HOOFDSTUK 1 – INLEIDING: HET GEBRUIK VAN PROEFDIEREN
1.1. WAT IS PROEFDIERKUNDE?
Proefdierkunde = de wetenschap die zich bezighoudt met het welzijn en het verzorgen van dieren die
in wetenschappelijk onderzoek worden gebruikt
· Heel multidisciplinair! (gaat over ethiek, biologie, genetica, microbiologie, ziektepreventie, ..)
Dierproef = elke wetenschappelijke procedure waarbij dieren worden gebruikt
(concreet: vanaf het dier lijden of pijn ondervindt dat vergelijkbaar is met het lijden/pijn door een
injectie, spreekt men van een dierproef → lijden kan ook stress, etc. zijn!)
1.2. HISTORISCHE ACHTERGROND
ONDERZOEK:
· Aristoteles (380 v.Chr.): anatomie
· Galenus (150): anatomie + vivisectie (= snijden in levende dieren)
o Chirurgie is ook vivisectie → maar nu is er wel pijnbestrijding/anesthesie/etc.
· Vanaf 16e eeuw: heropleving van geneeskunde/wetenschap
o William Harvey: proeven rond bloedcirculatie (1628)
o François Magendie: experimentele fysiologie (19e eeuw)
o Claude Bernard: experimentele geneeskunde (19e eeuw)
· Rond 1850: onderzoek steeg!
o Louis Pasteur → microbiologie / immunologie
o Koch → postulaten van Koch
BEKOMMERNISSEN:
· Eerste wereldwijde oppositie: vanaf 19e eeuw
o Antivivisectie beweging (Engeland, 1870) → leidde tot een dierenwelzijnswet in
Engeland = Cruelty to Animals Act (1876)
o Eerste basis dierenwelzijnswet in België: pas in 1986
o Verschillend wetten volgen
· Europese Conventie (1986): bescherming van gewervelde dieren die gebruikt worden voor
experimentele en andere wetenschappelijke doeleinden
· FELASA = Federation of European Laboratory Animal Science Associations
o Mensen die met proefdieren werkten, moesten een geschikte opleiding gehad hebben!
o 4 categorieën:
▪ Categorie A: Dierenverzorgers
▪ Categorie B: Personen die dierproeven uitvoeren (biotechnici)
▪ Categorie C: Proefleiders
▪ Categorie D: Proefdierkunde – specialisten
o FELASA bestaat uit verschillende Europese proefdierkunde-organisaties:
▪ LASA = Laboratory Animal Science Association
▪ NVP = Nederlandse Vereniging voor Proefdierkunde
▪ BCLAS = Belgian Council for Laboratory Animal Science
▪ …
1
, Proefdierkunde – samenvatting 2020 - 2021
1.3. GEBRUIK VAN PROEFDIEREN
ALGEMENE GEGEVENS:
· Dierenwelzijn is sinds juli 2014 een gewestelijke bevoegdheid
· Reglementaire testen = testen die gedaan moeten worden vóór een dierproef wordt uitgevoerd
o vb. bij testen van nieuwe geneesmiddelen op een drachtig dier: eerst kijken of er een
effect is op de nestjes, nakomelingen, etc.
· Verplicht: aanvraag indienen bij ethische commissie + niet-technische samenvattingen
(in ‘leken’-taal) waarin staat welke proeven, welke dieren, aantal dieren, etc. gebruikt worden
Aantal dierproeven Aantal dierproeven
waarbij de dieren voor waarbij de dieren
de eerste keer werden werden hergebruikt
gebruikt
Voorbeeld 1: 105 gerbils worden voor de eerste keer gebruikt en 0 gerbils worden hergebruikt
totaal gebruikte gerbils = 105
Voorbeeld 2: 367 honden worden voor de eerste keer gebruikt en 1317 honden worden hergebruikt
→ wil niet zeggen dat er 1317 individuele honden gebruikt worden
→ honden worden meerdere keren gebruikt voor verschillende proeven/practica/etc.
+ soms zijn er ook zieke honden die gebruikt worden in geneeskundige studies
onmogelijk af te leiden hoeveel proefhonden er effectief in labo’s gehouden worden!
(ex: belangrijk om hier rekening mee te houden wanneer men de cijfers in de tabel interpreteert!)
