College aantekeningen

Nederlandse taalkunde 1: basisbegrippen van zins- en woordbouw: lesnotities van alle lessen

3 keer verkocht

Instelling
Universiteit Antwerpen (UA)

Boek
Grammatica van de Nederlandse zin

Volledige samenvatting van alles wat we in de lessen hebben behandeld + verduidelijking + oefeningen

[Meer zien]

Voorbeeld 5 van de 149 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 23 december 2020
Aantal pagina's 149
Geschreven in 2020/2021
Type College aantekeningen
Docent(en) Reinhild vandekerckhove
Bevat Alle colleges

Volgen

sdv1 Lid sinds 4 jaar 7 documenten verkocht

€9,99

In winkelwagen

Opslaan

100% tevredenheidsgarantie
Direct beschikbaar na je betaling
Lees online óf als PDF
Geen vaste maandelijkse kosten

TO DO: LESSEN VAN OEFENINGEN DIE GEMAAKT ZIJN BEKIJKEN + MODELEXAMEN

INLEIDING
1. FOCUS: DE ZIN
Semantisch facet: betekenis, stand van zaken
Syntactisch facet (!!): structuur, combineren van woorden en woordgroepen tot (welgevormde) zinnen,
functie van zinsdelen
Pragmatisch facet: communicatieve functie van taal, taalhandelingen

SYNTAXIS = structuur- en functieleer:
Doorgronden van de STRUCTUUR van zinnen en de FUNCTIE van de delen waaruit de zin is opgebouwd
Niet los te koppelen van SEMANTIEK:
bepaling functie constituenten veronderstelt inzicht in betekenis:
Jan staat op het zachte tapijt.
Jan staat op een zachte behandeling.

Grammatica
= geheel van regels
 Taalgebruiker: inwendig, mentaal-cognitief systeem (elke taalgebruiker beheerst het
regelsysteem van zijn taal)
 Taalbeschrijver: inventaris van die regels, uitwendige taalbeschrijving, expliciteren van
de regels

2. BESCHRIJVING EN VOORSCHRIFT
Cf. intro over het nut van grammatica:
Wat maakt een zin grammaticaal en wat maakt haar ongrammaticaal?
>> prescriptief standpunt (bv. Bij leren vreemde taal)
>> descriptief standpunt

Invalshoek cursus: DESCRIPTIEF (beschrijvend)
 Doel: INZICHT verwerven in bouw van de zin en verhoudingen tussen de constituenten
 Notie grammaticaal-ongrammaticaal speelt hierbij wel degelijk een rol: +/-welgevormde
zin, +/- corresponderend met de regels van de grammatica
 Echter niet vanuit prescriptief standpunt (geen leerders- of schoolgrammatica)

1

,3. GRAMMATICA EN LEXICON
3.1. LEXICON
woorden = basisbouwstenen voor zinnen
mentaal lexicon = verzameling specifieke eigenschappen van woorden
--> lijst woorden
--> betekenis van die woorden
--> categorie waarin die woorden thuishoren (woordsoort)
--> vormeigenschappen (morfologie) van die woorden en combinatiemogelijkheden (valentie)

3.2. LEXICON EN GRAMMATICA

(a) Zinsbouw wordt mee gestuurd door woordbetekenis
(b) Lexicale kennis over eigenschappen van woorden wordt gebruikt om geslaagde
woordcombinaties te maken
 raakvlak lexicon-grammatica

VALENTIEPRINCIPE
*Hij snurkt veel zaken > Hij snurkt
*Hij verwenst > Hij verwenst zijn leraar wiskunde

3.3. WOORDSOORTEN
Woorden = losse elementen (lexicale items)
 maar: in categorieën en subcategorieën onder te brengen, op basis van
 hun combinatiemogelijkheden >> syntactisch perspectief
 hun vormkenmerken >> morfologisch
 hun betekeniskenmerken >> semantisch
 PAKKET: BEKNOPTE INTRODUCTIE TOT DE
WOORDSOORTEN = basiskennis! (pdf-file op BB)

4. SYNTAXIS EN SEMANTIEK
4.1. SYNTAXIS ALS STRUCTUURLEER
Syntaxis: de studie van de structuur van zinnen, van de verbinding en verbindbaarheid van woorden tot
welgevormde constituenten en constituenten tot welgevormde zinnen.
Zinsontleding: zichtbaar maken van de syntactische structuur

Zinnen en constituenten zijn HIËRARCHISCH opgebouwd:
Ik begroette de man met de pet.
De man met de pet begroette ik.
*Met de pet begroette ik de man
 Op zoek naar zinseenheden (‘wat hoort bij elkaar?’): ZINSDELEN en ZINSDEELSTUKKEN

2

,4.2. SEMANTIEK ALS BETEKENISLEER
Zinnen drukken een stand van zaken uit (in de werkelijkheid of in de verbeelding) = semantisch aspect
De zin is een syntactisch bouwsel dat verwijst naar een semantisch gegeven
Betekenis: conceptueel aspect (mentale voorstelling) + referentieel aspect (verwijzing naar gebeurtenis of
toestand binnen feitelijke of fictieve werkelijkheid)

