Deze samenvatting is een combinatie van de lessen gedoceerd door Geert Van Hootegem en zijn boek 'samenleving: feiten en problemen'. Dit vak wordt gedoceerd in de eerste bachelor van communicatiewetenschappen, het eerste semester. Deze samenvatting studeren volstaat om te slagen voor het examen.
Hoofdstuk 1 – primaire relaties
1.1 De primaire relaties in cijfers
De evolutie van de huishoudens, de huwelijkssluitingen, de echtscheidingen, het ongehuwd
samenwonen en de vruchtbaarheid.
1.1.1 Huishoudens en gezinnen
= 1 of meer personen – al dan niet familiaal verbonden) – die in één woning samenleven.
Sinds 1846 is het aantal huishoudens sneller gestegen dan het aantal inwoners.
Huishoudtypes (1991 – 2016):
Gehuwde koppels zonder kind: afgenomen.
Gehuwde koppels met kind(eren): afgenomen.
Ongehuwde samenwonende koppels zonder kind: toegenomen.
Ongehuwde samenwonende koppels met kind(eren): toegenomen.
Éénpersoonshuishoudens: toegenomen.
Eenoudergezinnen: toegenomen.
Andere: toegenomen.
Gezinsindividualisering: afzonderlijke gezinseenheden maken zich los uit patronen van
samenwoning met anderen.
Gezinsverdunning: afnemen van inwoning en samenwoning van ouders en gehuwde kinderen.
Aantal huishoudleden:
Toename van alleenwonenden:
o Verminderde huwelijksbereidheid, toename aantal echtscheidingen, vermindering
hertrouwintensiteit…
o Voorkeur voor zelfstandig wonen.
Daling huishoudens met 5 of meer leden:
o Gedaalde vruchtbaarheid.
o Proces van gezinsindividualisering.
Gezin met 4 personen: constant.
o Dit wordt gezien als het ‘ideaal’.
1.1.2 Huwelijkssluitingen
Brutohuwelijkscijfer:
Begin jaren ’70: hoge huwelijksintensiteit.
2015: dieptepunt.
Rekening houden met homohuwelijken en hertrouwen.
Meer vrouwelijke homohuwelijken.
Daling van de hertrouwintensiteit.
1.1.3 Echtscheidingen
Verachtvoudiging echtscheidingen tussen 1960 en 2008.
Gestage daling tot 2015.
Aanleiding van toename = versoepeling wetgeving op echtscheidingen:
Nieuwe echtscheidingsprocedure: verkorting minimumduur huwelijk + inperking van
betekenis ‘schuld’ bij het mislukken van een huwelijk.
Meerdere reeksen van factoren aan basis van deze stijging:
Echtscheidingen worden een bereikbaar alternatief voor niet-bevredigende huwelijksrelaties.
Daling van huwelijksvruchtbaarheid.
Mentaliteitsverandering ten aanzien van huwelijk als institutie.
Toegenomen sociale zichtbaarheid van echtscheiding fenomeen versterkt zichzelf.
1
,Drie vormen van echtscheiding sinds 1830:
Echtscheiding op grond van bepaalde feiten
Echtscheiding op grond van meer dan twee jaar feitelijke scheidingen
Echtscheiding door wederzijdse toestemming
Na WOII: afbouwen van beperkende maatregelen:
1972: principe van eigendomsoverdracht aan kinderen werd afgeschaft.
1975: echtscheidingen mogelijk op basis van volgende feiten: overspel, gewelddaden,
mishandelingen en grove beledigingen.
Toename aandeel van echtscheidingen door onderlinge toestemming (EOT).
Toename aandeel van echtscheidingen op basis van onherstelbare ontwrichting (EOO).
Echtscheidingen in relatie tot huwelijken:
Één vierde tot één derde van de huwelijken wordt door echtscheidingen ontbonden.
Hoe recenter de huwelijkscohorte, hoe hoger percentage huwelijken dat na een bepaalde
tijd ontbonden wordt.
Gevolgen van echtscheidingen:
o Nieuwe ouder-kinderverhoudingen
o Nieuwe vormen van (gedeeld) ouderschap
o Meersporig verloop van een gezinscarrière
1.1.4 Ongehuwd samenwonen
Pre-maritaal samenwonen = samenwonen voor het huwelijk
Postmaritaal samenwonen = samenwonen na het huwelijk (na verweduwing, echtscheiding).
Ongehuwd samenwonen wordt niet officieel geregistreerd, tenzij de wettelijke samenwoning
of een geregistreerd samenlevingscontract betreft.
o Aantal ongehuwd samenwonenden wordt geschat op basis van
rijksregistergegevens.
Wet van invoering van wettelijk samenwonen.
o Binnenkort kan het wettelijk samenwonen het huwelijk qua populariteit
voorbijsteken.
o Maar ongehuwd samenwonen gaat gehuwd samenwonen (voorlopig) nog niet
vervangen.
1.1.5 Vruchtbaarheid
Totale vruchtbaarheidscijfer (TVC) = som van de leeftijdsspecifieke vruchtbaarheidscijfers.
o Berekening: aantal geboorten die zich in één kalenderjaar voordoen.
o TVC = de proportie van het aantal kinderen geboren uit vrouwen van een bepaalde
leeftijd(sgroep) ten opzichte van alle vrouwen van die leeftijd(sgroep).
o TVC geeft info over vervangingsniveau (vruchtbaarheidsniveau waarbij een cohorte
van vrouwen gemiddeld precies genoeg dochters krijgt om zichzelf te vervangen).
