Relatie en gezinstherapie
Praktische informatie
Cursus: 3 simultane werkperspectieven
Blok A Theorie
• Inleiding
• 3 blokken theorie volgt de geschiedenis van de systeem/familie therapie
o Structurele/strategische stroming deze twee neem ik samen (vermengd zitten)
o Contextuele stroming intergenerationeel, impact van gebeurtenissen in families hoe
die nog een invloed kunnen hebben in de generaties daaronder
o Narratieve/collaboratieve stroming huidige stroming. De ene stroming is uit de
andere stroming gebokst de ene stroming is vaak een antwoord op zaken waar men
niet akkoord in gaan in de vorige stroming en die wil men dan rechttrekken
• Integratieles in Flagey
Blok B zelfstudie, interactie en reflectie Taak is veranderd. Stromingen van binnenuit te studeren. Ik
ga je blok geven van lesmateriaal. Daarbij krijg je teksten en daarbij krijg je gerichte vragen. Het is de
bedoeling dat je werkgroepen gaat volgen per 4-8 studenten. Je moet samenkomen hiermee. Live of
online. Gerichte vragen en opdrachten om met deze werkgroep te bestuderen/ uit te voeren. Per
blok ga je een soort van verslag maken voor jezelf maar zodanig dat je nadien de info daarvoor kan
gebruiken om een geïntegreerde taak te gaan schrijven. Na elk blok na dat je alle lees/doe
opdrachten hebben uitgevoerd hebben we een online overleg moment. Na 3 online
overlegmomenten gaan jullie nog 2 weken tijd hebben voor het einde van het semester om de
groepsopdracht te schrijven. Dat gaat een geïntegreerd geheel zijn van jullie indrukken over de drie
stromingen. Jullie indrukken dat je van binnenuit gevoeld hebt tijdens de opdrachten. Wat wij
gelezen hebben waarover we gediscuteerd hebben en dat verbindend aan literatuur die jullie zelf
gaan zoeken.
Werkgroepen per 6 studenten taak – met online overlegmomenten
Blok C experientiele praktijk
Werkpractica met Lisa Waals voeling met drie stromingen. Niet verlicht. Nuances tussen
verschillende stromingen, beperkingen, voordelen, de kracht en waar voel ik me soms
teruggehouden. Wat maakt dat je bij een besluit zal komen van laat ons eclectisch werken en laat
ons meepikken van elke stroming wat er bruikbaar is op het moment van het gezin dat op da
moment bij mij is zodanig dat je zo goed mogelijk kan aansluiten bij het gezin dat bij jou zit.
Interactie - processen – verandering
het lijkt of je alleen stenen ziet maar las je
goed kijkt zie je dat er veel pinguïns zitten.
Deze foto is de essentie van hoe moet je
werken met gezinnen. Namelijk het feit of je
een gezin of een individu voor je hebt
waarmee je systemisch aan het werk gaat
gaan vanaf dat je met 1 van de pinguïns gaat
beginnen interageren dan interagreer je ook
indirect met de zussen de broers,… alle
contexten waar die persoon tot behoort. Het gaat over een netwerk vanaf je met 1 persoon in
interactie gaat dat is de essentie van kijken met verschil met systeemtherapeut t.o.v. iemand vanuit
1
,psychodynamische of gedragstherapie die gaan slanker bij het individu blijven. Een
systeemtherapeut is misvormd om direct wijder te gaan. Het individu gaan bevragen, functioneren in
al die contexten wat is de interactie tussen persoon en contexten en wat heeft gemaakt dat die
persoon nu bij jou komt. Het is een dynamisch systeem, interactie is hele belangrijk, processen en
verandering. Verandering is de basis om te kijken naar symptomen binnen systeemtherapie. De idee
is dat een gezin geblokkeerd geraakt omdat ze bepaalde verandering van de omgeving,
verwachtingen tot verandering die als een uitdaging van de omgeving komen dat ze die niet kunnen
maken. De normale transitieprocessen raken ze niet door door een of andere reden. De therapeut
gaat op zoek om een manier om die verandering toch zo soepel mogelijk te maken. Omgaan met
verandering, verandering is een belangrijke bril. Als gezinstherapeut moet je verandering tolereren.
