Contents
HOOFDSTUK 1: BEGRIPSOMSCHRIJVING EN BESTAANSREDEN ................................................. 7
HOOFDSTUK 2: KENMERKEN v/h GERECHTELIJK PRIVAATRECHT.............................................. 8
1. Publiek en privaatrecht ................................................................................................... 8
2. Dienend: ten dienste v/d rechtszoekende ...................................................................... 8
3. Formalistisch ................................................................................................................... 8
4. Gebiedend ....................................................................................................................... 9
5. Ethisch en sociaal ............................................................................................................ 9
6. Dynamisch ..................................................................................................................... 10
7. Accusatoir ...................................................................................................................... 11
HOOFDSTUK 3: BRONNEN v/h GERECHTELIJK RECHT .............................................................. 12
1. Grondwet ...................................................................................................................... 12
2. Gerechtelijk Wetboek ................................................................................................... 12
3. Bijzondere wetten ......................................................................................................... 13
4. Rechtspraak ................................................................................................................... 14
5. Rechtsleer ...................................................................................................................... 14
6. Algemene rechtsbeginselen en gebruiken .................................................................... 14
7. Internationale normen .................................................................................................. 15
8. Uit de bronnen gedistilleerde beginselen van behoorlijke procesvoering ................... 15
HOOFDSTUK 4: TOEPASSINGSGEBIED v/h GERECHTELIJK PRIVAATRECHT .............................. 22
1. Ratione personae – personeel toepassingsgebied ....................................................... 22
2. Ratione materiae – materieel toepassingsgebied ........................................................ 23
3. Ratione tempori – temporeel toepassingsgebied ......................................................... 25
4. Ratione loci - ruimtelijk toepassingsgebied ................................................................. 30
BASISBEGRIPPEN VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT .......................................................... 30
HOOFDSTUK 1: KORTE HISTORIEK ............................................................................................ 38
1
,HOOFDSTUK 2: HET GERECHTELIJK LANDSCHAP ..................................................................... 39
1. Gerechtelijke arrondissementen en rechtsgebieden.................................................... 39
2. Hoven en rechtbanken .................................................................................................. 40
3. Concrete samenstelling van afdelingen en kamers ...................................................... 44
4. Zaakverdelingsreglement .............................................................................................. 48
5. Bijzonder reglement ...................................................................................................... 50
6. Verdelingsincidenten..................................................................................................... 50
7. Taalwijziging – verwijzing naar anderstalige rechtbank ............................................... 51
HOOFDSTUK 3: HET OPENBAAR MINISTERIE ........................................................................... 55
1. Kenmerken .................................................................................................................... 55
2. Bevoegdheidsuitoefening in privaatrechtelijke zaken .................................................. 57
HOOFDSTUK 4: DE GRIFFIERS ................................................................................................... 57
1. Samenstelling ................................................................................................................ 57
2. Taken v/d griffier ........................................................................................................... 57
HOOFDSTUK 5: DE GERECHTELIJKE AMBTEN ........................................................................... 58
1. De magistraten .............................................................................................................. 58
2. De referendarissen ........................................................................................................ 64
3. De griffiers ..................................................................................................................... 64
4. Griffiepersoneel en personeel van parketten ............................................................... 65
HOOFDSTUK 6: DE BALIE .......................................................................................................... 65
1. De balie: de advocaten .................................................................................................. 65
2. De cassatiebalie: advocaten bij het Hof van Cassatie ................................................... 70
3. De OVB en OBFG ........................................................................................................... 71
4. Federale Raad v/d Balies ............................................................................................... 71
HOOFDSTUK 7: DE GERECHTSDEURWAARDERS ...................................................................... 71
1. Statuut ........................................................................................................................... 71
2
, 2. Taak ............................................................................................................................... 72
3. Organisatie v/h beroep ................................................................................................. 72
HOOFDSTUK 1: DE BEVOEGDHEIDSREGELS ............................................................................. 74
1. KORTE HISTORIEK .......................................................................................................... 74
