die nodig is voor productie van een PV-module wordt op 3 – 5 jaar terug geleverd.
Er is tijdens de productie geen milieuhinder, uitstoot van gassen lawaaihinder of afvalstoffen.
Wat met subsidieregeling? Wat zijn groenstroomcertificaten en waarom werden ze in het leven geroepen?
1.3 Distributie
Vroeger: enkel Electrabel
Nu: vrijmaking van energiemarkt – ook andere maatschappijen kunnen energie leveren
Levering van energie: verloop
1 De producent
- Produceert elektriciteit en verkoopt deze aan de energieleverancier
- Elektriciteitsproductie: via kerncentrales en hernieuwbare bronnen (bv. zon, biomassa…)
2 De transmissiebeheerder
= bedrijf dat instaat voor de aanleg, exploitatie en onderhoud van de leidingen waardoor stroom
getransporteerd wordt van de producent naar het net van de distributienetbeheerder.
- Vroeger: beheer door elektriciteitsleverancier
- België: 1 transmissienetbeheerder (Elia)
- Net: bovengrondse lijnen, ondergrondse kabels, hoogspanningsposten en transformatoren
Taken
1) Vervoerder stelt goed onderhouden hoogspanningsnet ter beschikking
2) Systeembeheerder zorgt voor goed vervoer van elektriciteit + waarborging van kwaliteit
3) Marktfacilitator stelt net open voor iedereen en neemt initiatieven met invloed op vrije markt
8
