STRAFVORDERING
TITEL 3: ALGEMENE BEGINSELEN VAN HET
STRAFPROCESRECHT
H1. DEFINITIE
Band tussen materieel en formeel strafrecht
Correctionalisering: van een misdrijf een wanbedrijf maken
- Veel te veel misdrijven in Sw: moeten in principe voor hof van assisen
komen, maar onvoldoende capaciteit
- 1867: wet verzachtende omstandigheden aangepast en
correctionalisering doorgevoerd
Verjaringstermijnen
Strafvordering = strafprocesrecht, formeel strafrecht
= geheel van rechtsregels betreffende de opsporing, vervolging en
berechting van personen die ervan verdacht worden een misdrijf te hebben
gepleegd
Spelregels die de overheid moet volgen wanneer men een burger voor de
rechtbank wil brengen voor een misdrijf
Vormvoorschriften en positie van de verschillende actoren in het
strafproces, organisatie en werking van de strafgerechten en
tenuitvoerlegging van hun beslissingen
Materieel strafrecht wordt gerealiseerd in strafprocesrecht: zorgt voor
afdwinging van de materiële rechtsregels
Onderscheid materieel en formeel strafrecht: 3 niveaus
Personen tot wie de regels gericht zijn
- Materieel: gericht tot iedereen, burgers en overheid
- Formeel: in de eerste plaats gericht tot de overheid (politie, staande en
zittende magistratuur)
Ook regels die tot particulier gericht zijn, maar vooral op overheid
Bepaalt de grenzen voor de overheid wanneer men iemand wil
vervolgen
Wekt meer discussie op dan materieel strafrecht
Inhoud van de regels
- Materieel: meestal vanzelfsprekende inhoud, bescherming van
fundamentele waarden, misdrijven worden omschreven en straffen
worden bepaald
- Formeel: minder vanzelfsprekend, beschermde waarden liggen op een
ander vlak en zijn meer aan evolutie onderhevig → Wetboek van
Strafvordering dateert nog uit 1808
vb. verjaring: vroeger vanzelfsprekend, vandaag wordt het in twijfel
1
Academiejaar 2021-2022
, getrokken: kunnen we niet gewoon redelijke termijn gebruiken?
vb. huiszoeking: verbod van nachtelijke huiszoeking, ingevoerd
omwille van de privacy
Sanctionering van schending van de regels
- Materieel: bestraffing zoals omschreven in de wet, sanctie is duidelijk
- Formeel: niet steeds gesanctioneerd, sancties staan tevens niet vast
→ soms verval van de strafvordering, bewijsuitsluiting,
strafvermindering, nietigheid
Materieel strafrecht = welke gedragingen niet geduld worden
Formeel strafrecht = bescherming van de burger, bepaalt de rechten en
plichten van de overheid
Doelstelling van het strafproces
Verschillende belangen staan tegenover elkaar: belang van de
gemeenschap, belang van het slachtoffer en belang van de verdachte
Waarheidsvinding: publiekrecht afdwingen in openbaar belang
Bescherming van de individuele grondrechten: vb. privacy, briefgeheim,
eigendomsrecht, …
→ ruimer dan enkel rechten van verdediging, in de mate dat er meer
voorrang wordt verleend aan de individuele grondrechten zal het
achterhalen van de waarheid moeilijker worden
Onderlinge afweging tussen waarheidsvinding en bescherming van de
individuele grondrechten
- Aanvankelijk waarheidsvinding centraal in 19e eeuw en eerste helft van
de 20e eeuw
- Individuele grondrechten vooral sinds 2e helft van de 20e eeuw
belangrijk
→ einde WO II en tot stand komen EVRM (Raad van Europa)
- Grondwet: legaliteitsbeginsel, privacy en dergelijke → geen
inhoudelijke vereisten, is voldoende dat overheidsoptreden op een
wettelijke basis berust opdat het rechtmatig is
- EVRM: wet op zich niet voldoende, moet aan bepaalde inhoudelijke
eisen beantwoorden → belangen van de burger in het algemeen en van
de verdachte in het bijzonder wegen meer door dan voorheen,
waarheidsvinding zal hiervoor soms moeten wijken
Concrete afweging van het belang van de waarheidsvinding en
bescherming van de grondrechten in de rechtspraak: slingerbeweging
- Oorspronkelijk primeerde belang van de waarheidsvinding
- Sinds jaren 60: meer belang aan grondrechten
- Deel van de RL en groot deel van de publieke opinie wijst op groot
formalisme dat tot maatschappelijk ongewenste resultaten leidt → Wet
Franchimont wakkert dit meer aan
- Tegenreactie in RS: Antigoonrechtspraak van het Hof van Cassatie
waarin sanctionering van onregelmatigheden begaan bij bewijsvoering
versoepeld wordt
