De samenvatting omvat de hoorcolleges, de extra teksten en de boeken. Het omvat alle colleges omtrent rechtssociologie (perfect voor mensen met een deelvrijstelling voor sociologie), voor mensen die het volledige vak volgen, moeten college 2,3 en 9 zelf worden aangevuld (kleine moeite).
Sociologie en rechtssociologie.............................................................................................5
Wat is Rechtssociologie?...............................................................................................................5
Law in books vs laws in action..........................................................................................................................5
Instrumenteel en expressief recht (evenwicht tussen beide)..........................................................................6
Sturingsvraagstukken.......................................................................................................................................6
Tweerichtingsverkeer recht + samenleving....................................................................................6
Sociale productie recht.....................................................................................................................................6
Sociale werking van het recht..........................................................................................................................8
Afstandelijk, betrekken, kritisch, constructief................................................................................9
Juridisering........................................................................................................................................................9
Factoren variatie juridisering............................................................................................................................9
Historische ontwikkeling van de rechtssociologie.........................................................................................10
4 Invloeden:....................................................................................................................................................10
Karakteristieken van de rechtssociologie.......................................................................................................11
Hoorcollege 4: Regelgeving...............................................................................................12
Inleiding.......................................................................................................................................12
Deregulering als Maatschappijhervorming (HUYSE).....................................................................13
Totale Regeldruk.............................................................................................................................................13
Overregulering................................................................................................................................................14
Vormen van Deregulering..............................................................................................................................15
Maatschappelijke probleemstelling gepreciseerd.........................................................................................17
Regulering en Instrumentalisering van het Recht..........................................................................................17
Twee vormen van Juridisch Rationeel Denken..............................................................................................18
Instrumentalisering van Recht.......................................................................................................................19
Grenzen en Risico’s aan Deregulering (Huyse)...............................................................................................19
Wetgevingspraktijken (HULS)......................................................................................................21
Sociale productie van wetten:........................................................................................................................21
Wetgeving als product van nationale politieke besluitvorming....................................................................21
Semi soevereine staat....................................................................................................................................21
Kritiek op de Wetgever...................................................................................................................................22
Welke rol spelen ambtenaren achter de schermen wetgevingsproces........................................23
Inleiding..........................................................................................................................................................23
Modellen van het wetgevingsproces.............................................................................................................24
Wetgeving op de ambtelijke werkvloer.......................................................................................28
Onderhandelend wetgeven.........................................................................................................29
Definitie HOEKEMA.........................................................................................................................................29
Begrippen en hun betekenis...........................................................................................................................30
Hebben partijen altijd vrije keuze om te handelen?......................................................................................30
Is de belangenafweging feitelijk het laatste woord?.....................................................................................30
Conclusies.......................................................................................................................................................31
Handhaving.......................................................................................................................32
Handhaving als Thema van Rechtssociologie...............................................................................32
Noorse wet op huishoudelijk personeel 1949 door Vilhelm Aubert.............................................32
Symboolwetgeving......................................................................................................................33
1
, (= vooral symbolisch op papier, maar weinig effect in de realiteit → kritiek)...............................33
Sociale functies van wetgeving.......................................................................................................................33
Effecten van Wetten.......................................................................................................................................33
Handhaafbaarheidstoetsen & handleidingen...............................................................................41
Tafel van Elf....................................................................................................................................................41
Publieke Handhaving...................................................................................................................44
Toezicht op handhaving wetten.....................................................................................................................44
Vier stijlen van regeltoepassing......................................................................................................................45
Soort regulering..............................................................................................................................................46
De politie als handhaver.................................................................................................................................46
Vervormde spiegels tussen politie en gemeenschap.....................................................................................46
Private Handhaving (= handhaving door privé-instanties)...........................................................50
Formele Geschillenbeslechting..........................................................................................51
1) Civiele rechtspraak in België....................................................................................................51
Vraag Perspectief............................................................................................................................................51
2. Rechters werk in Theorie en Praktijk........................................................................................54
In het spoor van Durkheim ’s Functionalisme................................................................................................54
Theorie van sociale systemen........................................................................................................................55
Legitimiteit......................................................................................................................................................56
Politicologische analyse van rechtbanken door Martin Shapiro...................................................59
Straffen als sociale praktijk...............................................................................................60
Benadering van het rechtspreken (= straftoemeting)...................................................................60
PROBLEEMSTELLING (BEYENS, 2000)...........................................................................................60
WETTELIJK KADER........................................................................................................................61
Hoe straf gaan bepalen?.................................................................................................................................61
Strafdoelstellingen.......................................................................................................................62
Persoon van de rechter................................................................................................................63
