Privaat recht samenvatting
De persoon
De persoon is ieder wezen die drager is van rechten en plichten = rechtssubject. Alle menselijke
wezens zijn personen en hebben rechtspersoonlijkheid
Juridische persoonlijkheid of rechtspersoonlijkheid is het geheel van rechten en plichten waardoor
het rechtssubject kan deelnemen aan het rechtsverkeer. Het vindt haar uitdrukking in:
De staat van de persoon (rechtstoestand als enkeling, familie, in natie)
Bekwaamheid van de persoon (geschiktheid om rechten te hebben en uit te oefenen)
Er zijn 2 categorieën personen
1. Natuurlijke of fysieke personen
Alle mensen zijn persoon, zijn dragers van rechten en plichten, ongeacht of ze hun rechten kunnen
uitvoeren. Vroeger kon men zijn rechtspersoonlijkheid verliezen bv slavernij, burgerlijke dood
(afgeschaft door de grondwet). (nu wel deel bv rijbewijs) Dieren en planten hebben geen
rechtspersoonlijkheid. Dieren zijn zaken, objecten van het recht. Vroeger was dit anders bv varken.
De wetgeving rond dierenwelzijn is voor eigenbelang en voor welzijn van de mens. Ze hebben een
emotionele waarde voor ons.
2. Rechtspersoon
Ontstond in de 19de eeuw met de industriële revolutie. Men had geld nodig voor grote fabrieken te
maken. Daarom werkte men samen waardoor bepaalde delen van de fabriek van de ene was en de
andere delen van een ander. Men verenigden belangen op economisch, sociaal en cultureel vlak. Dit
leidde tot rechtspersonen.
Rechtspersonen zijn instellingen, stichtingen en groeperingen van individuen of kapitalen die zoals
de fysieke personen, titularis zijn van bepaalde rechten en bekwaamheden. Ze hebben rechten en
plichten, kunnen overeenkomsten sluiten en kunnen geïdentificeerd worden door o.m. naam,
woonplaats, nationaliteit. (virtuele personen) Ze beschikken alleen over vermogensrechten.
Natuurlijke of fysieke persoon
1. Het lichaam
Het lichaam heeft een bijzonder juridisch statuut, aangezien ons lichaam waardevol is en geniet van
extra bescherming t.o.v. anderen en tegen het beschikkingsrecht van de persoon zelf.
a) Bescherming van lichaam tegen aantasting van derden
Menselijk lichaam is onschendbaar. Men kan niet gedwongen worden tot aantasting van de fysieke
integriteit. Onderscheid tissen publiekrechtelijke en privaatrechtelijke verhoudingen:
Publiekrechtelijke: belang van individu dat recht heeft op fysieke onschendbaarheid t.o.v.
het belang van de SL: SL belang gaat voor en kan dus onder dwang
bv verplichte vaccinatie, fouillering, arrestatie, geestesziekten onder dwang behandelen
Privaatrechtelijke: belangen van enkelingen zijn gelijkwaardig, belang van 1 persoon kan de
schending van het lichaam van de andere rechtvaardigen. Ook al is er een wettig belang.
bv DNA-test voor vaderschap
,Lichaam wordt preventief beschermd, maar als er toch iets gebeurd zijn er 2 gevolgen:
Strafsanctie – misdrijven van (on)vrijwillige slagen en verwondingen
Vergoeden van de schade op grond van artikel 1382 BW
b) Bijzondere geval van medische handeling
Medische behandeling en onderzoek tast de lichamelijke integriteit aan zonder dat de arts
aansprakelijk is, aangezien de wetgever het toelaat. Het is organisatorisch gereglementeerd. Er zijn
wel bijzondere voorwaarden voor een medische ingreep:
Medische noodzaak: preventief, diagnostisch, curatief doel hebben
Redelijke proportie tussen risico en gunstig resultaat
Beoefend worden met naleving van regels van de kunst: met gebruik recente
wetenschappelijke kennis en de moderne medische technieken
De patiënt moet geïnformeerd en toestemmen = informed consent
c) Bescherming van lichaam en zelfbeschikkingsrecht van individu
Men is beperkt in zijn zelfbeschikkingsrecht. Krijgt steeds meer zefbeschikkingsrecht.