2. Inleidende begrippen .................................................................................................... 74
HOOFDSTUK 2: TERRITORIALE BEVOEGDHEID ......................................................................... 77
1. Hoofdvordering ............................................................................................................. 77
2. Tegen- en tussenvorderingen, aanhangigheid en samenhang ..................................... 79
HOOFDSTUK 3: MATERIËLE BEVOEGDHEID ............................................................................. 79
1. Algemeen....................................................................................................................... 79
2. Bevoegdheidscriteria..................................................................................................... 80
3. De vrederechter ............................................................................................................ 83
4. Politierechtbank ............................................................................................................ 84
5. Rechtbank van Eerste Aanleg ........................................................................................ 84
6. Ondernemingsrechtbank .............................................................................................. 86
7. De voorzitters ................................................................................................................ 87
8. Arrondissementsrechtbank ........................................................................................... 90
9. Hof van Beroep .............................................................................................................. 91
10. Arbeidshof ................................................................................................................. 91
11. Hof van Cassatie ........................................................................................................ 91
12. Tussenvorderingen .................................................................................................... 93
13. Samenhang ................................................................................................................ 94
14. Aanhangige vorderingen ........................................................................................... 95
HOOFDSTUK 4: REGELING VAN GESCHILLEN VAN BEVOEGDHEID .......................................... 96
1. In eerste aanleg ............................................................................................................. 96
2. In hoger beroep ............................................................................................................. 99
3
, 3. Regeling van rechtsgebied .......................................................................................... 100
4. Onttrekking v/d zaak aan de rechter .......................................................................... 100
HOOFDSTUK 1: INLEIDENDE BEGRIPPEN ............................................................................... 102
1. Vorderingsrecht en vordering (eis) ............................................................................. 102
2. Exceptie en verweer .................................................................................................... 107
3. De procespartijen ........................................................................................................ 109
4. De proceshandelingen................................................................................................. 110
HOOFDSTUK 2: HET RECHTSGEDING...................................................................................... 120
1. Oplossing v/h geschil vóór het rechtsgeding .............................................................. 120
2. Schematisch overzicht burgerlijk geding..................................................................... 124
3. Gerechtelijke bemiddeling .......................................................................................... 141
4. Tussengeschillen.......................................................................................................... 142
5. De schriftelijke behandeling ~> gangbare praktijk in RB te Mechelen. ..................... 148
6. De terechtzitting : scharniermoment 2 ....................................................................... 149
7. De mededeling, voor advies, aan het Openbaar Ministerie ....................................... 151
8. Het beraad en de heropening v/h debat .................................................................... 152
9. Het vonnis.................................................................................................................... 153
10. De rechtspleging bij verstek .................................................................................... 165
11. Doorhaling op en weglating v/d algemene rol ........................................................ 166
12. Rechtsplegingen van bijzondere aard ..................................................................... 166
HOOFDSTUK 4: DE RECHTSMIDDELEN ................................................................................... 171
1. Algemene regels .......................................................................................................... 171
2. De gewone rechtsmiddelen ........................................................................................ 172
3. Buitengewone rechtsmiddelen ................................................................................... 185
HOOFDSTUK 1: ALGEMENE BEGRIPPEN ................................................................................. 193
1. De gedwongen tenuitvoerlegging ............................................................................... 193
4
, 2. De uitvoering in natura ............................................................................................... 193
3. Tijdstip v/d tenuitvoerlegging ..................................................................................... 193
4. Exequatur .................................................................................................................... 194
5. De dwangsom .............................................................................................................. 194
6. Het beslag .................................................................................................................... 196
HOOFDSTUK 2: DE BESLAGRECHTER ...................................................................................... 199
1. De bevoegdheid .......................................................................................................... 199
2. De taken v/d beslagrechter ......................................................................................... 200
