Samenvatting

Samenvatting Nederlands Taalbeschouwing 1

3 keer verkocht

Instelling
Universiteit Antwerpen (UA)

Boek
Handboek spraakkunst

Dit is een samenvatting voor het examen van Nederlands Taalbeschouwing 1, gegeven door Hanne Kloots. Dit is een samenvatting van haar cursus met verwijzingen naar het handboek en oefenboek Spraakkunst.

[Meer zien]

Voorbeeld 4 van de 34 pagina's

Bekijk voorbeeld

Heel boek samengevat? Ja
Geupload op 29 december 2020
Aantal pagina's 34
Geschreven in 2020/2021
Type Samenvatting

€8,49

In winkelwagen

Opslaan

100% tevredenheidsgarantie
Direct beschikbaar na je betaling
Lees online óf als PDF
Geen vaste maandelijkse kosten

Nederlands: taalbeschouwing deel 1

INLEIDING

1. Taalbeschrijving

a) Lexicon

Het lexicon bevat de elementen van een taal. Dat zijn:
- Woorden en uitdrukkingen (vaste combinaties van woorden)
- Morfemen
 Kleinste betekenisdragende elementen van een taal
Bv: aap, loop, on-, -etje,…
 Bouwstenen van woorden
 Kan ook puur grammaticaal (bv: de goede fiets)
- Fonemen (notatie: /… /)
 Kleinste betekenisonderscheidende elementen van een taal
Bv: /k/ ≠ /z/ want kat ≠ zat
 Kleinste eenheden in het klaksysteem van een taal

b) Grammatica

De grammatica is een systeem van regels om taalelementen te verbinden tot grotere gehelen.
- Syntaxis
 Focus: verbinding van woorden tot woordgroepen en van woordgroepen tot
zinnen
- Morfologie
 Focus: verbinding van morfemen tot woorden
 Concreet focust de morfologie op de volgende fonemen:
 Vervoeging (bv: loop + t = loopt)
 Verbuiging (bv: masker + s = maskers)
 Woordvorming (bv: corona + crisis = coronacrisis)
- Fonologie
 Focus: verbinding van fonemen tot morfemen
- Semantiek
 Focus: betekenis
 Lexicale semantiek: focus op de betekenis van woorden en morfemen
 Grammaticale semantiek: focus op semantische beperkingen op
grammaticale verbindingen
- Bij de bespreking van woordsoorten zullen vaak drie aspecten terugkomen:
 Morfologische kenmerken: kan het woord verbogen of vervoegd worden?
 Syntactische kenmerken: met welke andere woordsoorten kan je de
woordsoort in kwestie combineren?
 Semantische kenmerken: wat is de typische betekenis van de woordsoort?

,2. Traditionele grammatica

Waarom focussen we op de traditionele grammatica?

 Studie van vreemde talen, taaladviezen, taalprofessionals

a) Algemeen
- Ontworpen voor het Latijn en het Grieks
- Later toegepast op volkstalen zoals het Nederlands
- Synoniem: schoolgrammatica
- Bestaat uit:
 Woordleer = woordontleding = taalkundige ontleding
 Zinsleer = zinsontleding = redekundige ontleding
b) Woordleer

Synoniem: woordontleding, taalkundige ontleding

Overzicht van de woordsoorten:

- Het zelfstandig naamwoord (substantief)
- Het lidwoord (artikel)
- Het voornaamwoord (pronomen)
- Het telwoord (numerale)
- Het bijvoeglijk naamwoord (adjectief)
- Het bijwoord (adverbium)
- Het werkwoord (verbum)
- Het voorzetsel (prepositie)
- Het voegwoord (conjunctie)
- Het tussenwerpsel (interjectie)

c) Zinsleer

Synoniem: zinsontleding, redekundige ontleding

Zinsdelen worden onderscheiden op basis van hun functie in de zin.

Overzicht van de zinsdelen:

- Gezegde: werkwoordelijk gezegde, naamwoordelijk gezegde
- Onderwerp
- Voorwerpen: LV, MV, BV, VzV,…
- Bijwoordelijke bepaling: tijd, plaats, reden,…
- Andere bepalingen (bv: niet)

3. Algemeen Nederlandse Spraakkunst (ANS)

- 1984: eerste editie, 1997: tweede editie
- 2002: E-ANS (online)
- Momenteel wordt gewerkt aan een nieuwe editie die enkel nog online zal verschijnen
- Belgisch-Nederlandse samenwerking
- Financiering: o.a. Nederlandse Taalunie
- Karakter: descriptief

,DEEL 1: HET WOORD

1. Morfologie

 Dit komt later in de cursus terug.