4.3. REFEREREN EN PREDICEREB

= basisgegeven voor de bouw van zinnen: we verwijzen naar zaken in de buitentalige werkelijkheid (=
refereren) en we hebben er iets over te zeggen (= prediceren)
De baby slaapt
De baby is moe
De spin weeft een web
= predicaat

4.4. SEMANTISCHE EIGENSCHAPPEN DIE LICHT WERPEN OP DE STRUCTUUR
Verwevenheid van semantiek en syntaxis kan duidelijk geïllustreerd worden a.d.h.v. synonymie en
homonymie
Synonymie: verschillende vorm – dezelfde betekenis
Homonymie: dezelfde vorm – verschillende betekenis
Onderscheid
- tussen lexicale synonymie en syntactische synonymie
- tussen lexicale homonymie en syntactische homonymie
Synonymie:
De vorst verzwindt op zijn ros
De koning verdwijnt op zijn paard
 Lexicaal
Studenten verteren Nederlandse grammatica met moeite.
Nederlandse grammatica wordt door de studenten met moeite verteerd.
 Syntactisch synoniem

Homonymie
Ze staat voor de bank
 LEXICAAL
(cf. Ze bezorgde haar gegevens aan de bank: desambiguering door de context)

Wie zag de student in het professorenlokaal?
Hij werd voor het verhoor door de aanklager moed ingesproken.
Jan belooft niet te komen
 SYNTACTISCHE HOMONYMIE

3

,De hond is bezorgd.
 LEXICAAL en SYNTACTISCH HOMONIEM:
 Lexicaal: één vorm maar twee betekenissen
 Syntactisch: ‘bezorgd’ heeft verschillende functies: adjectief dat als gezegde (in enge zin) fungeert
versus voltooid deelwoord dat deel uitmaakt van de werkwoordgroep

PRAGMATISCHE aspecten van zinsbetekenis laten we buiten beschouwing:
Bv.: Kan dat raam daarboven open?

HOOFDSTUK 1: GRAMMATICA EN
BETEKENIS
De introductie tot de woordsoorten wordt als pdf-file op blackboard gezet. Hier meer summiere
weergave.  Advies: studeer de pdf-file!
De woordsoorten worden op drie manieren gekarakteriseerd:
 SEMANTISCH: naar betekenis
 SYNTACTISCH: zinscontext, combinatiemogelijkheden
 MORFOLOGISCH: vormkenmerken

HALF-
OPEN

4

, 1. OPEN WOORDSOORTEN
Woordsoorten die veranderlijk zijn, uitbreidbaar zijn.

1.1. ZELFSTANDIG NAAWOORD (SUBSTANTIEF, NOMEN)
SEM.: woorden voor mensen, dieren, zaken, concepten, stoffen
 Abstracte versus concrete zelfstandige naamwoorden:
Vgl. moed - boom
SYN.:
 Soortnamen kunnen voorafgegaan worden door een lidwoord, eigennamen doorgaans niet.
 Bepaalde zelfstandige naamwoorden laten zich niet combineren met exacte aanduiding vaneen
aantal
 telbare en ontelbare zelfstandige naamwoorden
 Drie genera in het Nederlands (vr, ml, onz) / de- vs het-woorden
MORF.:
 doorgaans meervoudsvorming mogelijk
 uitz.: noodzakelijk enkelvoudig of singulare tantum (bv.: gedoe, vee), noodzakelijk meervoudig
of plurale tantum (bv.: financiën, scrupules)
 doorgaans diminutiefvorming mogelijk: Jantje, vogeltje, kastje
Correlatie tussen semantische, syntactische eigenschap en morfologische eigenschap:
de niet-telbare zelfstandige naamwoorden (= semantisch) of de zelfstandige naamwoorden die zich niet
laten combineren met element dat een exact aantal uitdrukt (= syntactisch) kennen geen oppositie tussen
enkelvoud en meervoud (= morfologisch).
Bv.:
‘gedoe’:
*twee gedoe
*gedoes

1.2. HET BIJVOEGLIJK NAAMWOORD (ADJECTIEF)
SEM.: Bijvoeglijke naamwoorden noemen eigenschappen en hoedanigheden:
 aanwezig, houten, sterk, mooi.
SYN.:
 attributief: een vindingrijke vrouw
 predicatief: die grammatica is nauwelijks verteerbaar.
 adverbiaal: hij werkt hard. ( andere woordsoort)
MORF.: buigingsvormen: droog:
droge
droger (comparatief of vergrotende trap)
droogst (superlatief of overtreffende trap)
of omschreven vorm: geërgerd – meer geërgerd

5

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sdv1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 65630 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen

College aantekeningen

Nederlandse taalkunde 1: basisbegrippen van zins- en woordbouw: lesnotities van alle lessen

Document informatie

Onderwerpen

Gekoppeld boek

Meer samenvattingen voor studieboek

Geschreven voor

Verkoper

Ontvangen beoordelingen

Voorbeeld van de inhoud