Geen enkele therapie is dezelfde maar gezinstherapie zelfs als je individueel werkt wordt complexer
en veranderlijker en je moet tolereren dat zaken anders kunnen lopen dan dat je denkt. Het is
dynamische chaotisch systeem.
Dynamisch systeem
Systeemtherapie - dynamiek blik op het geheel
• Grondlegger Systemisch denken: Von Bertalanffy (1967, 1968) general system theorie: dat
was een algemene wetenschap van het geheel.
• Tegen reductionisme: Analyseren van individuele componenten reduceert betekenis van het
geheel waar ieder deel van uitmaakt denk aan foto de ene pinguïn maakt deel uit van een
gans netwerk het heeft geen zin om u interactie, analyse, diagnose tot die één persoon te
beperken want die maakt deel uit van een geheel en die betekenis zou helemaal anders zijn.
• Een systeem is een complex geheel van interagerende elementen; een open systeem met
levende componenten volgt complexere richtlijnen dan die van de thermodynamica. Doet
denken aan humanfactor is de wetenschap en het studiedomein dat kijkt naar de interactie
tussen de menselijke persoon en het systeem bv. aviation psycholgy: kijkt naar alle
menselijke factoren die een invloed kunnen hebben op die interactie tussen die persoon/
piloot en het vliegtuig. het is een gesloten systeem en wordt open wanneer het vliegtuig
geen object maar levend persoon is. Bv. geneeskunde daar is open systeem want we gaan
met een patiënt die levend is en andere reactie kan vertonen dan dat we in gedachten
hadden. Veel meer dan de wetten van de thermodynamica. Therapie is een trap hoger, een
openheid de reactie zijn nog verscheidene omdat we niet binnen geneeskunde diagnose
zitten maar binnen de complexheid van psychologische diagnoses denk aan de dikte van de
DSM.
“General system theory, therefore, is a general science of wholeness... The meaning of the somewhat
mystical expression, “The whole is more that the sum of its parts” is simply that constitutive
characteristics are not explainable from the characteristics of the isolated parts. The characteristics of
the complex, therefore, appear as new or emergent... - Ludwig von Bertalanffy het woord emergent is
belangrijk iets dat tevoorschijn komt hoe meer we doorheen die stroming gaan ga je zien dat dat
word belangrijk wordt dat therapie wordt gezien als iets dat we gaan co construeren en laten
tevoorschijn komen.
2
,Dynamica – begrip uit fysica/wiskunde
• Meer dan biljart: het denken en communiceren van de mens gaat verder dan de wetten van
thermodynamica, behoud van energie ed… biljart is de thermodynamica wanneer we dat wel
goed kunnen dan kunnen we exact berekenen wanneer we tegen die bal op de juiste manier
gaan een stoot geven en dan gaat die bal naar daar gaan,.. bij mensen is dit anders.
• “In this strict sense, the impact of one billiard ball upon another is subject matter for
dynamics, but it would be an error of language to say that billiards balls “behave”… we,
howerver, are not concerned with event sequences which have this characteristic…”
(Bateson, 1972, p. 229) je kan tegen een steen schoppen en perfect voorspellen hoe die gaat
rondvliegen wanneer je hetzelfde doet met een honden voorbeeld, open systeem zou die
theoretisch dezelfde baan wel kunnen volgen wanneer je je krachten afstemt op grote,
dimensie, zwaarte,… maar die hond heeft ook een eigen inbreng en die kan bv. boos worden
zich omdraaien en je bijten. Pertinent voorbeeld van therapie je bent met levende mensen
bezig, open systeem, mensen met gevoelens, ethiek en eigen cultuur waar jij tracht
aansluiting bij te vinden dus wanneer je schopt wees dan zeker dat je weet waartegen je
schopt zodanig dat je niet gebeten wordt of de andere niet weglopen.
