Dierkunde: inleiding tot het dierenrijk (hoofdstuk 1)
Dieren zijn de meest diverse groep van organismen op de aarde. Er zijn ongeveer 9 à 10
miljoen verschillende dierensoorten waarvan de meeste soorten insecten zijn. (Dit komt omdat
insecten snel oud genoeg zijn om zich voort te planten. Een olifant is pas na 60j oud genoeg
om voor nakomelingen te zorgen.)
Er zijn dus minder plantensoorten één van de reden daarvoor is dat meerdere dieren zich
voeden met 1 plant.
1.1 de oorsprong van dieren
• De aarde is ongeveer 4,5 miljard jaar geleden ontstaan.
• 3,5 miljard jaar geleden zijn de eerste sporen van een levensvorm gevonden, namelijk
de stromatolieten (die zijn opgebouwd uit cyanobacteriën doen
dus aan fotosynthese.) Deze levensvorm bestaat nu nog
steeds. Omdat de stromatolieten aan fotosynthese doen komt
er opeens veel zuurstof in de atmosfeer waardoor het ijzer in
en op de aarde begint te roesten.
• 2,4 miljardjaar geleden, banded iron periode.
De aarde heeft door de vele zuurstof in de atmosfeer een rode kleur gekregen. Dit komt
door roestend ijzer.
• 650 miljoen jaar geleden hadden we de snowball earth. De aarde was bedekt onder
een dikke laag sneeuw en ijs. Dit
kwam doordat koolstofdioxide in
de atmosfeer door de
cyanobacteriën werd omgezet in
zuurstof. Hierdoor was er geen
methaan meer in de atmosfeer
en veranderde de aarde in een
grootte “sneeuwbal”. Het gevolg
hiervan was dat de zeeën
bevroren waar door er geen
koolstofdioxide meer bij de stromatolieten geraakte. Deze stierven dan uit en de aarde
ontdooide
• 580-540 miljoen jaar geleden was er het Ediacara fauna deze leefden in het
precambium. Dit speelde zich af in Australië. Voor de eerste keer werden er nieuwe
1
, fossielen gevonden. Men was wel niet zeker of deze fossielen
dieren waren maar het waren wel meercellige. Op de foto zie je
het fossiel een charnia.
• 542 miljoen jaar gelden werden de fossielen gevonden van de eerste echte complexe
“dieren”. Dit noemen we de Cambrische explosie. Het fossiel
Pikaia werd gevonden en dat had bijna een ruggengraat
(voorloper van de vis en de mens). Iets later was er het eerste
roofdier door extra toevoeging van zuurstof in de atmosfeer.
(Zorgde ervoor dat de dieren meer energie hadden dat ervoor
zorgde dat ze actiever waren. Denk maar aan dat je veel
zuurstof nodig hebt als je bijvoorbeeld gaat lopen.) Op de foto
zie je een Pikaia. In dit tijdperk had je ook veel vreemde, bijna sprookjesachtige dieren
met vijf ogen en rare vormen die nu niet meer bestaan. Het onstaan van deze dieren
gebeurte ook heel snel en plots. Hiervoor is nog steeds geen verklaring.
Dit is een prent van een stamboom leven die redelijk complex is. (De
mens behoort tot het kleine stukje dat er uit springt.) Archaea zijn de
oer bacteriën die dichter verwant zijn met de mens dan gewone
bacteriën. De fungi staat ook dichter bij de mens dan de planten. Dit
komt omdat deze allebei heterotroof zijn en cytine hebben. 400 miljoei
jaar geleden (voor de insecten) waren er zwammen die zeker 8 meter
groot waren. Maar deze stierven allemaal uit eenmaal de insecten
aan land kwamen.
Een kolonie cellen werkt samen maar ook apart. Ze zijn de oorsprong
van de dieren. Zo had je de koloniale choanoflagellaat (flagellaat: met
flagel, choano: kraag van kleverige uitstulpingen die voeding opneemt).
Deze kolonies bestaan vandaag nog steeds en ook de kraag van kleverige
uitstulpingen vind je nu nog terug. (Bijvoorbeeld bij sponzen)
2
,1.2. De basiskenmerken van een dier
1. Een dier is een eukaryoot: Er is
altijd een celkern. Ontstaan van
eukaryoten uit prokaryoten door de
endosymbiose theorie.
2. Een dier is meercellig en
heterotroof: Evolutie van een kolonie van individuen tot een meercellig organisme.
Het ontstaan van ‘taakverdeling’. Niet elke cel moet zich met alles bezighouden. Een
groep van samenwerkende cellen noemt men een weefsel. De weefsels lijken op de
embryo van een vrouw in de baarmoeder. (Holte ontstaan uit blaasjes gevuld met
vocht.) (De laatste lijkt op een kwal.)
3. Een dier heeft GEEN celwand: De cellen hangen aan elkaar en er wordt gebruik
gemaakt van
verbindingselementen: tight
junctions (lijken op nietjes),
desmosomen en gap junctions
(kanalen om vocht uit te wisselen).
Er zijn ook collageen vezels
aanwezig. (bindweefsels). Nog
enkele unieke weefsels zijn
zenuwen en spieren.
4. Een dier plant zich geslachtelijk voort: Meestal geen bewegelijke eicellen maar wel
bewegelijke spermatozoïden. Er zijn ook organismen die (cyclisch)
parthenogenetische zijn. (Hierbij wordt de eicel niet bevrucht door een zaadcel.)
5. Een dier heeft een typische embryonale ontwikkeling: Zygote → morula → blastula →
gastrula. Twee of drie kiembladen/oerweefsel: ectoderm + endoderm (+ mesoderm).
Diploblastisch: twee embryonale kiembladen (ectoderm, endoderm) → Porifera,
Cnidaria, Ctenophora.
Triploblastisch: drie embryonale kiembladen (ectododerm, endoderm, mesoderm) →
hogere dieren.
Ectoderm : opperhuid, nagels, ooglens, tandglazuur, centraal zenuwstelsel, ...
Bij dieren die mesoderm hebben ontstaat het in het embryo in de coeloomholte tussen het
ectoderm (blauw) en het endoderm (geel).
6. Hox gene sturen de ontwikkeling: Dit zijn heel oude genen. Reguleren expressie van
andere genen. Bepalen bouwplan van een organisme. Meer Hox-genen → grotere
complexiteit.
Zijn de volgende organismen dier?
• Pantoffeldiertje: Geen dier want dit organisme is ééncellig.
• Spons: Dit organisme is wel een dier maar het is een randgeval. Het organisme is
echter heterotroof en een eukaryoot.
• Volvox kolonie (alg): Dit organisme is geen dier want het voert fotosynthese uit.
1.3. Grote lijnen van de evolutionaire stamboom
Genusnaam (altijd met een hoofdletter) + soortnaam (altijd met een kleine letter).
Vb: panda: Ailuropoda melanoleuca wat Grieks is voor “ katachtige voet / zwart en wit”
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sarahbeke. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,39. Je zit daarna nergens aan vast.