3. De rechtspleging voor de beslagrechter ..................................................................... 201
HOOFDSTUK 3: DE BEWARENDE BESLAGEN .......................................................................... 202
1. Begripsomschrijving .................................................................................................... 202
2. Toepassingsvoorwaarden............................................................................................ 202
3. Geldigheidsduur .......................................................................................................... 202
4. Het kantonnement ...................................................................................................... 203
5. Rechtsmiddelen – wijziging – intrekking - opheffing .................................................. 203
6. De soorten bewarende beslagen ................................................................................ 204
7. Europees bevel bewarend bankbeslag ....................................................................... 206
8. Omzetting v/e bewarend beslag in een uitvoerend beslag ........................................ 207
HOOFDSTUK 4: DE UITVOERENDE BESLAGEN ........................................................................ 207
1. Begripsomschrijving .................................................................................................... 207
2. Toepassingsvoorwaarden............................................................................................ 207
3. Kantonnement............................................................................................................. 209
4. De soorten uitvoerend beslag ..................................................................................... 209
HOOFDSTUK 5: DE IOS-PROCEDURE ...................................................................................... 213
1. Begripsomschrijving .................................................................................................... 213
2. Toepassingsvoorwaarden............................................................................................ 213
5
, 3. Procedure .................................................................................................................... 213
4. Schorsing (l’inversion du contentieux) ........................................................................ 214
5. Centraal register .......................................................................................................... 214
6. Facultatief karakter ..................................................................................................... 215
HOOFDSTUK 1: DE ARBITRAGE............................................................................................... 216
1. Begrip .......................................................................................................................... 216
2. Arbitreerbaarheid........................................................................................................ 216
3. De arbitrageovereenkomst ......................................................................................... 217
4. Het scheidsgerecht en de scheidslieden ..................................................................... 217
5. De rechtspleging en arbitrale uitspraak ...................................................................... 217
6. De rechtsmiddelen ...................................................................................................... 218
7. De uitvoerbaarverklaring ............................................................................................ 219
8. Verjaring ...................................................................................................................... 219
Hoofdstuk 2: De bindende derdenbeslissing ......................................................................... 219
European Small claims procedure mirrored by the SCAN project ......................................... 220
1. Regulation (EC) No. 861/2007 – The European Small claims procedure (ESCP) ........ 220
2. Amendment (Reg. (EU) 2015/2421) ............................................................................ 220
3. Scan project – the project approach ........................................................................... 221
4. Conclusion ................................................................................................................... 224
6
,Gerechtelijk recht
DEEL I: ALGEMENE INLEIDING
HOOFDSTUK 1: BEGRIPSOMSCHRIJVING EN BESTAANSREDEN
Gerechtelijk recht in de ruime zin = “verzameling van alle rechtsregels die het de
rechtzoekenden mogelijk maken hun geschillen, ongeacht de aard ervan, bij toepassing v/d
regels v/h materieel recht, te laten beslechten door een rechter of scheidsrechter. “
Burgerlijk procesrecht:
tak van het (ruimere) gerechtelijk recht
biedt formele regels tot bindende beslechting privaatrechtelijke geschillen (niet
noodzakelijk particulieren) door de rechterlijke macht
o niet enkel burgerrechtelijke, maar ook handels- en sociaalrechtelijke
betwistingen.
o Vb. gevolgen bindende kracht: gezag van gewijsde en uitvoerbare kracht van
rechterlijke beslissing
‘gemeen recht’ voor alle rechtsplegingen (art. 2 Ger. W.)
o Tenzij anders bepaald door bijzondere wetten
Bestaansreden: voorkomen ‘eigenrichting’ (art. 5 Ger. W.), handhaven vd MY orde,
rust en vrede
o Eigenrichting berust op geweld en willekeur: niet de wet, maar de macht v/d
sterkste overwint; daarom moet men beroep doen op een vooraf bepaalde en
formele wijze van procederen = rechtspleging.
o Rechtsweigering: rechter mag niet weigeren om recht te doen
o Opmerking: uitzonderlijk wordt vorm van eigenrichting wettelijk geoorloofd
(cf. ENAC)
concrete toepassing van materieelrechtelijke regels op individuele geschillen ( =>
rechtspraak)
7
,HOOFDSTUK 2: KENMERKEN v/h GERECHTELIJK PRIVAATRECHT
1. Publiek en privaatrecht
Deels privaatrechtelijk, deels publiekrechtelijk (cf. rol v/h O.M.):
Heeft o.m. inrichting v/e openbare dienst, zijnde het gerecht, tot voorwerp ~ raakt de
openbare orde.
Tal van regels die tot doel hebben privaatrechtelijke regels te handhaven.
2. Dienend: ten dienste v/d rechtszoekende
Ten dienste:
Partijbelang (effectuering subjectieve rechten, vrijheden en belangen)
Algemeen belang (herstel maatschappelijke vrede)
Doel v/h gerechtelijk privaatrecht: goede rechtsbedeling bewerkstelligen -> indien geen
minnelijke oplossing mogelijk is, moet het gerechtelijk recht de op het geschil toe te passen
regels van materieel recht doen naleven.
Via goed uitgewerkte en efficiënte procesregels tracht het gerechtelijk recht de beslechting
van geschillen zo vlot mogelijk te doen verlopen.