Gestalt - kracht van het geheel
• // melodie transpositie: kracht van de gehele structuur dus je voelt het pleidooi van
de systeemtherapie voor het geheel. De kracht van het geheel. Vandaar liefde is…
is niet mine maar ours! Het wordt vergeleken met muziek. Muziek is een belalngrijk
voorbeel in de gestaltpsychologie bv. een melodie elke noot opzich zegt weinig
maar het is die specifieke constalatie die een bepaalde melodie geeft die voor ons
een bepaalde betekenis heeft en die we op verschillende toonhoogtes kunnen
gaan zingen en op welke toonhoogte ik die zing jullie gaan ze telkens herkennen.
Dat is de kracht van de gehele structuur die niet aanwezig is in de afzonderlijke
elementen. Dat is de essentie die je niet mag verliezen als je met koppels/gezinnnen aan het
werk gaat dat is dat je opzoek gaat naar de verbindende kracht of de verbindende kracht die
verloren is gegaan maar wat was die, is die, wat zou die kunnen zijn. Dat kan in heel domme
dingen liggen bv. bepaald woordgebruik geeft een verbinding maar vaak is dat samen
impulsieve dingen doen, de humor dat een bepaald gezin heeft, wanneer je naar een magic
question gaat vragen van wat als je alles in de hand zou hebben en alles zou kunnen gaan zo
als je wil. Hoe zou je dan willen dat de situatie er zou uitzien binnen een jaar? Dan ga je vaak
antwoorden krijgen vanuit di everbinding dus bv. familie rituelen dat zou betekenen dat
mama terug reuriet tijdens het eten of dat betekent dat papa de kampingcar buiten zet.
Eender wat maar zo de typische familie rituelen die lots tot leven komen en die terug
belangrijk worden en die anders ondergesneeuwd raken. De kracht van het geheel de
bindende kracht is iets waar jij als therapeut echt wel opzoek moet naar gaan. Je gebruikt
een andere mindset, niet het individu maar wat gebeurt er tussen de mensen wat verbind
die mensen, waarom is dat een gezin, waarom zijn die nog samen ondanks die problemen,
wat is er tussen die twee ja gaat daarnaar opzoek.
3
,Minuchin – krachten en problemen zijn geworteld in de omstandigheden van het leven
Komt ook terug in contextuele therapie waar men bezig is met wat ze noemen de dimensie van de
feiten bv. het lot, de omstandigheden van het leven die een persoon of een gezin of een koppel
uitdagen tot een verandering vaak een drastische en om daarmee te leren omgaan.
• Individu staat niet op zichzelf
• Individu is een complex geheel dat in verscheidende contexten zijn wortels kent alles
waarmee we in contact kunnen komen binnen dat individu.
• Ook de grondslag voor een symptoom moet gezocht worden in de context, eerder dan in de
innerlijke pathologie; in de omstandigheden van het leven. Bv. in tekst staat een vb. hoe hij
een dame beschrijft die gediagnosticeerd wordt met een psychose uiteindelijk diagnosticeert
als een vrouw die een normale respons op een heel stresserende gebeurtenis vertoond
namelijk een zwaar rouwproces. Een proces dat zij in een ander volledig veranderde context
moet gaan doornemen en wat voor die vrouw te veel is. Dat veranderd heel het verhaal en
heel de etiket dat op iemand wordt gekleefd. De omstandigheden van het leven moeten mee
de basis zijn van de krachten en het dragende van een gezin of persoon alsook de valkuilen.
systeemtherapie. We praten niet
met 1 pinguïn we praten met heel
de bevolkte rots. Wat dan met het
individu? Waar is het individu,
annabelle? Dat is het risico
annabelle dreigt te verdwijnen in
het systeem en dat is het risico.
Wanneer we te veel op systemisch
niveau gaan kijken en te veel enkel
met het verbindende bezig zijn en te
veel met enkel de
interactieprocessen en dynamica
tussen de mensen dan zien we de personen niet meer en worden we onpersoonlijk. En zullen we
desondanks binding tussen het gezin verliezen.
Spanningsvelden doorheen de stromingen
Je zal zien doorheen de stromingen heeft elke stroming altijd maar opnieuw geworsteld tussen de
balans van:
• Individu vs systeem dat doen we nog steeds, elke nieuwe therapie is uitdaging, je bent soms
geneigd om meegezogen te worden met het systeem, of door bepaald individuen
meegezogen wordt en systeem dreigt te verliezen, je moet telkens afstand nemen en zien of
de twee nog in balans bent. Er zijn twee niveau die je continu moet trachten van te houden.