Zelfmoord
niet verbonden aan strafwet, in burgerlijk recht is een zelfmoordpoging een grond tot
echtscheiding
Euthanasie
= opzettelijk levensverkortende handeling of het verzuim in die zin t.b.h.v. een stervende of
zwaar lijdende ongeneselijke ziekte op diens verzoek. Passieve euthanasie (niets doen) is al
lang goed maar actieve nog maar van 2002. Voorwaarden:
o Medisch uitzichtloze situatie van aanhoudend, ondraaglijk fysiek of psychisch lijden
dat niet kan worden gelenigd
o Schriftelijke verzoek van bewuste handelingsbekwame, na raadpleging van 2 de arts,
ook oordeelsbekwame minderjarigen, dementerenden nog niet, geesteszieken
o Niet terminaal: maand bedenktijd en verplichte raadpleging van 3 de arts-specialist in
die aandoening
o Niet bewust: mogelijk o.b.v. max 5 jaar voorafgaande wilsverklaring, op voorwaarde
dat de bewusteloze toestand onomkeerbaar is en na advies van 2 de arts.
Abortus
sinds ’90 geen misdrijf meer, als het een noodsituatie is. Voorwaarden:
o Voor de eind van 12 weken
o Uitgevoerd door geneesheer in instelling van gezondheidszorg waaraan een
voorlichtingsdienst verbonden is die men kan inlichten van haar rechten
o Wachttijd van 6 dagen
o Toestemming moet schriftelijk zijn
o Na 12 weken enkel bij gevaar moeder of met een kind met een uiterst ongeneselijke
kwaal, 2de geneesheer nodig voor advies
Afname bloed, weefsel, organen
o Bloeddonor: 18-71 jaar, 4x per jaar beperkte hoeveelheid, kosteloos
o Organendonor: ex vivo (levend) is mogelijk als min 18 jaar met toestemming (kan
herroepen worden), schriftelijk gegeven in bijzijn van meerderjarige getuige en
kosteloos gedaan
, o Voortplantingscellen doneren: kosteloos, maar onkostenvergoeding per donatie, die
van eiceldonatie ligt hoger gezien het groter ongemak, geen regelgeving voor
commercieel draagmoederschap
2. Het leven
a) Aanvang van juridisch leven
3 voorwaarden om geleefd verklaard te worden
Geboren: navelstreng geknipt
Levend geboren: geademd
Levensvatbaar: alle noodzakelijke, functionerende organen hebben voor zelfstandigheid
embryo = geen persoon, uitzonderlijk kunnen ze wel nog rechten krijgen:
Erven of schenkingen krijgen
Recht op verzekeringsuitkering of schadevergoeding
Erkend worden
Vader sterft
moet reeds verwerkt zijn en moet naderhand levend en levensvatbaar geboren worden
bepalen wanneer kind verwekt is: vermoeden van verwekking: tussen 300 ste en 180ste dag voor
geboorte
zwangerschap duurt max 300 dagen – weerlegbaar
vertrekt nog van de gedachte dan een baby pas levensvatbaar is vanaf 180 dagen –
weerlegbaar door geneeskunde)
b) einde van juridisch leven
statuut van lijk wordt nog steeds beschermd
lijkbezoldiging
persoonlijkheidsrecht: tijdens je leven beslissen wat er gebeurd met je stoffelijk overschot.
(uitdrukkelijk of stilzwijgend) zo niet kiest naaste familieleden
lijkopening
niet onschendbaar:
o wetenschappelijke autopsie
o politionele autopsie
o gerechtelijke autopsie
lijkafstand
tijdens je leven beslissen je lijk af te staan aan academisch ziekenhuis voor wetenschappelijk
onderzoek of voor studenten in geneeskunde.
Orgaandonatie
iedereen is orgaan tenzij hij in zijn leven verzet heeft aangetekend. In praktijk bieden
nabestaanden vaak weerstand, waardoor er nog schaarste is.
Rechtspersoon
1. Publiekrechtelijke rechtspersoon
Wordt door overheid ingericht voor het behartigen van algemeen belang
Sommige vallen samen met territoriale gemeenschappen
Openbare diensten bezitten ook rechtspersoonlijkheid