Burgerlijk procesrecht = sanctierecht: door toepassing v/d regels op concrete geschillen
kunnen schendingen v/h materieel recht worden gesanctioneerd ter vrijwaring v/d
rechtsstaat.
3. Formalistisch
Om het gerecht als openbare dienst goed te organiseren en laten functioneren, is een door
WG uitgewerkte reglementering nodig, ten einde de procesvoering ordentelijk te laten
verlopen.
o Vb: geschil wordt aangebracht d.m.v. exploot van betekening = gerechtsdeurwaarder
geeft de dagvaarding af.
8
,Dit formalisme en zijn nietigheidssancties moeten ondergeschikt blijven aan de vereisten
gesteld door de rechtszekerheid en de eerlijke procesvoering, uitgewerkt met een precies
normdoel.
Formele regels met oog op een behoorlijk, dit is voorspelbaar procesverloop
(rechtszekerheid, “la forme, soeur jumelle de la liberté”)
Legaliteit (gesloten systeem van sanctionering, vb. art. 860 Ger.W.) en
proportionaliteit (vb. art. 861 Ger.W.)
Doelmatig formalisme: procesvoorschriften toepassen naar hun finaliteit (zie wijlen
art. 867 Ger.W., “normdoel’)
o Deformaliseringstendens: regels moeten op doelmatig manier worden
ingevuld en geïnterpreteerd
4. Gebiedend
De regels v/h gerechtelijk privaatrecht zijn vnl. van gebiedende aard (cf. ten dienste van
rechtzoekende).
Gebiedend karakter is niet uniform, vertoont gradaties in verhouding tot de aard v/h belang
dat de WG wil beschermen:
‘aanvullend’ (bv. artikel 624 Ger.W.)
‘dwingend recht’ (bv. artikel 627 Ger.W.: territoriale bevoegdheid)
‘openbare orde’ (bv. artikel 631 Ger.W.; regels van rechterlijke organisatie;
executierecht)
5. Ethisch en sociaal
Gelijkheid van proceskansen voor eenieder, zonder onderscheids des persoons -
rechtvaardigheid
Doel v/d gerechtelijke beslechting = zegevieren v/d gerechtigheid.
o moet behaald worden d.m.v. uitwerking v/h materieel en procesrecht
9
, o procesrecht moet een goedkope, eerlijke en tegensprekelijke, snelle, niet te
omslachtige en doeltreffende procesvoering mogelijk maken.
6. Dynamisch
Procesrecht voortdurend in evolutie en onder invloed van maatschappelijke ideeën
Burgerlijk procesrecht is onderhevig geweest aan tal van evoluties, wat zich uit in talrijke
wettelijke aanpassingen en rechtsverfijnende invloed v/d RS.
Onderscheid geschillen beslechten en conflicten oplossen
Conflicten oplossen ≠ geschillen beslechten (verschil van mening vs. gejuridiseerd
verschil van mening)
ADR (alternative dispute resolution) - MARC (modes alternatifs de règlement de
conflits):
o Geschillenbeslechtend (arbitrage, dading) of conflictoplossend (bemiddeling,
art. 1723/1 Ger.W.)
Arbitrage: rechter kunnen kiezen, vertrouwelijk, grote kost
Sterk geformaliseerd met de tijd
Bemiddeling: partijen komen zelf tot oplossing door behulp van
bemiddelaar
o Met inschakeling van derden (arbitrage, cf. art. 1677, § 2 Ger.W., bindende
derdenbeslissing, bemiddeling) of niet (collaboratieve onderhandelingen,
dading, partijbeslissing)
Collaboratieve onderhandeling: collaboratieve advocaat zet cliënt aan
tot bekomen van akkoord, want indien niet lukt, mag collaboratieve
advocaat cliënt niet meer representeren voor rechter
o Met toepassing van het recht (arbitrage, cf. art. 1710, § 1 Ger.W., vgl. echter
art. 1710, § 3 Ger.W.) of niet (bemiddeling, art. 1723/1 Ger.W.)
o Verplicht (art. 734 Ger.W., art. 1345 Ger.W.) of niet (art. 1253ter/1, § 1 Ger.W.)
o ADR is “the talk of the town” (art. 444, tweede lid, art. 519, § 4, art. 730/1 j°
731 Ger.W.)
10