• Positie van de therapeut binnen het systeem waar zit die? Waar gaat die zich verhouden?
Hangt samen met dat je die balans moet gaan houden en dat je soms gaan joinen met een
individu en dat je soms gaat joinen met het systeem maar ook binnen de stromingen
betekent dat nog iets anders namelijk gaat de therapeut nadenken over het gezin dat
betekent dat die een soort van master positie gaat innemen of gaat de therapeut gaan
nadenken met het gezin dat betekent dat die op gelijke hoogte gaat zijn. gaat die zich
positioneren vanuit kennis (ik heb dit en dit geleerd is kijken wat er gebeurd vanuit een
4
, opperpositie) of nieuwsgierigheid (onderzoekend, antropologisch)? Altijd
discussieonderwerp geweest. Sommige zeggen ik neem de veilige positie (ik doe het soms en
soms niet) in. Waarom? Omdat sommige gezinnen structuur en sturing nodig hebben terwijl
andere gezinnen moeten leren om minder structuur en controle te tolereren dus het is heel
afhankelijk van de hulpvraag en de dynamieken die aanwezig zijn, krachten die nog niet
ontwikkelt zijn binnen bepaalde individuen dus beide spanningsvelden zijn zeker niet af. Ze
zullen altijd blijven veranderen daarom is het belangrijk om al die stromingen mee te krijgen.
Bagage waarmee je aan de slag kan gaan of niet. Waar je kan voelen wat ligt mij?
Positionering
• Gezinsleden
• Familieden
• Overleden familieleden/gezinsleden in gezinstherapie bel! Is en minder aanbod komt in
andere therapieën.
• Toekomstige familieleden/gezinsleden bv. kinderen wil maar het lukt niet.
• Therapeut die moet zijn positie ergens daartussen zoeken waarin die comfortabel voelt voor
iedereen.
• …
• Continu proces van balanceren en zoeken doorheen de verschillende stromingen en in jouw
therapieën
• INTRA-INTER van zowel familie als therapeut Betekent dat het gaat over interactieprocessen
maar ook intra psychologische processen van zowel tussen de familieleden als de familie en
de therapeut. Intrapsychologisch van zowel de individuen binnen het gezinssysteem binnen
de familie,.. zelfs het intra psychologische van een toekomstig familielid wordt vaak al vooraf
ingevuld zelfs daar zitten er intra psychologische elementen die kunnen gaan meespelen en
die gaan ook in interactie met jou als therapeut. Er zijn heel veel dynamische gelijktijdige
processen die aan de gang zijn en die je zal voelen en soms op de voorgrond gaan treden of
soms achtergrond muziek worden.
ik ben eclectisch in de zin van het lijkt me
moeilijk om te zeggen ik werk louter narratief
of structureel,… het feit van niet vanuit 1
gereduceerde bril te kijken. Het belang van het
verbrede van perspectieven. Als
gezinstherapeut kan dat niet anders want dat is
net wat je gaat doen. We zullen zien doorheen
die geschiedenis zijn we gegroeid tot een beeld
dat mensen die met een heel gereduceerd
rigide verhaal met weinig bewegingsruimte
naar jou komen dat je dat gaat trachten op te
trekken en meerdere perspectieven gaat trachten toe te voegen en een meer vloeibaar flexibel
verhaal trachten te maken. Dat betekent dat je weinig voor afstaande protocollen hebt en dat je
eerder een flow moet hanteren.
5
,Flow
• Een (familie)therapie ontstaat, groeit en ontplooit zich
• Een (familie)therapie is gebaseerd op hoe iedereen ingespeeld geraakt op elkaar en
samenwerkt bel! is de therapeutische relatie, het joinen en de veiligheid die je tussen de
gezinsleden gecreëerd krijgt dat gaat maken hoe fel u therapie kan groeien en ontplooien
dus de basis daarvan is de veiligheid en het comfort bij elkaar te zijn. Dit vind ik mooi: veilige
gehechtheid: hoe comfortabel iemand zich voelt bij een andere persoon. Je kan een comfort
vinden in het samenzijn met iemand anders. Hoe meer je dat kan creëren binnen een
therapie hoe veiliger de therapie gaat zijn hoe meer je een veilig aanspreekpunt zal zijn, een
voorbeeldfunctie kan zijn van een gehechtheidsfiguur en dus een bodem voor ontplooiing
kan geven.