Context........................................................................................................................................63
Straftoemetingspraktijk...............................................................................................................63
Onderzoeksvragen.......................................................................................................................64
Bevindingen onderzoek...............................................................................................................64
Persoon van de dader.....................................................................................................................................64
Daderbeeld en stereotypering.......................................................................................................................64
Rechter als informatieverwerker...................................................................................................................65
Interpretatie dader en straf (discours)...........................................................................................................65
, Hedendaagse penale context.......................................................................................................67
Conclusie empirisch onderzoek (Beyens, 2000)............................................................................67
Algemene conclusie.....................................................................................................................67
Rechter tussen rede en gevoel.......................................................................................................................67
Rechtspreken als betekende partij.................................................................................................................68
Straftoemetingscultuur..................................................................................................................................68
Gelijkheid versus dispariteit...........................................................................................................................68
Straffen is meer dan het bestrijden van criminaliteit...................................................................68
Maatschappelijk aspecten van de penaliteit................................................................................69
Penologie en Penitentiair recht......................................................................................................................69
(Enkele belangrijke vragen om mee te nemen)............................................................................69
Informele Geschillenbeslechting........................................................................................70
ADR (Alternative dispute solution)..............................................................................................70
Model Wouters & van Loon.........................................................................................................70
Geschilbeslechtings-delta (2004, 2014)........................................................................................70
Functioneel perspectief...............................................................................................................70
Functionele Benadering...............................................................................................................71
Achtergrond ADR.........................................................................................................................71
Onvrede met de Rechtsgang..........................................................................................................................71
Grondslagen................................................................................................................................71
Informalisering & access to justice.................................................................................................................71
Ontlasten gerechtelijk systeem......................................................................................................................72
Filosofie van Participatie................................................................................................................................72
Uitdagingen voor ADR.................................................................................................................74
Proceduralisering............................................................................................................................................74
Institutionalisering..........................................................................................................................................75
Professionalisering.........................................................................................................................................75
ADR en Recht 2 Wijzen van Conflictbeslechting...........................................................................75
Maatschappelijke trends als achtergrond......................................................................................................75
Culturele verklaring.....................................................................................................................76
Conclusie.....................................................................................................................................77
Juridische Beroepen...........................................................................................................78
De mensen van het recht.............................................................................................................78
3
, Juridisch beroep.............................................................................................................................................78
Juridische beroepen in België een algemeen overzicht.................................................................................78
Studenten en afgestudeerden in rechten aan de universiteit.......................................................................79
Recht in het Bedrijfsleven............................................................................................................83
Bedrijfsjuristen...............................................................................................................................................83
Onderzoeksontwerp.......................................................................................................................................84
Onderzoeksontwerp.......................................................................................................................................84
Legitimiteit van Recht. Burger & Justitie............................................................................90
Wat weten en vinden burgers van recht......................................................................................90
Knowledge & Opinion about Law...................................................................................................................90
Rechtsgevoel en Rechtsbewustzijn................................................................................................................91
Benadering Amerikaans en Europees............................................................................................................92
Rechtsvervreemding.......................................................................................................................................93
Legitimiteit in rechtssociologisch onderzoek.................................................................................................94
Van Beleving naar Naleving van Recht...........................................................................................................95
Publieke Opinie & Recht..............................................................................................................95
Legitimiteit van de Rechter (Huls)..................................................................................................................95
Hoogconjunctuur van vertrouwen.................................................................................................................96
Omslag Jaren 90: Kritiek.................................................................................................................................96
Aanvaarding van de Rechtsnorm (Van Houtte)..............................................................................................96
Justitie onder de Loep: De publieke opinie ten aanzien van justitie.............................................97
Kort overzicht bestaande onderzoeken in BE – kloof recht en burgers.........................................................97
Methodologie van het onderzoek..................................................................................................................98
Nationale resultaten van de eerste juridische barometer...........................................................................100
Conclusies.....................................................................................................................................................102
Het nut van Opinie onderzoek.....................................................................................................................102
Recht in de risicomaatschappij........................................................................................104
Recht in de maatschappij – NICK HULS......................................................................................104
Leven in de risico maatschappij...................................................................................................................104
Recht in de risicomaatschappij.....................................................................................................................105
Vande Walle – conflicthandeling bij collectieve schade: op zoek naar herstel...........................108
opkomst slachtofferschap............................................................................................................................108
4
, Sociologie en rechtssociologie
Praktische zaken:
Schriftelijk examen met meerkeuzevragen met een aantal open vragen.
