2018-2019 Doelgroepen 3
Orthopedagogie
Rain De Prins
,HOOFDSTUK 1: KINDEREN EN JONGEREN MET GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN
De meeste kinderen zijn wel eens brutaal wanneer ze hun zin niet krijgen. Als iets niet lukt, worden kinderen
soms prikkelbaar of krijgen ze een driftbui. Jonge kinderen durven al wel eens een ander kind te slaan. Grotere
kinderen komen wel eens te laat of spreken hun ouders tegen.
1.1 OMSCHRIJVING
OMSCHRIJVING VAN GEDRAGS – EN EMOTIONELE PROBLEMEN
1. Wanneer spreken we nu van gedrags – en emotionele problemen?
• Door anderen als moeilijk of last ervaren
• Ouders en leerkrachten zijn ongerust over gedrag -> lijdt tot onzekerheid
• ‘opvoeders’ weten niet meer hoe ze deze kinderen moeten aanpakken
• Negatieve gevolgen voor de omgeving waardoor kinderen weinig op begrip kunnen rekenen
Storend voor omgeving, maar ook voor kind (vaak ongelukkig)
De term gedragsproblemen wordt voornamelijk gebruikt bij kinderen. Men bedoelt hiermee een continuüm van
druk gedrag, opstandig gedrag, agressief gedrag, vijandig gedrag, antisociaal gedrag tot delinquent gedrag.
❖ Continuüm van gedrag: zowel zeer lichte als zeer ernstige langdurige problemen (ernst, duur en frequentie)
Er worden verschillende benamingen gebuikt: adhd is geen gedragsprobleem, maar oorzaak gedragsproblemen
Zichtbaar ongewoon of abnormaal gedrag (veel storend als somatoforme stoornissen, minder emotionele)
• Externaliserend: gedrag naar buiten gericht
• Internaliserend: gedrag op zichzelf gericht
Van der Helm en Vandevelde spreken in dit verband van dominant (agressief, manipulerend) of submissief
gedrag (depressief, ontwijkend en soms zelfbeschadigend).
1. Storend gedrag • bv.: woedebuien, hyperkinetisch gedrag, kinderen die schreeuwen
• Externaliserend
• Dominant gedrag
2. Emotionele problemen • valt minder snel op, waardoor ouders minder geneigd zijn om hulp te zoeken
• bv.: angst, depressie, automutilatie, kinderen die in zichzelf zijn gekeerd
• Internaliserend
• Submissief gedrag
3. Somatoforme stoornissen • psychosomatische klachten: kinderen gaan reageren met lichamelijke
klachten, om te uiten dat ze zich niet goed in hun vel voelen
• bv.: hoofdpijn/ buikpijn als het kind naar school moet
• Internaliserend
• Wanneer je onzeker bent, sluit dan EERST de lichamelijke klachten uit
o We mogen het echter niet gewoon negeren omdat we er zeker van
moeten zijn dat er niets medisch achter zit
De term gedragsprobleem is geen diagnose, het is een symptoom. Een symptoom dat weergeeft dat er
onderliggend een probleem is (ijsbergtheorie) dat zeer divers van aard kan zijn.
Casus Jeroen:
Topje van de ijsberg (uit programma triple c)
Als toekomstige opvoeder begeleider is het van belang te gaan zoeken wat er achter het symptoom zit. Om dus
te gaan kijken waar het gedragsprobleem vandaan zou kunnen komen → gedrag ‘hier en nu’ moet altijd geplaatst
worden tegen de achtergrond van vroeger gedrag en omgekeerd.
► We moeten breder gaan dan het actuele gedrag
► Belangrijk om als team kritisch te gaan kijken hoe we gaan begeleiden
[1]
, Zichtbare gedragsproblemen Onderliggende Problemen
• Agressie school • Depressie
• Cannabis • Overbezorgde moeder/ krijgt alles wat hij wil
• Automutilatie • Laat zich gebruiken -> sociale moeilijkheden (zoals geen
• Emoties niet kunnen verwoorden empathie, egocentrisch)
• Angsten • Eenvoudige dingen -> moeilijk
• Suïcidegedachten • Schoolrijp? -> buso en leerstoornis
• Onrust discrepent leerintelligentieprofiel – verbaal is hij heel sterk
Dit is niet genoeg om mee aan de slag te gaan als 14 jaar, maar performaal/ zelfredzaamheid niet, 12 jaar
Orthopedagogische begeleider, we gaan enkel • Psychose: cannabisgebruik kan psychose uitlokken
werken met hetgeen dat we zien. Die problemen • Autisme Spectrum Stoornis (Ass)
komen ergens vandaan, we moeten de oorzaak Als je dit (rechterkolom) kent ga je anders begeleiden, drm moet je
zoeken. Wat zit er achter dat gedrag?
de onderliggende problemen zoeken
Begeleiding
We gaan niet enkel Jeroen begeleiden maar ook de ouders
• Ouderbegeleiding
• Begeleiding van Jeroen Psychiater gaat uitpluizen wat er aan de hand is met Jeroen zodat ze
• Psycho-educatie de ouders kunnen begeleiden
• Sociale vaardigheidsbegeleiding
Anamnese: evolutie van de persoon (geboorte tot nu)
Vroege psychose: wordt vaak/ niet altijd uitgelokt door cannabis (diegene die daar gevoelig voor zijn)
Discrepant performale taken: het doen van dingen valt uit, maar is verbaal heel sterk. Niet gelijklopend