• Iedere familie maar ook iedere sessie doet beroep op andere mogelijkheden van de
therapeut Het veranderlijke van de vlinder is typerend voor het veranderlijke, het gene dat je
nodig hebt als familietherapeut. Hoe dat je binnen elke familie en per sessie moet kantelen
om te blijven joinen of om nieuwe dingen te trachten te doen bewegen. Dus iedere familie
doet beroep op krachten maar ook valkuilen van jou.
Flow-familiecodes-gendercodes
• Familiecodes: familierituelen/gewoontes/taalgebruik (Magic question) dat wat een familie
gaat binden.
• Gendercodes: doeners-praters (animus/anima) vaak zul je hierop botsen. Doeners meer
mannelijk,animus en vrouwelijk meer praters maar het is niet altijd zo. Het kan vaak
conflicten geven in de zin dat iemand vanuit zijn doelcode enorm veel moeite doet maar niet
verstaan wordt door de persoon die in die praatcode wil communiceren. Die persoon met de
praatcode en de mooiste dingen vertelt komt niet aan bij de persoon die uit zijn doelcode
zich graag gezien voelt wanneer hij iets met zijn partner kan doen. Hoe banaal het ook kan
klinken blijft dit vaak een aspect binnen therapie. Mensen kennen vanuit de boeken van zij is
van Venus en hij van Mars maar het toch niet herkennen binnen hun eigen dynamiek omdat
ze er teveel met hun neus bovenop zitten. Gendercodes zijn veel genuanceerder dan dat
stereotiep beeld ga maar eens na bij jezelf wanneer je je liefde toont door iets te doen en
wanneer je het gaat tonen door het expliciet te gaan verbaliseren en hoe da aankomt bij de
andere. Hoe doen andere dat? Wie toont er in jouw omgeving dat je betekenisvol bent
doordat ze iets doen en wie doet dat door iets te zeggen?
• Niveau van communicatie: verbaal-non-verbaal (expliciet/impliciet) 2 niveaus gaan
synchroon met elkaar overeenkomen wanneer er een haar in de boter zit gaan die niet meer
synchroon overeen komen en krijg je de vb. van ik zie u graag (verbaal) maar non verbaal (?)
dus wanneer die niet meer synchroon overeenkomen is er verwarring bij de andere persoon
en als die te lang duurt kan dat grote gevolgen hebben.
• Gezinscycli: ook hier toneel van verschuivingen vooral contextuele therapie, vanuit een
ontwikkelingsmodel gaan veronderstellen dat die bepaalde fases doormaakt of vanuit het lot
gaat zien van soms zijn er bepaalde feiten die ons overkomen die maken dat we bepaalde
veranderingen moeten ondergaan.
Familiecodes zit in alle stromingen, gendercodes vooral vanuit de structurele maar sijpelt door,
niveau van communicatie: strategische, gezinscycli: structurele al terugvinden en wordt bel! in de
contextuele stroming.
6
,Systeemtherapie – blik op het geheel
Vanuit het idee van het veld van human factors. Heel het gebied hiervan is gebaseerd op:
“Expertise is largely acquired not only by sustained practice but by receiving feedback that helps you
understand misguided decisions” (Groopman, 2008, p 21) denk aan de analyses van vliegtuigcrashes
wat zijn de fouten die gemaakt zijn, hoe kunnen we daar constructief iets uit leren, wat gaan we
veranderen dat dat niet meer gebeurd. Hetzelfde in de geneeskunde. Een goede arts gaat beseffen
dat zijn expertise afkomstig is van het besef van waar heb ik ooit een fout gemaakt in een diagnose,
wat is er misgelopen, waarom heb ik mij laten misleiden, waar ben ik blind voor geweest hetzelfde
zouden we moeten toepassen in ons psychologisch domein en daar lopen we met achter. Wanneer
aviation psychology human factors van boven staat geneeskunde eronder en Psychologie staat
helemaal vanonder. Bij jezelf gaan zoeken waar heb ik het nog moeilijk, waar ga ik fout maar ook in
casus wat is er mis gegaan en wat ga ik eruit leren. Wat maakt dat ik die fout heb gemaakt het is niet
da je te weinig kennis hebt of iets niet gelezen hebt maar wel omdat je ergens verblind raakt omdat
er een blinde vlek is die maakt dat je een bepaalde fout maakt. Je mag ook wel fouten maken zolang
je ze maar herstelt. Herstel is belangrijker dan de interactie op zich. Hoe gaan mensen met herstel
om zo kan je zien hoe mensen met elkaar omgaan ook. nu wil ik ook vertellen over mijn fout.
