Forensische
psychiatrie
Hoofdstuk
1:
Inleiding
1.1.
Forensische
psychiatrie
=
geneeskunde
+
recht
v het
houdt
zich
bezig
met
het:
o Omschrijven
van
een
al
dan
niet
aanwezige
stoornis
bij
iemand
o Bestuderen
van
een
gepleegd
feit
of
het
bepalen
van
schade
bij
iemand
o Bestuderen
van
de
causaliteit
tussen
feiten
en
stoornis.
v bestaat
uit
2
totaal
verschillende
disciplines:
Medisch
Juridisch
Enerzijds
is
psychiatrie
een
onderdeel
van
de
• Alliantie
• Oppositioneel
geneeskunde,
anderzijds
is
er
het
gerecht
waarbinnen
de
forensische
psychiaters
werken.
Naast
de
forensische
psychiater,
is
er
• Hulpvraag
• Beoordeling
ook
de
gerechtspsychiater,
deze
houdt
zich
enkel
en
alleen
bezig
met
strafrecht.
à
Het
is
een
combinatie
van
geneeskunde
en
rechtspraktijk.
• Medische
wereld:
o bepaalde
manier
van
werken
en
vertrekt
vanuit
de
hulpvraag.
o Samenwerking/alliantie
staat
centraal
• Juridische
wereld:
o Doel:
situatie
beoordelen
(objectief
en
neutraal)
waarbij
er
altijd
2
partijen
zijn
die
het
tegenovergestelde
willen
à
oppositioneel
o Moet
hierdoor
met
een
zekere
ahterdocht
werken
à
“wat
zou
er
tegen
mij
gebruikt
kunnen
worden?”
1.2.
Forensische
geneeskunde
=
Geneeskunde
binnen
het
recht
v Forensische
artsen
werken:
o In
opdracht
van
het
recht
o Ten
behoeve
van
een
juridische
vraagstelling
à
ondanks
dat
een
arts
zelf
een
mening
kan
hebben
over
een
casus,
dient
hij
zich
hiervan
te
distanciëren
en
dient
hij
zich
te
beperken
tot
het
juridisch
probleem.
v ‘Patiënten’
vragen
geen
onderzoek
of
behandeling
à
het
‘gerechtelijk’
(juridisch)
systeem
vraagt
dit
o Hierdoor
gaan
bepaalde
personen/patiënten
niet
willen
meewerken
1
,Rechtszaak
=
2
partijen
waarvan
1
partij
iets
te
winnen
of
te
verliezen
heeft.
à
mensen
die
door
de
rechtbank
naar
een
deskundige
worden
doorverwezen
hebben
een
doel
voor
ogen.
Vb.
SO
wil
zoveel
mogelijk
schadevergoeding
bekomen,
verdachte
wil
gevangenisstraf
ontlopen,
etc.
à
Taak
deskundige:
zo
correct
en
eerlijk
mogelijk
advies
verlenen.
Dit
is
de
reden
waarom
in
de
forensische
psychiatrie
vaker
met
psychologische
testen
en
andere
informatiebronnen
zal
gewerkt
worden.
Dossiers
zijn
doorgaans
objectiever
dan
het
verhaal
dat
door
de
betrokkene
in
kwestie
wordt
meegedeeld.
Ze
gaan
namelijk
hun
verhaal
vaak
aanpassen
naargelang
hetgeen
ze
willen
bereiken.
1.3.
Rechtelijke
organisaties
Men
kan
door
alle
rechtbanken
aangesteld
worden
als
forensisch
psychiater,
behalve
door
Hof
van
Cassatie,
Raad
van
State
en
Grondwettelijk
Hof
Meeste
vraag
naar
forensische
psychiaters:
Correctionele
rechtbank
en
Hof
van
assisen
à
Hoofdvraagstelling:
bepalen
van
toerekeningsvatbaarheid
van
betrokkene
v Politierechtbank:
o Vragen
inzake
schadebepaling,
schade
berokkend
bij
mensen
ingevolge
van
een
verkeersongeval
o Bepalen
hoe
groot
de
schade
is
en
welke
partij
deze
moet
betalen
o Psychiatrische
schade
à
psychiatrisch
deskundige
aanstellen
om
schade
vast
te
stellen
Vb.
vluchtmisdrijf:
“was
de
bestuurder
capabel
om
te
rijden?