2. Het zelfstandig naamwoord (substantief)

a) Semantisch

Soortnaam Eigennaam
Behoort tot een soort of categorie Iets unieks
Concreta
= waarneembaar
- Voorwerpsnaam:
Persoonsnaam Schilder Rubens
Kabouter Plop

Diernaam Konijn Piet
Beer Baloe

Zaaknaam Stad Brugge
Rivier Schelde

- Stofnaam Hout /
Beton

-Verzamelnaam Gebergte Ardennen
(collectiva) Vee Antillen
Abstracta Schoonheid Beerschot
= niet waarneembaar Geluk Woensdag
Mei

- Voorwerpsnamen verwijzen niet alleen naar voorwerpen
- Zaaknamen verwijzen niet altijd naar tastbare zaken
- De termen ‘voorwerpsnaam’ en ‘zaaknaam’ zijn geen synoniemen
- Eigennamen worden met een hoofdletter geschreven (uitzondering: sommige abstracta)

b) Morfologisch

1. Getal (numerus)

Een substantief heeft een enkelvoud (singularis) en een meervoud (pluralis). De overkoepelende term
voor enkelvoud en meervoud is getal (numerus). In het Nederlands vormen we het meervoud met de
volgende suffixen:

- Meervoud op -en: boeken, stoelen, schermen,…
- Meervoud op -s: computers, vogels, maskers,…

Sommige substantieven hebben zowel een meervoud op -s als op -en. Meestal is er geen
betekenisverschil tussen beide vormen (bv: appels/appelen, groentes/groenten), maar soms wel
(benen/ beenderen, stuks/stukken, letters/letteren).

Sommige substantieven hebben enkel een enkelvoudsvorm of enkele een meervoudsvorm. Dit worden
singularia tantum (bv: kennis, hoop, zand,…) en pluralia tantum (bv: hersenen, manen, mazelen,…)
genoemd.

, 2. Naamval (casus)

Een naamval laat zien welke functie een woord heeft in de zin. Basisprincipe: als de functie van een
woord in de zin verandert, verandert (vaak) ook de vorm (uitgang) van het woord. Deze
vormverandering noemen we verbuiging of declinatie. Het Nederlands had vroeger 4 naamvallen
(nom, acc, gen, dat) Vandaag is enkel nog de genitief productief, als bezitsvorm van eigennamen. Hier
volgen enkele voorbeelden van genitiefvormen.

Bv: Verhulsts roman, Christina’s recept,…
Maar ook uitdrukkingen: de heer des huizes, de tand des tijds
En tijdsaanduidingen: ’s avonds, ’s maandags

c) Syntactisch

- Een substantief kan je combineren met het lidwoord de of het
Bv: de bus, de trein, het paard, de fiets,…
- De keuze van het lidwoord wordt bepaald door het genus (mv: genera) van het substantief
(synoniem: grammaticaal geslacht)
 Mannelijk (bv: de boer) = de-woorden
 Vrouwelijk (bv: de boerderij) = de-woorden
 Onzijdig (bv: het paard) = het-woorden
- Verwijzing naar een substantief met een persoonlijk voornaamwoord (hij, ze, het)
 Mannelijk (bv: de boer is gestrest) = hij is gestrest
 Vrouwelijk (bv: de boerderij is groot) = ze is groot
 Onzijdig (bv: het paard eet gras) = het eet gras
- Verwijzing naar een substantief met een bezittelijk voornaamwoord (zijn, haar)
 Mannelijk: de boer houdt van zijn boerderij
 Vrouwelijk: de boerderij heeft haar eigen boomgaard
 Onzijdig: het paard loopt naar zijn stal
- Namen van steden en landen zijn onzijdig (zijn, het)
Bv: het prachtige Antwerpen, het Parijs van mijn jeugd,…
- Grammaticaal geslacht ≠ biologisch geslacht
Bv: het meisje  biologisch geslacht = vrouwelijk, grammaticaal geslacht = onzijdig (het)
 Biologisch geslacht (= natuurlijk geslacht): traditioneel wordt een onderscheid
gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke wezens
 Grammaticaal geslacht (= genus): traditioneel worden er voor het Nederlands drie
genera onderscheiden, namelijk mannelijk, vrouwelijk en onzijdig
- Sommige woorden kunnen zowel gecombineerd worden met de als met het, de keuze van het
lidwoord bepaalt soms de betekenis
Bv: de pad (amfibie) en het pad (weggetje)

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper charlotvandenbogaert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 65539 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen

Samenvatting

Samenvatting Nederlands Taalbeschouwing 1

Document informatie

Onderwerpen

Gekoppeld boek

Geschreven voor

Verkoper

Voorbeeld van de inhoud