• Dit gezin dat me de basis van systeemtherapie leerde door stil te staan van waar loop ik fout
en door het te herstellen en te voelen. Stel je voor gezin meldt zich aan we denken aan de
foto met de rots en je denkt ik moet dat individu toch ook wat in het oog houden.
Sessie 1: individuele stemmen van typische uitspraken in de eerste sessie
• Vader: “telkens wanneer hij zegt dat er niets aan de hand is, weet ik dat er wel iets aan de
hand is, maar hij wil er gewoon niet over spreken.”
• Zoon: “als hij vraagt wat er niet goed gaat of hoe het gaat met me, is het eigenlijk niet
geïnteresseerd”
• Moeder: “het is hier fijner zonder mij, ze doen maar, niets van wat ik doe of voorstel wordt
geapprecieerd”
• Dochter: “zolang ze iets tegen mijn vriendje heeft, wil ik niets met haar te maken hebben”
Wat is er aan de hand? Moet ik het geheel bekijken?
7
,Sessie 1: what went well and what went wrong…
• Vader: “telkens wanneer hij zegt dat er niets aan de hand is, weet ik dat er wel iets aan de
hand is, maar hij wil er gewoon niet over spreken.”
• T naar zoon: “dan vraag me meteen af, is dat zo?” dit vraag ik aan de zoon, door een blinde
vlek ga ik om maar iets te zeggen dat bevragen bij de zoon, automatische reacties die boven
komen en ik viseer de zoon. Ik neem als waar wat vader zegt.
• Moeder: “het is hier fijner zonder mij, ze doen maar, niets van wat ik doe of voorstel wordt
geapprecieerd”
• T (na kort in te gaan op dit gevoel van buitengesloten zijn): “wanneer ik je zo hoor vertellen,
vraag ik me af of dit iets is wat je kent van vroeger, het gevoel er niet bij te horen, dat de
anderen beter zijn zonder jou?” soms kan je op dat gevoel ingaan op sessie 1 maar hier in
zoon chaos trackt ik een boei te pakken en voeg ik eraan toe is dat iets van vroeger? In zoon
onveilige situatie in zoon onveilige context.
• Zoon: “als hij vraagt wat er niet goed gaat of hoe het gaat met me, is het eigenlijk niet
geïnteresseerd”
• T naar zoon: “begrijp ik het goed dat je bang bent dat je vader niet in je geïnteresseerd is?”
gevaarlijk want ik interpreteer op een moment dat er totaal geen veiligheid. Wat er goed
gaat is de start begrijp ik het goed ik had het ook rustig en reflectief gezegd (nadenkend) bel!
want je toont daar wat jij inbrengt dat het een mogelijkheid is en niet de waarheid/ het is
een reflectie waarbij je toont van ik wil daarmee met jou in overleg gaan.
• Zoon: “dat is gewoon zo” hij haalde zijn schouder op dus kreeg al iets van antwoord
• T: “wil je het hem eens vragen nu?” daarop antwoorden vader een heel genuanceerd
antwoord en legde hij de dynamiek uit, hoe het tussen hen volgens hem liep. Dat was een
start van iets het was niet allemaal ellende maar het was op glad ijs.