Wat is Rechtssociologie?
Wat is recht?
Verschillende antwoorden, hangt af aan wie je de vraag stelt
o Juristen: Geheel van regels die neerslag vinden in de bronnen van het recht, deze
regels vinden toepassing in de praktijk van rechtspraak en rechtsleer.
o Filosofen (natuurrecht): recht verwijst naar ideaalbeeld als systeem van waarden en
principes die het sociale leven moeten structureren.
o Sociologen: Recht als sociaal fenomeen.
Nauw: maatschappelijke controle uitgeoefend door systematische
aanwending van macht.
Breed: geheel van collectieve gedragingen en normen die het sociaal leven
structureren.
Law in books vs laws in action
Law in the Books: juridisch perspectief, probleem oplossen binnen een set spelregels.
o Juristen, jurist: juridische puzzel oplossen, theorie recht
Law in action: recht zoals het bestaat in de praktijk. (veel breder perspectief).
o functie juridische instituties, structureren R, personen R, rechtssociologen
,Instrumenteel en expressief recht (evenwicht tussen beide)
Instrumenteel recht
o Dienende taak, instrument inzetten door wetgever (doel is wet bereiken)
o Bindende regels tot stand brengen, conflict oplossen
Expressief recht
o Waarden SL
o Rechtsbescherming individu
Sturingsvraagstukken
Samenleving → complexer → nieuwe onoverzichtelijkheid
Tweerichtingsverkeer recht + samenleving
Rechtssociologie
DEFINITIE: Empirische discipline waarin het recht wordt opgevat als een sociaal verschijnsel, als
product van menselijke interactie. (Empirisch = het veld in gaan, ervaring)
Mate waarin juridische constructies betekenis krijgen
Zoeken achterliggende context
Sociale productie (invloed SL recht) ↔ sociale werking (invloed recht SL)
Sociale productie recht
Sociale productie van het recht: Maatschappij beïnvloed het recht
= Alle spelers (factoren en actoren) voor de totstandkoming van het recht.
o Interne Formele bronnen v/h recht (wetgeving, algemene rechtsbeginselen, ..)
o Maatschappelijke bronnen van het recht
Politiek
1) Politiek (relatie tussen recht en politiek)
Recht is product van bestaande politieke besluitvormingsprocessen in een land.
Publieke machtsfactoren: politieke partijen, ambtenaren, bestuurders
Private machtsfactoren: Lobby bedrijfsleven, vakbonden, milieuorganisaties
Internationale politiek: spelers die een invloed hebben op wat wij kunnen beslissen
→ Sociaal economische verhoudingen vastgelegd in sociaal economische raad (SER)
De ondernemingsgewijze productie en technologische innovatie zijn sterk bepalend voor de
inrichting van het rechtssysteem.
Kapitalistische productiewijze: contract, eigendom, concurrentie
Wetenschap en technologie: DNA-technieken, coldcase
Rampen
Juridische professionals
3) Juridische professionals
Rechtspraak: kijken wat de rechters doen in de praktijk/ hoe is de RB georganiseerd?
o Abstracte regels betekent na toepassing rechters
o hoe functioneert rechterlijke macht
Advocatuur: verzakelijking en internationalisering
Ambtenaren: rol van ambtenaren op het recht
o Nieuwe regering maken
o Onderhandelen met pastor bedrijven (zielenzorg)
o Over toelaatbare kosten krediet
Rechtsopvatting burgers
4) Rechtsopvattingen burgers
Welke kennis hebben burgers over het recht? Wat zijn hun ideeën over hoe het recht functioneert in
de maatschappij? Hebben zij vertrouwen in het recht?
Iedereen geacht de wet te kennen
o Kennis recht?
o Vertrouwen recht bij conflicten
o Opvattingen functioneren instituties ontstaan
Actieve invloed uitoefenen: invloed recht op burger
o opeisen van rechten
o verkiezingen
o demonstraties
7
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper StudentjeRechten. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,49. Je zit daarna nergens aan vast.