intelligentieprofiel
2. Wat is het onderscheid tussen gedrags – en emotionele problemen en gedragsstoornissen?
Lichte, tijdelijke problemen
• Reactie op nieuwe situaties
• Gedragingen die slechts in bepaalde situaties of bij bepaalde personen voorkomen
• Gedragingen die leeftijds- of fasegebonden zijn
• Bv kinderen die reageren op scheiding ouders, pestgedrag, … dit is voor een tijd -> na herstel gaan problemen
verdwijnen
Ernstige problemen = gedragsstoornissen (bv.: oppositioneel, aandachtstekort, stemmingsstoornis)
• Langdurig, blijvende problemen
• Samen voorkomen van meerdere problemen
• Twee door de kinderpsychiater gediagnosticeerd: Oppositioneel opstandig en normoverschrijdend
► = gedragsstoornissen
o Minder situatiegebonden dan gedragsproblemen
o Alle gedragsstoornissen maken deel uit van de grote groep gedragsproblemen, maar niet alle
gedragsproblemen zijn ernstig genoeg om als gedragsstoornissen benoemd te worden
o Gedragsstoornissen als diagnose zijn kinderpsychiatrische stoornissen waarbij het symptoom
gedragsproblemen zijn => stoornis kan gekaderd w binnen oppositioneel-opstandige
gedragsstoornis/ antisociale gedragsstoornis
Gedragsproblemen kunnen dus een symptoom zijn van een onderliggende gedragsstoornis.
3. Wanneer mogen we dan spreken van een antisociale of een oppositioneel opstandige gedragsstoornis?
Gedrag is oppositioneel als:
• Kinderen zich verzetten tegen hun ouders.
• Kinderen niet doen wat er gevraagd wordt en doorgaan met hetgeen ze bezig zijn alsof ze de opdracht niet
gehoord hebben => passieve, milde vorm van verzet
• Het gedrag van kinderen die een opdracht weigeren uit te voeren en brutaal zijn = actieve vorm van OG
Gedrag is antisociaal als:
• Normen en rechten overtreden worden
• Bv liegen en stelen
[2]
, Wanneer diagnose van gedragsstoornis gesteld wordt binnen kinderpsychiatrie moet het gedrag beantwoorden
aan diagnostische criteria die je kan terugvinden in het classificatiesysteem van de DSM 5.
► Kinderpsychiater kan nooit diagnose stellen zonder DSM 5 -> opsomming van alle mogelijke psychiatrische
diagnoses, waarvan 2 belangrijke gelinkt aan kind…
Oppositioneel opstandige gedragsstoornis Antisociale/normoverschrijdend gedragsstoornis
Diagnose kan enkel gesteld worden als: Stoornis waarbij antisociale gedragsproblemen het sterkst
naar voren komen.
• Kinderen zich niet aan de regels houden en
zich verzetten tegen vragen en opdrachten • Gedragspatroon dat zich blijft herhalen en waarbij
volwass fundamentele rechten van anderen bij de leeftijd
• Gemengde stoornis van gedrag en emotie passende normen en regels, geweld worden
• Lopen risico m.b.t. latere ontw v/e aangedaan
antisociale gedragsstoornis + ontw angst – o Symptomen: vechten, spijbelen, stelen en liegen,
of stemmingsstoornis agressie naar mensen of dieren
• Vaak ernstige schade aan anderen op materieel,
Vroege diagnostiek + behandeling zijn belangrijk
lichamelijk & psychisch vlak
om te voorkomen dat andere stoornissen
o Ondertoon plezier aan anderen die lijden
ontwikkelen
• Antisociaal gedrag -> onveilig gevoel in maatschappij
• Gedrag vaak gepaard met problematisch functioneren
op verschillende domeinen, middelenmisbruik +
risicovol seksueel gedrag
• Geen schuldgevoelens
Verhoogd risico op ontwikkeling van crimineel gedrag
Waarom is het begin belangrijk bij normoverschrijdend gedrag?
Als kinderen dit voor de leeftijd van 10 jaar manifesteren, is er een risico op latere psychiatrische stoornis of
delinquent gedrag. Na een leeftijd van 10 jaar is het situationeel of leeftijdsgebonden waardoor de kans bestaat
dat het zal uitdoven vermits een snelle begeleiding en behandeling.
4. Wanneer spreken we dan van delinquent gedrag?
Delinquent gedrag: continuüm van gedragingen waarbij een inbreuk gepleegd wordt op regels, normen en
wetten en/ of schade berokkend wordt aan individuen of maatschappij.
Jeugddelinquentie: delicten gepleegd door minderjarigen => andere manier van kijken naar jongeren met
gedragsproblemen (vanuit justitie)
Jongeren kunnen wel in dezelfde organisaties terecht komen, vermits andere oorzaken. Voorzieningen binnen
bijzondere jeugdzorg maken een onderscheid:
• Problematische leefsituatie (PLS)
• Verontrustende situatie (VOS)
• Misdaad omschreven feit (MOF)
Wanneer jongeren delicten plegen gaat men meestal op zoek naar manieren tot bescherming en heropvoeding.
Dit is zeker het geval wanneer het jonge kinderen betreft of wanneer de feiten niet te ernstig zijn.
WAT VERSTAAN WE ONDER STRAFBARE FEITEN OF DELICTEN?
• Geweldsdelicten: agressie, moord, zedendelicten
o Bv iemand in elkaar slagen
• Eigendomsdelicten: vandalisme, stelen, …
• Statusdelicten: weglopen, drug – of alcoholgebruik (feiten die strafbaar zijn omwille vd leeftijdscategorieën)
o Bv spijbelen onder 18 jaar, alcohol gebruiken onder de 16 jaar. Wie ben jij op dat moment?
• Ernstig delict wanneer er schade wordt toegebracht aan personen en wanneer er veel materiële schade is.
Ook wordt er een onderscheid gemaakt naargelang het aantal personen dat betrokken is:
o Geïsoleerde delicten
o Groepsdelicten
[3]