• Ik ging te snel en uit angst niet voor iedereen goed te kunnen doen ging ik door te joinen met
de ene, de andere viseren. Ik deed aan meerzijdige partijdigheid (je gaat elk individu
erkennen) op een paradoxale wijze… ik ging met hem joinen om de andere mee als vijand te
zien ik erkende niemand in zijn eigen emotie want ik werd nerveus van hoe iedereen de
situatie leek te blokkeren en mijn gehandicapte manier om toch empathie te tonen was door
de uitgesproken vijand te viseren….
Wat deed ik? Dat is het tegengestelde van wat Minuchin voor pleit. Hij zegt dat het basismechanisme
van therapie is tegen het systeem gaan maar het individu ondersteunen in die verandering. Ik deed
het omgekeerde ik ging mee met het systeem ik liet mij meesleuren in de dynamiek van het systeem
namelijk we gaan de ander bekogelen en dan zitten wij veilig. En ik was tegen het individu op die
manier dus ik deed het volledig omgekeerd.
“Ik ging mee met het systeem en was tegen het individu”
Op het einde heb ik een deel kunnen herstellen en heb ik ook iets verbindend kunnen meegeven
waarin ik zei:
8
, • “Wat ik prachtig vind aan jullie is hoe eerlijk jullie allemaal zijn, die eerlijkheid is wat jullie
verbindt en dat maakt dat jullie ook de moeite hebben gedaan om allemaal tot hier te
komen. Ieder met zijn stukje kwaadheid.”
Daar heb ik een groot stuk kunnen herstellen
• Maar… toen begon er iets te knagen
• Er wrong iets… ik was niet overtuigd van mijn woorden… lag het aan hun blik? Werd ik
besmet door de paradoxale manier van communiceren? In die zin dat wanneer ik iets zei dat
ik niet zeker was dat het ook zo aankwam? Vergiste ik me?
Vergiste ik me? Dan ben ik verder gaan denken en dacht ik laat ons ervan uitgaan dat ik helemaal mis
ben. Toen begon ik na te denken over de dooddoener
“ik zeg altijd eerlijk mijn gedacht, eerlijk duurt het langst”
Maar wat is dat eerlijk? Dat gaan we zien in de narratieve therapie. Dat is een woord dat we in de
mond liggen dat we nooit op automatische piloot vanuit een bepaald normatief kader over een
woord mogen nadenken maar dat we telkens zowel voor onszelf moeten gaan aftoetsen als voor
iedereen die niet in de therapie zit van wat betekent dat? Wat is eerlijk zijn?
“Eerlijk” je idee zeggen is één ding, maar eerlijk een “afgetoetste idee” zeggen is iets anders. Het
tweede toont dat het een idee is die inhoudt dat je de andere gehoord hebt. Iedereen kan alles wat
die denkt over een ander uitspreken maar het is iets anders om een idee dat afgetoetst is in een
relatie om dat te gaan uitspreken. Er is zoiets als:
• Pseudo-eerlijkheid
• Afgetoetste eerlijkheid
“Eerlijkheid is niet alleen eerlijk “zeggen” maar ook eerlijk “luisteren”. Dat is dat aftoetsen dat
wanneer iemand iets zegt dat je daar ook naar luistert. Wat zegt die persoon en dat je gaat aftoetsen
of je dat wel hebt begrepen en niet direct een mening over vormen. Dat je weet wij begrijpen
hetzelfde of ik begrijp het zo en jij zo het is niet hetzelfde maar dat is nu eenmaal hoe we erover
denken en dus gaan we op die manier daar trachten met om te gaan verder maar dat we weten wat
de betekenis is van een bepaald woord/gedrag van een bepaalde mentale innerlijke toestand. Dus
eerlijk luisteren is wat we als therapeut moeten doen en wat we dreigen te verliezen wanneer we
onder stress komen te staan, wanneer we uit onze window of tolerance gaan schieten wanneer we
fysiologisch gestrest raken. Dat we onszelf niet meer kunnen reguleren (regulate) dan kunnen we
niet meer actief luisteren en kunnen we alleen maar van iets passief reageren vanuit iets
automatische piloot achtig waarin we eender wat gaan beginnen doen en vragen en wat niet in
relatie is ook niet afgetoetst is met de cliënten rond jou.