Denataliteit (dalende geboortecijfers):
o Demografische transitie = één van de meest fundamentele evoluties, bestaat uit een
overgang van hoge geboorte- en sterftecijfers naar lage geboorte- en sterftecijfers.
o Toekomstige nataliteit is nog onzeker.
Toename aantal buitenechtelijke geboorten.
o In België doet zich in toenemende mate een ontkoppeling voor tussen huwelijk en
vruchtbaarheid.
2
,1.2 Een sociaalwetenschappelijke duiding
Hoe zijn de hierboven geschetste verschuivingen in primaire relaties te verklaren?
1.2.1 Veruitwendiging van macrosociologische veranderingen op het vlak van primaire relaties.
Een interpretatiekader
Toenemende individualisering:
Mensen houden zichzelf het recht voor om de keuzen te maken die zij in overeenstemming
achten met hun eigen persoonlijkheid, daarbij niet gehinderd door traditie of gewoonte.
Mensen willen in hun verhoudingen aan persoonlijke zelfontplooiing doen.
Relaties krijgen minder het karakter van een ‘wij-gemeenschap’ en zijn steeds opener.
Vrijheid ten opzichte van elkaar, men blijft meer zelfstandig.
Pluriformiteit:
Verleent aan dergelijke motieven van individualisering legitimiteit.
Stelt dat binnen één samenleving verschillende normen-, waarden- en handelingssystemen
naast elkaar bestaan en geaccepteerd worden.
Vastomlijnde rolmodellen zijn steeds minder voorhanden mensen laten zich leiden door
hun eigen inzicht.
Relaties zijn eigen constructies met afspraken: gevoeligheid voor elkaars behoeften en
gedrag, communicatieve vaardigheden, vaardigheden in het overleggen en onderhandelen.
Machtsverschillen tussen mannen en vrouwen:
Individualisering en pluriformiteit zorgen voor een verkleining van de machtsverschillen
tussen mannen en vrouwen.
Afhankelijkheid is verkleind, zeggenschap tendeert naar meer gelijkheid.
Onderhandelingsproces: men probeert tot een consensus te komen die recht doet aan de
doelstellingen en voorkeuren van beide partners.
Seksualiteit:
Er komt een moraal die mensen meer vrijheid biedt om overeenkomstig hun persoonlijke
behoeften te bevredigen.
Efficiënte en toegankelijke anticonceptiemiddelen zijn hierbij van groot belang.
Seks voor, naast of buiten het huwelijk is steeds meer aanvaardbaar seks wordt een
plezierbeleving.
Relaties tussen ouders en kinderen:
Kinderen willen in zekere mate verantwoordelijk zijn voor hun eigen gedrag.
Het gezag van ouders moet door argumenten verworven worden.
Opvoedingsstijl is verschoven van autoritair naar democratisch.
1.3 Besluit: van een ‘burgerlijk’ relatietype naar een ‘partnerschapsrelatietype’
Relatietype = een karakteristieke constellatie van samenhangende kenmerken, herkenbaar in
relaties, betreffende gehuldigde opvattingen, idealen, normen en verwachtingen, houdingen,
morele noties en gedragspatronen ten aanzien van een aantal nader te definiëren aspecten
of dimensies van een relatie.
Burgerlijk relatietype:
Dominant midden jaren 50
Exclusieve legitimiteit van de huwelijksrelatie als ideaal van eenheid van man en vrouw.
Bepleit onverbreekbare huwelijksband.
Ziet vanzelfsprekende koppeling tussen voortplanting, seksualiteit en huwelijk.
Beklemtoont strikte scheiding van rollen en taken van man en vrouw.
Verdedigt de verinnerlijking van het gevoelsleven en verdringing van de seksuele
lustbeleving.
Partnerschapstype:
3
, Twee geheel andere basisoriëntaties: behoud van individualiteit en
kameraadschappelijkheid.
o Vriendschappelijke en vertrouwelijke onderlinge verhouding.
Moeilijke verhouding voortdurend wikken en wegen.
Huidige relatiecultuur heeft toenemende kenmerken van explicitering:
Meer gaan reflecteren over de aspecten van hun relatie die voorheen vanzelfsprekend
waren.
Er zijn bewuste stappen nodig om een relatie in goede banen te leiden.
Strikte eisen en voorschriften voor onderlinge communicatie:
o Het vraagt zelfinzicht, besef van eigen verlangens, van die van een ander en inzicht in
de gevolgen van bepaalde handelingen en van de bevrediging van bepaalde
behoeften.
o Meer keuzevrijheid betekent ook meer keuzedwang.
Afbrokkeling van traditionele institutie huwelijk niet overdrijven:
Vele relaties hebben nog steeds een burgerlijk karakter.
Het bewustzijn dat een andere relatie mogelijk is, betekent nog niet noodzakelijk dat men
zich er ook naar gedraagt.
Slechts bij bepaalde aspecten gedraagt men zich naar het partnerschapstype, andere krijgen
gestalte volgens het traditioneel patroon.
Tweede kanttekening:
Invloed van sociale milieu waardoor huidige ontwikkeling zeer gedifferentieerd is.
Afbraak van de burgerlijke relatiecultuur vindt vooral in hogere sociale milieus plaats.
Er is vaker samenhang tussen sociaal milieu en veranderende opvattingen en
gedragspatronen.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KamilioK. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,49. Je zit daarna nergens aan vast.
