Diversiteit in een (ortho)(pedagogische context
1. Kruispuntdenken of intersectioneel denken
Tekst 1: Ella VZW Intersecti oneel denken. Handleiding voor professionelen die intersecti onaliteit of
kruispuntdenken in de eigen organisati e willen toepassen
Intersectionaliteit Benadering die de samenloop van discriminatiegronden en de dynamiek die daaruit
= kruispuntdenken vloeit zichtbaar maakt. Dit perspectief helpt volledigere oplossingen te formuleren
= caleidoscopisch denken die rekening houden met de verschillende aspecten die onze posities bepalen.
Neemt meer dan één discriminatiegrond of as mee omdat de samenleving door
meer dan één ordeningsprincipe georganiseerd wordt.
Manier van denken over verschil die vertrekt vanuit de samenhang en verwevenheid
van kenmerken die mensen en groepen doen verschillen van elkaar. Mensen krijgen
een maatschappelijke positie toegewezen aan de hand van factoren. Elk individu is
gesitueerd op het kruispunt van verschillende machtsassen of dimensies. Het model
bekijkt dus al de verschillende assen die samen deel uitmaken van onze identiteit.
Het is kijken en denken vanuit een multidimensioneel perspectief
Maakt de samenloop van discriminatiegronden zichtbaar en houdt ook rekening met
de rol van de dominante opvattingen
En- en verhaal: gender en andere ordeningsprincipes komen altijd gelijktijdig en in
wisselwerking tot stand
Caleidoscopisch denken Identiteit heeft meerdere dimensies: met iedere beweging geven dezelfde
elementen een nieuw beeld, een ander perspectief
ELLA VZW Een organisatie die de stem kan vertolken van deze vrouwen en die naar hen luistert
wanneer nodig
(vroeger steunpunt allochtone vrouwen)
Na geruime tijd ook aandacht voor jongens en mannen vergroot
Assen van identiteitsvorming Assen waar iedereen van ons op gesitueerd is. Naast onze positie in de samenleving
= ordeningsprincipes en de kansen die we krijgen, sturen ze ook ons gedrag en denken. Meerdere assen
= dimensies spelen tegelijkertijd mee en beïnvloeden elkaar onderling. Bepalen het sociale leven
= assen van maatschappelijke in hoge mate en waarmee afhankelijk van de context rekening gehouden mee moet
betekenisgeving worden. Ze zijn niet alleen beschrijvend maar hebben ook een reële impact. Zo
= assen van differentiatie kunnen bepaalde kenmerken ervoor zorgen dat mensen hier een voordeel/nadeel
van ondervinden.
De verschillende assen komen alles samen en kruisen elkaar op meerdere vlakken
en bepalen zo ieders posities en organisatie van de samenleving
1. Verblijfstatuut
2. Gezondheid
3. Religie
4. Leeftijd
5. Bezit
6. Cultuur
7. Oost-west/ Noord- zuid
8. Klasse
9. Maatschappelijke ontwikkeling
10. Nationaliteit
11. Etniciteit
12. Seksuele oriëntatie
13. Geslacht
14. Huidskleur
Normdenken De heersende normen of wat we als normaal, niet-afwijkend, gewenst vinden,
1
, bepalen de impact van deze ordeningsprincipes. Normdenken wordt gevormd door
wat er ons wordt aangeleerd.
Traditionele of dominant denken Dimensies worden als machtsneutraal gezien; het maakt niet uit of je bij X of bij Y
hoort. Daarbij ontbreekt vaak ook het inzicht dat de dominante etnische positie ook
een etnische positie is en dat die positie als norm werkt
Of- of denken: onzichtbare assen worden vaak genegeerd. We staan er niet bij stil
dat naast bijvoorbeeld geslacht ook andere factoren ons voor- of nadelen kunnen
bezorgen
De onzichtbare norm Dominante normen zijn vaak onbewust en onzichtbaar. Hierdoor zijn we ons van
deze machtsverhoudingen zelden bewust. De norm lijkt dan normaal en bezit de
macht der vanzelfsprekendheid ten opzichte van anderen. Het afwijkende wordt
benoemd, de ‘norm’ is vanzelfsprekend
Analysemethode van Matsuda Om zicht te krijgen op welke ordeningsprincipes of sociale dimensies er werkzaam
zijn.
Dit is de methode van de andere vraag stellen waarbij je nagaat welke andere
dimensies er kunnen meespelen bij een situatie van uitsluiting
2. Systeemtheoretische benadering van interculturele
gespreksvoering
Tekst 2: Interculturele gespreksvoering: theorie en prakti jk van het TOPOI-model
Kwantitatieve toename In steeds meer steden heeft de meerderheid van de bevolking haar wortels in
migratie. De stedelijke bevolking omvat dan een wereldwijde waaier van
nationaliteiten en etniciteit
Kwalitatieve toename Diversiteit aan en binnen sociale groepen en categorieën is veelzijdiger geworden.
