Plichtenleer
Recht en ethiek
1. Inleiding
Recht en ethiek hebben een grote overlapping, maar
verschillen toch wel van elkaar. Grote doorsnede tussen recht en ethiek: veel regels die tot
ethiek horen, maar ook veel puur reglementaire regels. Niet altijd evident om te weten waar
de grens is waarbij je de regels van ethiek volgt, maar toch nog binnen het recht blijft.
1.1. Deontologie
Belangrijk om te spreken van deontologie: ‘professional ethics’ of toegepaste ethiek,
letterlijk vertaald als plichtenleer (in een bepaald beroepskader). Het leidt tot dagelijks besef,
het ethisch handelen dat in kleinigheden zit.
2. Het recht
2.1. Definitie van het recht
Het recht is een geheel van regels in een bepaalde maatschappij op een
bepaald ogenblik opgelegd door een daartoe bevoegde overheid en het zijn
regels die afdwingbaar zijn.
2.1.1. Geheel van regels
Men spreekt van een gehaal van regels, gezien het niet de bedoeling is van te sprokkelen en
er niet één bepaling is. Maar het is een totaal, een geheel systeem dat het recht vormt.
1. In een bepaalde maatschappij op een bepaald ogenblik: dit wijst op het relatieve,
het veranderlijke, iets waar we aandacht aan moeten geven!
2. Door een daartoe bevoegde overheid opgelegd: rechtsregel die niet door een
bevoegde overheidsfunctie wordt opgelegd, behoort niet tot het recht en is onwettig.
3. Afdwingbare regel: indien het niet afdwingbaar is, dan is het slechts een
aanbeveling of een advies. Er kunnen dus straffen aan gekoppeld worden.
1
, 2.2. Rechtsbronnen
2.2.1. De Wet
De Wet is kort samengevat een schriftelijke weergave van een opgelegde rechtsregel die
algemeen geldig is.
Wetgeving bestaat op:
- Internationaal niveau
- Europese regelgeving
- De wetten van het federaal parlement
Decreten (gewesten en gemeenschappen)
- Ordonnantiën (Brussel Hoofdstedelijk Gewest)
- Koninklijke besluiten
- Beslissingen van provincies
- …
Dit is allemaal de wet in de brede betekenis, algemene rechtsregel met algemene
draagwijdte. De Wet is de voornaamste bron van recht, bij sommige rechtstelsels is dit de
rechtspraak.
2.2.2. Rechtspraak
Dit is de tweede bron van recht. Rechtspraak is het geheel van uitspraken van hoven en
rechtbanken. Zorgt voor de praktijk, de toetsing van hoe het recht wordt toegepast.
2.2.3. Rechtsleer
Het geheel van opvattingen. De academische aanpak, de theorie rond het recht zoals men
dit kent uit publicaties (tijdschriftartikelen, handboeken van wetbetrekkingen, monografieën).
Dit is dus de academische invalshoek.
2.2.4. De gewoonte
Deze bron kent minder en minder betekenis. Historisch heeft het enorm belang gehad. Er
zijn nog rechtstelsels die de gewoonte hanteren, maar nu is het bij ons in België een
ondergeschikte bron van recht geworden. Hier en daar wordt er soms nog naar verwezen.
Ook sprake van gewoonte verplichting tussen ondernemers om een factuur waarbij men het
niet eens is te protesteren, omdat deze anders geldt als een bewijs van de inhoud ervan.
2
, 2.2.5. Billijkheid (équité)
Er wordt hier en daar nog verwezen naar de billijkheid in de wetgeving. Dit is het instrument
om te remediëren wanneer het recht niet meer leidt tot rechtvaardigheid. De eerste taak
van de rechter is om de wet te volgen en toe te passen, maar wanneer deze leidt tot een
onrechtvaardige situatie, dan zal de rechter grijpen naar de billijkheid.
2.3. Scheiding der machten
Je hebt drie machten die zorgen voor dat ze elkaar stabiliseren: wanneer één macht te
sterk wordt, dan zullen de andere twee machten samenwerken om het evenwicht te
herstellen.
Internationale synoniemen: Triaspolitica De l’Esprit des Lois (Montesquieu), Checks and
Balances (controles en evenwichten), Triumviraat uit Oude Rome
2.3.1. Wetgevende macht
De wetgevende macht bepaalt de inhoud van de wetten en het recht in een land. Dit
wordt uitgevoerd door de koning en het parlement.
3
, 2.3.2. Uitvoerende macht
In de grondwet staat ‘alle macht gaat uit van de natie’ met de natie als bevolking. Wij
stemmen voor onze volksvertegenwoordigers die ons vertegenwoordigen in het parlement
en daar worden op wetten gestemd. Er wordt gezocht naar een regering om uitvoering te
kunnen geven aan deze wetten.
Dit is de uitvoerende macht en deze moeten meerderheid krijgen in het parlement. De
uitvoerende macht moet wel de wetten naleven:
- Bij een onenigheid dan kan er gestemd worden in het parlement en nagegaan
worden of deze regering nog over een meerderheid beschikt en eventueel tot
aftreden gedwongen worden.
- Wanneer de regering, uitvoerende macht de wet niet zou naleven t.o.v. de burgers,
dan kunnen deze zich wenden tot de rechterlijke macht. En hier wordt weer
nagegaan of de wet wordt toegepast in de praktijk.
2.3.3. Rechterlijke macht
De rechterlijke macht kan men budgettair corrigeren. De rechterlijke macht wordt al
eeuwenlang beperkt door een parlement dat onvoldoende budget ter beschikking stelt of de
uitvoerende macht (ministeries en justitie) die de rechterlijke macht onvoldoende invloed
laten uitoefenen.
Zo ontstaat er een systeem van evenwichten. Zo werkt ons rechtstelsel en alle Westerse
Parlementaire Democratieën hebben dit systeem geïncorporeerd.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper MagalieLauwers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
