BELEIDSKADERS
INLEIDING
GENERATION ME
• MACRO: Grote mate van welvaart bereikt in Westerse maatschappijen.
• MICRO: Gericht op zelfrealisatie (want randvoorwaarden voor welzijn zijn
vervuld voor grote groep mensen) en zich moeilijk kunnen identificeren met
‘zij die het minder hebben’.
SPANNINGSVELD TUSSEN …
• CONFORMEREN
® Uitvoeren van welvaartsvoorzieningen.
® Conformeren aan de verwachtingen van de overheid.
® Projecten binnenhalen.
® Niet in vraag stellen of rechten de facto (in het leven van cliënten)
geëffectueerd worden.
® Identificeren met de eigen organisatie (blinde loyauteit).
® Vb.: cliënt komt leefloon aanvragen en SW’er brengt dit administratief
in orde.
• POLITISEREN – SIGNALEREN
® Kritisch in vraag stellen van de welvaartsstaat en haar voorzieningen.
® Lacunes, uitsluitingsmechanismen en noden blootleggen en
aankaarten.
® Levensomstandigheden van cliënten en onvervulde noden aftoetsen
aan rechten. (vb. recht op een menswaardig bestaan <-> leefloon
onder Europese armoedegrens).
® Gezonde distantie en kritische zin tot de eigen organisatie en het
beleid.
® Vb.: cliënt komt leefloon aanvragen en SW’er komt tot de vaststelling
dat het bedrag ontoereikend is om menswaardig van te kunnen leven.
SW’er stelt de hoogte van het bedrag kritisch in vraag.
DUS
• Sociaal Werk gebeurt niet in het luchtledige. Maatschappelijke context en
beleid hebben grote invloed op de levens van mensen, vaak zelfs onbewust.
• De verschillende niveaus staan in verbinding met elkaar.
• Grote invloed van macroniveau op meso- en microniveau.
• Omgekeerd weinig invloed van microniveau op beleid -> belang om zich te
verenigen
Beleidskaders 1
,NORMATIEVE PROFESSIONALITEIT
• In ons professioneel handelen maken we voortdurend politieke en
ideologische keuzes.
• Sociaal werkers moeten de dingen juist doen, maar ook de juiste dingen
doen.
• Wat is juist? Het antwoord hierop is ideologisch geladen.
• Bijvoorbeeld: definiëring van het ‘vluchtelingenprobleem’:
• Door rechtse partijen: “vluchtelingen zijn een bedreiging voor onze veiligheid
en sociale zekerheid. We moeten hen buitenhouden.”
• Door linkse partijen: “vluchtelingen bevinden zich in mensonwaardige
omstandigheden en hebben recht op opvang en bescherming. Bovendien
kunnen zij een rijkdom voor de samenleving zijn.”
WAT IS HET BELANG VAN SOCIAAL WERK IN BELEIDSVORMING?
• Sociaal werkers werken met een doelgroep die ondersteuning krijgt van het
beleid of eerder mensen in de problemen duwt (vb. stedelijk
activeringsbeleid: sneller leefloon kwijt in Antwerpen dan in Gent).
• Er duiken ook nieuwe problemen op waar politiekers onvoldoende mee bezig
zijn. (vb. milieu)
• Sommige problemen verdwijnen weer van de politieke agenda, ondanks dat
er geen oplossing voor is. (vb. genderongelijkheid in verloning, racisme op de
werkvloer)
• Het beleid engageert zich voornamelijk voor haar burgers, maar wat met
niet-burgers in ons land? (cfr. sans papiers)
STRUCTUREEL DENKEN ALS ONDERDEEL VAN DE BEROEPSIDENTITEIT
Internationale definitie van het sociaal werk (IFSW, 2014):
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that
promotes social change and development, social cohesion, and the
empowerment and liberation of people. Principles of social justice, human
rights, collective responsibility and respect for diversities are central to
social work. Underpinned by theories of social work, social sciences,
humanities and indigenous knowledge, social work engages people and
structures to address life challenges and enhance wellbeing.”
STRUCTURELE COMPONENT:
• Bewerkstelligen van sociale verandering, sociale cohesie en bevrijding van
onderdrukten.
• Versterken van mensen en structuren om het algemeen welzijn te verbeteren.
• Geruggesteund door principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten
en collectieve verantwoordelijkheid.
STRUCTUREEL SOCIAAL WERK EN MENSENRECHTEN / GRONDRECHTEN
• Internationale definitie SW -> “opkomen voor rechtvaardigheid en
mensenrechten”.
• Artikel 23 Belgische Grondwet: sociale grondrechten:
® “Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden.
