Levensbeschouwing en ethiek
Fundamentele ethiek= wat goed of fout is en een specifieke situatie
-> verschillende theorieën met andere set van waarden en preposities/
focus op ander aspect van de ethische handeling
ETHIEK
o ~ conflict of dilemma (keuzes maken)
o Voorveronderstelling: vrijheid om keuze te maken EN kennis/
bewustzijn
o Vb. ontoerekingsvatbaar: op dat moment niet in staat om een
bewuste, vrije en rationele keuze te maken
o Taal (woordkeuze) -> veronderstellingen over de motivaties
o Vb. verschil verzetsstrijder en terrorist
Religie/ levensbeschouwing/ ideologie zorgt voor eenheid en consistentie
<-> zijn het eens over de basisnormen en -waarden, maar niet over de
toepassingen ervan
-> bepaalt het gewicht dat iemand aan een bepaalde waarde toekent
De ethische handeling
o Objectieve zijde= exacte handeling
o Subjectieve zijde
o Persoon die de handeling uitvoert (personalisme)
o Motivatie of intentie waarmee die persoon de handeling
uitvoert
o Doel
o Gevolgen/ resultaten (alleen aansprakelijk voor de gevolgen die je
had moeten/ kunnen voorzien
o Context/ omstandigheden
o
Consequentialisme
o Focus op de consequentie van de handeling
o Meest voorkomende vorm: UTILITARISME
o Goede handeling= het grootste nut voor het grootste aantal
o Vb. kernuitstap: ecologische gevolgen versus kosten
vergelijken
,Valkuilen/nadelen
o Is alles te vergelijken?
o Factoren die geen stem hebben (focus op economisch aspect)
o Ongekende gevolgen= niet alle gevolgen zijn op voorhand gekend
o Voorzichtigheidsprincipe
o Paradox van de dure smaak
o Vb. moeder met twee dochters: een content met niks, de
andere pas gelukkig als ze veel bezit -> erfenis volledig aan
een dochter geven voor mavorximaal geluk
o Tegen spontaan/ natuurlijk aanvoelen
o Grootste geluk voor de grootste groep te creëren “heiligt het doel
der middelen”
o Als alleen de gevolgen tellen, mag je eigenlijk doen wat je
wilt?
Theorie van de daad met dubbel gevolg
Vb. palliatieve zorgen met ongewild gevolg de dood
Handeling met niet-gewenste gevolgen te rechtvaardigen door
voorwaarden
o Handeling zelf is moreel goed of indifferent
o Negatieve gevolgen worden niet rechtstreeks bedoeld, maar
ongewenst neveneffect
o Goede, beoogde gevolg geen gevolg van het kwade effect
o Goede gevolg is belangrijk genoeg om het kwade gevolg toe te
laten= proportionaliteit
Deontologie= plichtsethiek
Focus op het objectieve aspect (handeling)
o Universaliseerbaar in tijd en ruimte= algemene morele regels/
verboden die in ALLE omstandigheden gevolgd moeten worden
o Onderscheid iets actief doen of iets nalaten te doen
o Schuldig verzuim zachter beoordeeld
Vormen deontologische ethiek
1. Immanuel kant
o Overeenstemming met de redelijkheid, autonomos
o Criteria: universaliseerbaar (=geldig in elke situatie), mens
niet instrumentaliseren (= mensen hebben altijd een
waardigheid)
2. Kerk: natuurwetsdenken
o Opvolgen natuurwetten en regels
3. Universele verklaring van de rechten van de mens
o Fundamentele rechten
o Morele plicht om deze rechter te respecteren en te
garanderen
,Valkuilen/nadelen
Abstractie maken van handeling -> context verwaarlozen
Niet altijd klaar en eenduidig (verschillende interpretaties mogelijk)
<Botsen van grondrechten
o Vb. recht op het leven van een kind <-> recht op autonome
keuzes van vrouw
Deugdenethiek
o Focus op de morele kwaliteiten van de handelende persoon -> “wie
moet ik worden?”
o Juist ethisch oordeel: authentiek deugdzaam karakter van een
persoon
o Aristoteles: deugden incarneren
o Gulden middenweg (zorg voor mezelf en politieke/ sociale en
intermenselijke verhoudingen)
o Blijvend streven van de mens (leven lang om te groeien in deugden)
o Integriteit:
o Eenheid en persoonlijke heelheid
o Over heel de persoonlijkheid en geen specifieke handeling
Valkuilen/ nadelen
o Grote verantwoordelijkheid bij individu
o Weinig ruimte voor objectivering (motivatie van iemand moeilijk
weerleggen)
Personalisme
Afweging alle aspecten: proportionaliteit
Handeling is moreel goed als ze bijdraagt aan het mens-zijn rekening
houdend met de kenmerken/ wat de menselijke persoon integraal en
adequaat beschouwt
-> Kenmerken: subject, lichamelijk, materiële wereld, sociaal (persoonlijk
en institutioneel), fundamenteel gelijk en tegelijk origineel en uniek,
transcendentie
Care ethics
Model morele ontwikkelingsstrategie van Kohlberg
o 1. Premoraliteit= goed is wat plezierig is
o 1ste niveau: pre-conventioneel niveau
o Fase 1 : straf vermijden
o Fase 2 : wederzijds voordeel zoeken/ weegschalenmodel
o 2 niveau: conventioneel niveau
de
o Fase 3: goed is wat de anderen goed vinden
o Fase 4: de wetten en regels naleven
o 3 niveau: post-conventioneel niveau
de
o Fase 5 : eigen waardepatroon ontwikkelen
, o Fase 6 : iets doen omdat het niet tegen je eigen principes
ingaat
Carol Giligan: stem van vrouwen
Andere accenten in omgaande moraliteit
o Relationeel mensbeeld (<-> autonomie)
o Gesitueerde beslissingen
Ethiek in het christendom
Twee extra bronnen (buiten rede en ervaring)
o De Bijbel
o Letterlijke opvatting: morele voorschriften worden
geïnterpreteerd als heilige, onaantastbare regels
o Verzameling ethische idealen -> contextualiteit
o Gids voor persoonlijkheidsvorming
o De traditie (historische en de levende)
Wat als het misgaat?
Diabolisering
o Dader wordt gelijkgesteld met zijn kwade daden (geen onderscheid)
o Context niet van belang
o Eindeloze spiraal van geweld: geen ruimte voor vergeving
o Blinde vlekken
Banalisering
o Depersonaliseren van de dader
o Dader banaliseert het aangedane kwaad (hun eigen onschuld
staande houden)
Ethisering
o “zelfvergroeilijking”= excuses om je gedrag te legimiteren
o Zelf vinden dat je moreel goed bezig bent
o Vb. Duitsers waren ervan overtuigd dat het uitroeien van Joden
moreel goed was
Fragmentatie en zelfbedrog
o Bewust verschil tussen goed en kwaad EN van je vrijheid en
verantwoordelijkheid
o Gedrag voor jezelf verantwoorden
o Fragmentatie: meerdere rollen tegelijkertijd vervullen
Efficiënt functioneren in diverse situaties
o Zelfbedrog: gedrag voor onszelf rechtvaardigen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sarahboden88. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