2
, Proefdierkunde – samenvatting 2020 - 2021
Waarvoor worden proefdieren gebruikt?
· Onderzoek en ontwikkeling van producten en toestellen voor humaan of diergeneeskundig
gebruik
· Fundamenteel onderzoek = zuiver wetenschappelijk onderzoek zonder dat daar een concrete
praktische toepassing aanhangt (vb. ‘wat gebeurt er in de hersenen van een dier met
Alzheimer’) → kennis omwille van kennis / begrip → achteraf kan hier dan een praktische
toepassing op toegepast worden!
· Productie van biologische producten
· Toxicologisch onderzoek
· Ecologische studies
· Diagnose van ziekten
· Opleiding en onderwijs
· Onderhouden van kolonies van genetisch gemodificeerde dieren: dieren met een pathogeen
fenotype (= dieren die genetisch gemodificeerd zijn en daar invloeden/last van ondervinden)
Impact van het onderzoek op de dieren:
Type onderzoek Impact
Gedragsonderzoek Enkel observatie (wettelijk gezien geen
dierproef)
Experimentele procedures met ‘supportive care’
Experimentele procedures zonder ‘supportive care’
Orgaan donatie Onmiddellijke euthanasie (wettelijk gezien
geen dierproef)
92% niet pijnlijk → 54% omdat de dieren geen pijnlijke ingrepen of
Experimenten procedures ondergaan
→ 38% omdat analgesie / anesthesie wordt toegepast
8% pijnlijk (sinds 2014: ernstgraad van pijn gerapporteerd)
Specifieke diersoorten per onderzoek:
MUIZEN:
· = merendeel van de dieren die gebruikt worden
· Redenen voor gebruik:
o Klein
o Lage kostprijs
o Makkelijk te hanteren
o Verschillende stammen met natuurlijke of geïnduceerde genetische modificaties
→ goede modellen voor bepaalde afwijkingen bij de mens
3
, Proefdierkunde – samenvatting 2020 - 2021
1) Kankerkonderzoek
o Muizen met leukemie, melkkliertumoren, … → mogelijkheid om nieuwe
behandelingen uit te testen
o Menselijke tumorcellen inplanten in ‘naakte’ muizen
2) Ouderdomsstudies
o Hoe ouder de leeftijd → hoe minder effectiviteit van het immuunsysteem
+ degeneratie van ovaria
o Zowel bij mens als muis: dezelfde ouderdomsverschijnselen
→ ideale model om afname van voortplanting & immuniteitsvermindering te
bestuderen!
3) Embryo transplantaties
o Experimenten met muis-embryo’s → model voor transplantaties van humane
embryo’s + toepassingen bij huisdieren en bedreigde diersoorten
VARKENS:
· Onderzoek naar helingsproces van brandwonden
· Ontwikkeling van CT scan
· Chirurgie
· In de toekomst: genetisch gemanipuleerde varkens als orgaandonor voor de mens?
CAVIA’S:
· Nutritionele studies (vitamine C)
KREEFTEN:
· Onderzoek naar bewegingscoördinatie → kreeften hebben maar 30 neuronen!
CHINCHILLA’S:
· Onderzoek naar middenoorinfecties & doofheid → hebben een zeer grote middenoorholte
VISSEN:
· Ecologisch onderzoek → vissen zijn gevoelig voor watervervuiling
DE 3 V’S:
· 1959: Russell & Burch
· Doel: dierproeven zo humaan mogelijk uitvoeren
Vervanging (Replacement) Vermindering (Reduction) Verfijning (Refinement)
⁎ Geen gebruik van levende ⁎ Vermindering van het aantal ⁎ Verminderen van pijn, stress
dieren, eerder vervangen gebruikte dieren en lijden van dieren →
door → Dieren “delen” met anderen verhogen van dierenwelzijn
→ In vitro modellen → Verbeterd statistisch design ⁎ Kan op elk moment tijdens de
→ Computermodellen, → Betere kwaliteit van dieren proef toegepast worden!
video’s en film gebruiken (gezonde dieren
→ minder kans dat dier
ziek wordt en dat de proef
herhaald moet worden)
Voorbeelden van Verfijning: betere technieken, uitrusting → kleinere staalnames, minder invasieve technieken ;
juist hanteren van dieren → minder stress ; kooiverrijking → minder stress of verveling
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mirandaopstal. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