Eerlijk luisteren = actief luisteren = basisassumptie voor correcte diagnose
Willian Osler (Canadese arts, 1849-1919) we gaan vaak te snel vanuit ons eigen kader en protocollen
en veronderstellingen gaan gaan nadenken en dat we niet meer luisteren. Vanaf we stoppen met
luisteren stopt elke eerlijke communicatie.
“if you listen to the patient, he is telling you the diagnosis”
9
, Sessie 2:
• Vorige keer zei ik jullie dat ik het zo apprecieerde hoe eerlijk jullie zijn. Langs de andere kant
voelde ik ook dat ik niet goed wist waar te beginnen en wat vast zat om aan de slag te gaan.
Met verder na te denken, vraag ik me af of ik me vergist heb. Misschien zijn jullie niet altijd
eerlijk in de echte zin van het woord en hebben jullie je een “pseudo-eerlijkheid” aangeleerd
– ik zal jullie meteen uitleggen wat ik daarmee bedoel, tenzij dat bij jullie reeds gedachten
oproept die je wil delen?” en toen zijn we eerlijk beginnen praten. De zoon en dochter zeiden
hoe iedereen zijn ideeën vormde en dat dat als een huis voor zichzelf werd aangenomen of
bij de ander in de schoot werd geworpen. Daar heb ik geleerd wat de kracht is om mensen in
dialoog te laten gaan in plaats van mensen te gaan bevragen.
• Vader: “telkens wanneer hij zegt dat er niets aan de hand is, weet ik dat er wel iets aan de
hand is, maar hij wil er gewoon niet over spreken”
• T: “kan je me een voorbeeld geven van zo een situatie?” ik wil een voorbeeld waar ik tracht
hem te begrijpen. Ik deed hetzelfde ik ging mee in het protocol van het gezin. Ik ging ervan
uit dat zijn waarheid de waarheid was dus ik wilde verduidelijking om te zien of ik dat ook zo
begreep
geeft vb.
• T: “dus wanneer jouw zoon zegt dat er niks aan de hand is, hoor jij dat er wel iets aan de
hand is en dat hij er niet over wil spreken. Ik begrijp dat niet. Zouden jullie daar nu eens over
willen praten, jullie twee als vader en zoon? Kunnen jullie nu daar over praten over het feit
dat als u zoon zegt dat er niets aan de hand is dat jij vind dat hij er niet wil over spreken?
Kunnen jullie daar aub nu voor mij zodat ik dat kan begrijpen daarover in gesprek gaan. Op
dat moment gebeurt er iets helemaal anders er is geen sprake meer van ieder dat zich moet
gaan verdedigen naar de therapeut toe, ieder die wilt zijn gelijk halen. Ik ga trachten te
begrijpen wat er tussen hen gebeurt. Begrijp je hoe de posities volledig veranderen.
Wanneer je voelt dat je als therapeut in die positie geschoven wordt van iedereen wil zijn
gelijk halen bij u dan moet je trachten het gesprek naar de gezinsleden te schuiven. Dat is de
start geweest dat ik geleerd heb om systematisch te werken.
Verschil
Sessie 1 Sessie 2
1. Ik was aan het werk 1. Zij zijn aan het werk
2. Geen tijd om na te denken 2. Tijd om na te denken en
3. Geen inzage in de dialoog gepast te interveniëren
wat gevoel van chaos en 3. Je kan bijsturen in de
verloren creëert huidige dialoog door
continu de onduidelijkheden
te belichten
“ik versta dat niet”
“ik begrijp dat niet”
“kan je mij dat uitleggen?”
Sessie 1: gouden regel wanneer je voelt dat je als therapeut enorm aan het werken bent dan klopt er
iets niet. Sessie 2: zij waren aan het werk en ik kon kijken/observeren waardoor ik tijd heb om na te
denken waardoor ik niet in stress ga en waardoor ik kan Interveniëren. Het is belangrijk om als het te
snel gaat te vertragen leg de boel desnoods stil. Neem tijd om te kunnen Interveniëren/nadenken. Er
moet regulatie zijn om een relatie te kunnen voelen. Je moet een relatie kunnen voelen om te
kunnen nadenken en te reflecteren. Daardoor kan je bijsturen in de dialoog ipv te verdrinken in de
10