Denk
maar
aan
schizofrenie,
verslaving,
etc.
§ Onderzoeken
of
er
een
stoornis
aanwezig
is
en
in
welke
ernst
deze
aanwezig
is
§ Kijken
naar
de
behandelingsmogelijkheden
en
mogelijke
risico’s
naar
de
toekomst
§ Op
basis
hiervan:
advies
geven
aan
politierechter
v Vredegerecht:
o Alles
waarbij
er
een
conflict/persoon
is
tussen
2
personen
vb.
burenruzie,
huurconflicten,etc.
o Beslist
over
gedwongen
opnames
§ Vaak
klassieke
psychiaters
o Forensische
psychiaters:
aangesteld
bij
de
vraag
of
iemand
bv
nog
in
staat
is
om
zijn
goederen
te
beheren.
v Correctionele
rechtbank
van
1e
aanleg
o Beroepsniveau
van
de
politierechtbank
of
de
rechtbank
ivm
misdrijven
o Forensische
psychiater:
§ beslissen
over
internering
obv
ontoerekeningsvatbaarheid
§ schade
van
het
misdrijf
vaststellen
v Burgerlijke
rechtbank
1e
aanleg/gemeenrecht:
o Beroepsniveau
van
het
vredegerecht
o Lost
geschillen
op
tussen
2
partijen,
meestal
op
contractueel
niveau
(geen
strafbare
feiten)
Vb.
extra’s
bij
ziekteverzekering
à
forensisch
psychiater:
vaststellen
2
, v Jeugdrechtbank
in
1e
aanleg:
o Strafrechtelijk
luik
=
MOF
dossiers
§ Vragen
naar
opvoedingsmogelijkheden
§ Vraag
of
16-‐18
jarige
uit
handen
moeten
gegeven
worden
à
forensisch
psychiater:
psychiatrische
toestand
en
persoonlijkheidsontwikkeling
bekijken
en
bepalen
of
deze
toestand
nog
vatbaar
is
voor
opvoedkundige
interventies/maatregelen
o Burgerlijk
luik
=
VOS
dossiers
§ Kijken
of
bepaalde
leefcontext
al
dan
niet
schadelijk
is
§ Alle
problemen
met
hoede-‐
en
bezoekrecht
à
forensisch
psychiater:
vooral
kijken
naar
de
2
ouders
v Rechtbank
van
koophandel:
o Contract
rond
(ver)koop
o Koper
moet
mentaal
in
staat
zijn
om
iets
te
kopen
=
handelsbekwaam
à
forensisch
psychiater:
kan
worden
ingeschakeld
om
hierover
te
oordelen
(Forensisch
psychiater
komt
hier
zelden
aan
bod)
v Arbeidsrechtbank
&
Arbeidshof:
o Alles
behandelen
wat
te
maken
heeft
met
arbeidsovereenkomsten
§ Arbeidsongevallen
à
als
deze
psychische
gevolgen
hebben
=
vastgesteld
door
forensisch
psychiater
§ Woon-‐werk
verkeer
ongevallen
§ Werkgever
heeft
persoon
in
dienst
genomen
hoe
die
was
Vb.
Dwangmatige
maar
goede
boekhouder
à
eens
ongeval
verergert
toestand
à
Ongevallen
in
het
verkeer
kunnen
tegelijk
behandeld
worden
door
Arbeidsrechtbank
als
Politierechtbank.