- Jaren ’90: meer repressieve aanpak van de RS en wetten die de
waarheidsvinding voorrang geven
- Nu: veel nadruk op rechtshandhaving, o.a. als gevolg van terrorisme
2
Academiejaar 2021-2022
, Vb. recente discussie over verlenging van de arrestatietermijn
(48u/72u)
Art. 32 VTSV: onrechtmatig verkregen bewijs
Speciale politietechnieken (infiltratie, undercover agenten) zijn inperking
van de grondrechten, vooral omdat deze normaal enkel voor specifieke
vormen van criminaliteit mogen aangewend worden, maar algemeen
gebruikt worden
H2. ACCUSATOIRE EN INQUISITOIRE RECHTSPLEGING
Accusatoir (meestal common law)
Horizontale processtructuur: zoals in burgerlijk procesrecht, eiser die
procedure instelt tegen een verweerder → eiser en verweerder staan op
gelijke voet en vechten met gelijke wapens
Passieve rol van de rechter: stelt zelf geen vragen en komt niet tussen in
de procedure
Partijen hebben het proces volledig in handen en bepalen welke
onderzoeksverrichtingen worden verricht op tegensprekelijke wijze
Volledige openbaarheid: vooronderzoek ook meer openbaar, maar
uitzonderingen
Inquisitoir (West-Europees)
Verticale processtructuur: OM bepaalt het procesverloop
OM treedt op namens de maatschappij en staat niet op dezelfde hoogte as
de beklaagde
Actieve rol van de rechter: rechter moet de waarheid ontdekken, heeft de
actieve leiding van de procesvoering en stelt vragen aan getuigen
Procedures hebben eerder geheim en niet-tegensprekelijk karakter
→ bij ons niet echt meer het geval
Zuivere types komen bijna nergens meer voor in de praktijk
Invloed internationale rechtsinstanties, vooral EHRM
Common law: hoofdzakelijk accusatoir, meer juryrechtspraak dan bij ons
Continentaal-Europese landen: hoofdzakelijk inquisitoir, OM betrokken in
vooronderzoek, onderzoeksmagistraten
België: mix van beide, onderzoek ter terechtzitting hoofdzakelijk
accusatoir, maar o.b.v. tijdens het vooronderzoek samengesteld
strafdossier waar de procedure eerder inquisitoir is
Strafrechtshervorming in Europa
RS van het EHRM versterkt de accusatoire tendens in Europa →
verregaande strekking
- Salduz-arrest zorgde in België voor Salduzwet: bijstand van een
advocaat moet worden uitgebreid naar alle procedures
België heeft 2 commissies aangesteld: 1 commissie voor nieuw
strafwetboek en 1 voor nieuw wetboek voor strafprocesrecht
Eind vorige eeuw meer bevoegdheden bij bestrijding criminaliteit
3
Academiejaar 2021-2022
, Fr: commissies Delmas Marty en Léger
VK: quid met de guilty plea en toepassing in België
België
- Wet Franchimont, hervorming van politie en justitie → 1 politiedienst
i.p.v. verschillende
- Ontwerp van wetboek van strafprocesrecht in 2005 → parlement
stemde dit weg
- Commissie hervorming strafprocesrecht
- Potpourriwetten
H3. VERLOOP VAN HET STRAFPROCES
2 fasen:
Vooronderzoek, de geheime fase
Onderzoek ten gronde, openbare fase
1. VOORONDERZOEK
= onderzoeksfase die het onderzoek ter terechtzitting voorafgaat
Doel van het vooronderzoek: verdachte identificeren en nagaan van het bestaan
van voldoende bezwaren
Indien er onvoldoende bezwaren worden gevonden, wordt het onderzoek
stopgezet en wordt het onderzoek ten gronde niet aangevat
Onderzoeksverrichtingen tijdens het vooronderzoek zijn voorlopig, alles moet
opnieuw onderzocht worden bij de beoordeling ten gronde
Duurt vaak heel lang, maar gebeurt zeer grondig
A. OPSPORINGSONDERZOEK EN GERECHTELIJK ONDERZOEK
Opsporingsonderzoek
Gebeurt door procureur des Konings en zijn hulpofficieren, zonder
tussenkomst van de onderzoeksrechter
Procureur des Konings stelt dossier samen en sluit onderzoek ook af: kiest
voor vervolging, sepot of buitengerechtelijke afhandeling (minnelijke
schikking, bemiddeling)
Wordt toegepast in 90 tot 95 % van de strafzaken
Gerechtelijk onderzoek
Door de onderzoeksrechter geleid op vordering van de procureur des
Konings
Afgesloten door regeling van de rechtspleging (door raadkamer)
Meestal enkel wanneer dwangmaatregelen vereist zijn
Voor ernstigere feiten, maar voor 10 à 5 % van de strafzaken
Onder controle van de Kamer van inbeschuldigingstelling
B. KENMERKEN VAN HET VOORONDERZOEK
Geheim, niet-tegensprekelijk en schriftelijk → inquisitoir karakter
4
Academiejaar 2021-2022