® Daartoe waarborgen de wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde
regel, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de
economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de
voorwaarden voor de uitoefening bepalen.
® Die rechten omvatten inzonderheid :
Beleidskaders 2
, 1. het recht op arbeid en op de vrije keuze van beroepsarbeid in
het raam van een algemeen werkgelegenheidsbeleid dat
onder meer gericht is op het waarborgen van een zo hoog en
stabiel mogelijk werkgelegenheidspeil, het recht op billijke
arbeidsvoorwaarden en een billijke beloning, alsmede het recht
op informatie, overleg en collectief onderhandelen;
2. het recht op sociale zekerheid, bescherming van de
gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand;
3. het recht op een behoorlijke huisvesting;
4. het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu;
5. het recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing;
6. het recht op gezinsbijslagen.”
• Artikel 1 OCMW-wet (Organieke wet, 1976):
® “Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze
heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te
leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Er worden
openbare centra voor maatschappelijk welzijn opgericht die, onder de
door deze wet bepaalde voorwaarden, tot opdracht hebben deze
dienstverlening te verzekeren.”
® PROBLEEM MET GRONDRECHTEN:
o Niet individueel afdwingbaar, eerder een engagement van de
wetgever.
o Onderhevig aan maatschappelijke en politieke tendensen ->
van passieve verzorgingsstaat naar actieve welvaartsstaat.
o Tendens van instrumenteel naar procedureel karakter.
o Probleem van sociale onderbescherming (niet weten welke
rechten je hebt).
o Wat met niet-burgers? Nationaliteit als toegangsticket tot
rechten?
DEEL 1: VAN SIGNALERING TOT POLITISERING
HOOFDSTUK 1: OVER HET BELANG VAN SIGNALERING VOOR
SOCIAAL WERK
1.1. SIGNALERING ALS KERNTAAK VOOR SOCIAAL WERKERS
DOEL VAN SOCIAAL WERKERS
Mensen tot hun recht te laten komen in het samenleven met elkaar.
• Als individu
® Persoonlijke empowerment (bv. therapie)
• Als burger
® Dat zij een volwaardige plaats in de samenleving kunnen innemen
waarin zij overeenkomstig hun mogelijkheden kunnen leven. (bv.
vrijwilligerswerk)
De activiteiten van de sociaal werker zijn dus enerzijds gericht op het beïnvloeden
van de wisselwerking tussen personen en anderzijds op personen en hun sociale
omgeving.
Beleidskaders 3
, SOCIALE OMGEVING
Het is op te vatten als de directe omgeving van mensen in gezin, familie en buurt,
maar ook als de ruimere sociale omgeving: de macro-economische, culturele,
sociale en politieke aspecten van de maatschappij.
Þ Signalering is specifiek gericht op het beïnvloeden van deze sociale
omgeving van mensen, met het accent op de ruimere sociale omgeving van
systeem- en leefwereld.
1.2. KENMERKEN VAN SIGNALERING
KENMERKEN
• Gericht op problemen en tekorten in de sociale omgeving.
• Onderscheid tussen:
® Systeemwereld en leefwereld
o Systeemwereld: omvat de macro-economische en politieke
systemen, die voor een groot deel buiten de wil van de mensen
tot stand komen en die het leven van mensen in belangrijke
mate bepalen via wet- en regelgeving en allerlei instituties en
de media.
o Leefwereld: domein waarin mensen met anderen (gezin, familie,
buurt) vorm geven aan hun leven. Waarin er direct onderling
contact is en waar het leven zich grotendeels afspeelt.
® Materieel en immaterieel
o Materieel: tekorten en gebreken in regelingen en voorzieningen,
het niet goed functioneren van personen en groepen van
personen in organisaties en instanties en te verwachten
problemen als gevolg van wet- en regelgeving (inkomen, werk)
o Immaterieel: onveiligheid op straat, sociaal isolement,
discriminatie en overlast.
® Intern en extern
o Intern: in de eigen organisatie.
o Extern: in/naar de samenleving.
SIGNALERING ALS KERNTAAK
• Maatschappelijk werk heeft als taak problemen te verlichten of op te lossen
en is daarbij gericht op individuen en gezinnen. Vanwege deze primaire
oriëntatie is het maatschappelijk werj enerzijds minder gericht op de
samenleving maar wordt het anderzijds wel heel sterk geconfronteerd met de
problemen die de samenleving veroorzaakt.
• Signalering is (ook) een methode: een planmatige & procesmatige aanpak.
• Voorwaarde voor signalering: zicht op maatschappelijke ontwikkelingen &
beleidskaders.
Beleidskaders 4