Door
beide
kan
deskundige
worden
aangesteld,
maar
binnen
een
ander
rechtstelsel
à
Arts
moet
dus
op
de
hoogte
zijn
van
verschillende
juridische
stelsels.
v Hof
van
Beroep:
o Beroepsniveau
van
de
rechtbank
van
1e
aanleg
v Hof
van
Assisen:
o Geen
rechtbank
à
wordt
samengesteld
voor
een
bepaalde
oorzaak
§ Raadsheren
en
dergelijke
aangeduid
die
gedurende
een
proces
deel
uitmaken
van
het
Hof
van
Assisen
§ Nadien
terug
werknemers
van
het
Hof
van
Beroep
v Raad
van
State:
o Wanneer
een
individu
in
conflict
is
met
de
overheid
o Geen
forensisch
psychiater
v Grondwettelijk
Hof:
o Wanneer
instellingen
in
conflict
zijn
o Geen
forensische
psychiater
v Hof
van
Cassatie:
o Spreekt
zich
niet
uit
over
de
inhoud
maar
kijkt
of
de
juridische
regels
worden
toegepast
o Geen
forensische
psychiater
3
,1.4.
Medisch
ß à
juridisch
v Verschillend
ethisch
uitgangspunt:
De
manier
waarop
respect
voor
personen
geuit
wordt
verschilt
bij
juristen
en
medici
o Medisch:
§ Een
individu
dient
ten
allen
prijs
geholpen
te
worden,
ook
als
de
patiënt
het
daar
niet
mee
eens
is.
§ Stelt
bescherming
van
gezondheid
voorop
o Juridisch:
§ van
tel
is
hier
dat
de
wet
klopt
en
of
dit
in
het
voor-‐
of
nadeel
van
iemand
is,
is
van
ondergeschikt
belang
§ Het
zelfbeschikkingsrecht
is
zeer
hoog
aangeschreven
in
het
juridisch
denken
§ Stelt
bescherming
van
rechten
en
vrijheden
voorop
Bv.:
een
zwaar
verslaafde
persoon.
Een
psychiater
zal
die
willen
behandelen,
zelf
tegen
de
wil
in
van
de
betrokkene.
De
rechter
zal
aangeven
dat
het
de
keuze
is
van
de
betrokkene.
v A
priori
houdingen
(‘cultuur’):
o Medisch:
§ Voor
artsen
is
het
not-‐done
om
in
conflict
te
staan
met
elkaar
§ Worden
opgeleid
om
samen
te
werken
(in
het
voordeel
van
de
patient)
o Juridisch:
§ Advocaten
maken
ruzie
tijdens
een
rechtszaak
en
doen
nadien
terug
normaal
§ Het
conflict
is
binnen
de
rechtszaal
hun
werkwijze
v Asymmetrie
van
de
relatie
‘medisch-‐juridisch’:
o Medisch:
§ Arts
is
heer
en
meester
over
zijn
handelen
o Juridisch:
§ Rechter
bepaald
de
opdracht
van
de
deskundige
en
bepaald
ook
wat
hij
met
het
oordeel
van
de
arts
doet
à
arts
heeft
geen
beslissingsrecht
v Tegensprekelijk
debat:
In
het
juridisch
denken
is
cruciaal.
Het
deskundig
verslag
mag
volledig
juist
zijn,
partijen
zijn
het
er
totaal
mee
eens,
…
doch
wanneer
de
regels
van
de
tegenspreklijkheid
ergens
in
de
procedure
werden
geschonden,
dan
bestaat
de
kans
dat
het
verslag
nietig
verklaard
wordt.
Bv.
wanneer
de
gerechtsarts
een
partij
vergeten
op
de
hoogte
te
stellen
is
van
het
onderzoek
van
de
betrokkene.
v Beroepsgeheim:
o Medisch:
§ Wanneer
een
patiënt
in
vertrouwen
tegen
zijn
behandelaar
zaken
vertelt,
dan
wordt
ervan
uitgegaan
dat
dit
vertrouwelijk
blijft.
§ Beroesgeheim
=
zeer
belangrijk
o Juridisch:
§ moeten
alles
weten
om
tot
een
correcte
uitspraak
te
komen
§ Wanneer
daarentegen
iemand
zijn
‘rechten’
wil
bekomen
en
hierdoor
het
medisch
beroepsgeheim
van
iemand
moet
geschonden
worden,
dan
zal
een
jurist
wel
het
medisch
beroepsgeheim
schenden,
omdat
de
rechten
van
de
betreffende
partij
opwegen
tegen
de
geheimhouding
binnen
het
beroepsgeheim.