Dit zorgt voor schakeringen binnen elke groep
Individualisering Mensen willen als individu aangesproken worden. Vaste identiteiten hebben
plaatsgemaakt voor veranderende, vloeibare identiteiten. Mensen krijgen de
opgave hun identiteiten zelf te bepalen. Mensen zijn dus niet in hokjes te plaatsen.
Mensen bepalen zelf wie ze zijn en willen geen groepsidentiteit opgelegd krijgen.
Vreemd Datgene dat we niet kennen
Eigen andersheid Het verschil dat ons onverwisselbaar maakt met anderen is niet iets waarvan de
betekenis voor ons duidelijk is. Zelfs als we denken dat dat wel het geval is, blijkt uit
de confrontatie met anderen dat we daar veel minder greep op hebben dan we
dachten. Zorgt ervoor dat er grenzen zijn aan ieders verbeelding en dat ze voor
elkaars perspectief niet de juiste empathie kunnen opbrengen.
Blinde vlek Je weet nooit precies hoe je op anderen overkomt. Het zal je nooit lukken een
volledig beeld te geven van wie je bent. Niemand is volledig transparant voor
zichzelf.
Het vreemde in jezelf aanvaarden Ontmoeting van de vreemdeling die je voor jezelf bent, thuis zijn in jezelf
Professionele gespreksvoering Je verschijnt niet enkel als afstandelijke professional, maar ook als persoon, als
mens. Je durft onder ogen te zien hoe je zelf met je eigen vreemdheid, in de
betekenis van je eigen anders- zijn, omgaat.
2
, Interculturele communicatie Uitgangspunt: de interpersoonlijke communicatie, de situationele context en de
unieke personen die deel uitmaken van vele sociale verbanden. In deze benadering
zijn verschillen en misverstanden die zich voordoen in de communicatie met mensen
met een migratieachtergrond, niet wezenlijk anders en problematischer dan die in
de communicatie met mensen uit de eigen groep. In de communicatie met mensen
uit de eigen groep kunnen zich eveneens scherpe culturele verschillen voordoen,
omdat ook zij deel uitmaken van verschillende sociale verbanden.
verschillen en misverstanden zijn niet altijd cultureel of religieus van aard
Proces van communicatie Verloopt op een universele wijze
Mensen verlenen betekenissen aan hun omgeving en aan hun ervaringen; ze
wisselen deze betekenissen met elkaar uit en onderhandelen, gaan in gesprek met
elkaar, over de waarheid ervan
Uitwisseling van betekenisgeving: je kunt samen met een persoon ieders unieke
betekenisgeving uitwisselen
TOPOI-model Een systeemtheoretisch reflectie- en interventiekader voor het opsparen en
aanpakken van diverse verschillen en misverstanden in de communicatie
Taal: verbale en non-verbale taal
Ordening: zienswijze en denkwijze
Personen: identiteit en betrekking
Organisatie: maatschappelijke en organisatorische context
Inzet: motieven, behoeften, emoties en waarden
Cultuur Geheel van gewoontes, gebruiken, overtuigingen, waarden, normen en
verwachtingen die mensen binnen een samenleving delen (definitie SAK)
Gemeenschappelijke wereld van betekenissen en gewoonten die een bepaalde
sociale groep kenmerkt
Elk sociaal collectief heeft een zekere cultuur.
Culturen zijn afgebakend en open, homogeen en heterogeen, duurzaam en
dynamisch.
Cultuur als model van en voor de werkelijkheid, werkt betekenisverlenend,
normaliserend en verbindend.
mensen zijn product en producent van cultuur
Cultuur gaat altijd samen met machtsverhoudingen
Cultuur is belichaamd: dat culturele betekenissen pas bestaan en zichtbaar zijn n het
doen en laten van mensen, in hun manier van bewegen, kijken en oordelen, …
Cultuur is een beschrijvende term: om de invloed van sociale verbanden op mensen
te beschrijven
Twee betekenissen:
1. Artistieke en intellectuele prestaties in de wereld van de kunsten
2. Sociale constructie: hoe mensen binnen een sociaal verband vorm en betekenis
geven aan hun leefwereld
Cultuur is een kenmerk van een sociale groep, van een collectief en dus niet van een
individu
Cultuur begint daar waar meerdere mensen met elkaar in interactie zijn
Cultuur is een manier van denken, spreken en handelen zoals die binnen een
bepaald sociaal verband toonaangevend is; een collectief levensprogramma: een
samenhangend geheel van betekenissen dat de leden van een collectief oriënteert
op de werkelijkheid waarin zij leven
Primaire deelidentiteit Niet zelf gekozen, mee geboren
Bv: familie, etnische groep, …
Secundaire deelidentiteit Eigen keuze
3