DYSFAGIE
HOORCOLLEGE 1: ALGEMEEN KADER EN INLEIDING
REFERENTIEKADER
Het ICF wordt bij elke cliënt gebruikt om de gehele patiënt te bekijken. Er is een groot verschil tussen
de observeerbare en niet observeerbare elementen. De observeerbare elementen zijn bijvoorbeeld:
kuchen, stikken en tijd die nodig is om te kauwen. De niet observeerbare elementen zijn bijvoorbeeld:
het plezier in eten, het sociaal afschermen en de inspanning. Het is voor de cliënt belangrijk dat in
therapie gewerkt wordt op de niet observeerbare elementen. Het is van belang dat je het hele plaatje
bekijkt.
Bij de invulling van het ICF schema worden volgende zaken bij de volgende categorieën geplaatst:
• Gezondheidsconditie bijvoorbeeld een beroerte
• Lichaamsfuncties en structuren: structuur van de tong, slokdarm, stembanden, zuigen, bijten,
kauwen, manipuleren van voedsel in de mond, bewustzijn, aandacht, smaakfunctie,
geurfunctie, …
• Activiteiten: eten, drinken, maaltijd bereiden, …
• Participatie: familie aan de eettafel, naar een restaurant gaan, bruidstaart, …
• Omgevingsfactoren: beschikbaarheid van hulpmiddelen,
voedseladditieven, …
• Persoonlijke factoren: voorkeuren van de patiënt voor eten en
drinken, culturele of religieuze voedingskeuzes, …
Er wordt evidence based gehandeld dat wil zeggen dat er iets gedaan wordt
waarvoor wetenschappelijk of experimenteel bewijs is, vanuit de klinische
ervaring van de therapeut en volgens de wensen van de patiënt.
De doelen worden steeds SMART geformuleerd, het proces met de cliënt
wordt SMARTER geformuleerd.
-1-
, DEFINITIE: WAT IS DYSFAGIE?
Dysfagie is afgeleid van het Griekse woord ‘phagein’, dat betekent inslikken. De ‘dys’ staat voor een
stoornis of onregelmatigheid. Dysfagie is niet hetzelfde dysfasie, een eettoornis of een motorisch
probleem. Wanneer dit probleem zich voordoet bij zuigelingen of kinderen, spreken we van een
voedingsstoornis en niet van dysfagie of een slikstoornis. Dysfagie is een symptoom van een
onderliggende stoornis.
Definitie van Rosenbek en Jones: het is een ongeordende beweging van de bolus van de mond naar de
maag als gevolg van afwijkingen in de structuren die kritisch zijn voor het slikken of in hun
bewegingen.
Definitie Groher en Crary: het is een aantasting van de emotionele, cognitieve, zintuiglijke en/of
motorische handelingen die betrokken zijn bij het overbrengen van een stof van de mond naar de
maag, wat resulteert in het niet onderhouden van hydratatie en voeding en een risico op verstikking
en aspiratie met zich meebrengt.
Alles draait om de structuren, het transport en de veiligheid.
INDELING DYSFAGIE
Personen met dysfagie kunnen op 3 manieren worden ingedeeld in categorieën: volgens leeftijd,
volgens stage en volgens etiologie
INDELING VOLGENS LEEFTIJD
Bij kinderen spreken we van orofaciale myofunctionele stoornissen, bij volwasennen spreken we van
dysfagie.
INDELING VOLGENS STADIUM/FASE (VOLWASSENEN
We onderscheiden orofaryngeale dysfagie en oesofagale dysfagie.
• Orofaryngeale: symptomen bevinden zich in de mond of de keel. Er is een moeilijkheid met
voortstuwing van de mond naar de slokdarm.
• Oesofagale: symptomen bevinden zich in de slokdarm, veroorzaakt door een verstoorde
peristaltiek of obstructie.
De logopedist richt zich op de beoordeling en behandeling van de orofaryngeale dysfagie.
INDELING VOLGENS ETIOLOGIE (VOLWASSENEN)
-2-
, PREVALENTIE
Dysfagie is een veelvoorkomend fenomeen. Het komt in de bevolking vooral voor bij oudere
volwassenen en premature pasgeborenen. In totaal komt het bij 3 tot 4% van de bevolking voor.
Binnen de groep van specifieke pathologieën, komt het bij meer dan 50% van de gevallen voor.
Het is dus een veel voorkomend probleem in de verschillende leeftijdsgroepen en met verschillende
etiologie. De prevalentie is het hoogst bij patiënten met een neurologische aandoening. Hierbij is er
een hoog risico op aspiratie. Aspiratie komt voor als het voedsel of drinken via de trachea naar de
longen gaat, je gaat uit reflex hoesten. Er kan ook een stille aspiratie voorkomen, hierbij ga je niet
hoesten en reageer je dus niet als voedsel of drinken onder de stemplooien terecht komen. Het is dus
belangrijk om een screening te doen, te beoordelen en de therapie op maat de maken van de cliënt.
GEVOLGEN VAN DYSFAGIE
Dysfagie is het symptoom van een ziekte. Dysfagie komt in veel medische diagnoses voor, het is een
symptoom maar het kan de morbiditeit en mortaliteit versnellen. Je moet altijd nagaan of de luchtweg
protectie veilig is en of de persoon voldoende eet en drinkt. Het sterftecijfer en de morbiditeit stijgen
door ondervoeding, aspiratiepneumonie en uitdroging.
• Ondervoeding leidt tot een lager energielevel, dit is nadelig voor het immuunsysteem. Je hebt
steeds energie nodig om het slikken te ondersteunen. Uiteindelijk kan dit leiden tot infectie,
sepsis en de dood.
• Aspiratiepneumonie is een infectie van de longen. De behandeling is duur en gaat gepaard
met een lange verblijfsduur in het ziekenhuis, er is grotere invaliditeit en een slechtere
voedingstoestand.
• Uitdroging: dit komt frequent voor bij dysfagie na een beroerte met een verhoogde mentale
verwarring. Het leidt tot een veralgemeend orgaansysteem falen, dit heeft een negatief effect
op het slikken.
Altijd nagaan of het veilig is om te slikken, of de luchtweg voldoende wordt afgesloten en of de patiënt
genoeg gehydrateerd en genoeg voeding heeft binnen genomen. Deze elementen bekijken zijn
belangrijk in functie van de veiligheid van de patiënt
Dysfagie heeft ook psychosociale gevolgen, gevolgen voor de kwaliteit van het leven. Eten en drinken
zijn een plezierige activiteit met sociale interacties. Dysfagie legt hier beperkingen op, dit zorgt voor
grote veranderingen in de normale levensstijl. Het heeft niet alleen effect op de patiënt maar ook op
de echtgenoten en de familieleden. De speciale voorbereidingen bij eten zorgt voor extra stress en de
speciale voedingssupplementen zijn vaak prijzig.
Je moet dus niet enkel ook hebben voor de medische consequenties die dysfagie met zich meebrengt,
maar ook de psychologische, sociale, … consequenties moeten bekeken worden.
-3-