4
, v Normaliteit
vs
stoornis:
o Medisch:
§ Er
wordt
met
glijdende
schalen
gewerkt
o Juridisch:
§ Zwart-‐wit
denken
v Causaliteit:
o Medisch:
§ Het
maakt
weinig
uit
hoe
men
aan
een
ziekte
komt,
zolang
deze
maar
behandeld
wordt
o Juridisch:
§ Behandeling
maakt
weinig
uit,
maar
wel
hoe
de
ziekte/ongeval
tot
stand
is
gekomen
§ De
causaliteit
is
juridisch
gezien
bijna
belangrijker
dan
de
stoornis
op
zich.
v Behandelen:
o Medisch:
§ =
hoofddoel
o Juridisch:
§ =
vorm
van
controle
1.5.
Ethisch
uitgangspunt
In
zowel
de
medische
als
de
juridische
wereld
is
respect
voor
mensen
belangrijk.
v Medisch
gezien
gaat
het
voornamelijk
over
respect
voor
de
gezondheid
à
‘zorgen
voor’
belangrijk
v Juridisch
gezien
meer
over
het
respecteren
van
de
rechten
van
personen
(vrijheid)
à
autonomie
op
de
eerste
plaats.
1.6.
Forensisch
psychiatrie
=
raakveld
van
2
werelden
(of
3?)
Forensische
psychiatrie
=
overlapping
tussen
de
medische
en
de
juridische
wereld.
à
Echter
is
er
nog
een
‘derde
wereld’,
namelijk
die
van
de
persoon
van
de
deskundige,
als
mens.
Vb.
Een
psychiater
die
een
moordenaar
moet
beoordelen,
gaat
hierover
een
eigen
visie
hebben
als
mens,
maar
mag
deze
niet
laten
meespelen
in
zijn
beoordeling.
De
arts
moet
de
rechtbank
beroepsmatig
een
neutraal/objectief
oordeel
over
de
betrokkene
kunnen
geven.
Echter
binnen
het
strafrecht
wordt
men
soms
met
feiten
geconfronteerd
die
aan
de
essentie
van
onze
morele
waarden
als
mens
raken.
v Morele
regels:
=
regels
die
tussen
de
mensen
geleden,
die
intuittief,
automatisch
aan
te
voelen
zijn,
die
te
maken
hebben
met
kwetsen/schade
toebrengen
aan
aanderen
en
waarbij
er
dus
SO
vallen.
o ookal
zijn
er
geen
specifieke
regels
rond
à
iedereen
weet
dat
zoiets
niet
mag
o Vanaf
4
jaar
o Alle
culturen
en
rassen
Vb.
kind
weet
dat
het
een
ander
kind
niet
mag
slaan
v Conventionele
regels:
=
regels
die
afgesproken
zijn
o Schendingen
van
gedragsregels
à
maatschappelijk/sociaal
o Maken
geen
SO
o Als
er
geen
regel
is
die
het
verbiedt
of
als
autoriteit
zegt
dat
het
mag
à
toelaatbaar
Vb.
door
het
rood
rijden
5
, 1.7.
Wat
is
Forensische
psychiatrie?
v In
enge
zin:
o Betreft
het
puur
psychiatrisch
strafrechtelijk
deskunidgenonderzoek
o Tak
van
de
psychiatrie
die
zich
bezighoudt
met
de
studie
van
de
mentaal
gestoorde
delinquenten
Vb.
mentale
stoornissen,
zwakzinnigheid,
ernstige
persoonlijkhiedsstoornissen
v In
ruime
zin:
o Behandelingen
en
deskundigenonderzoeken
in
alle
mogelijke
stelsels
van
het
rechtssysteem
Vb.
psychiatrisch
deskundigenonderzoek,
behandeling,
revalidatie,
wetgeving,
preventie,…
o Strafrecht
en
andere
domeinen
van
het
recht
o Tak
van
de
psychiatrie
die
zich
bezighoudt
met
al
de
gerechtelijke
aspecten
van
de
psychiatrie
Vb.
evaluatie
toerekeningsvatbaarheid,
onvrijwillige
opname/behandeling,
vermogen
tot
goederenbeheer,…
6
