SCHADEVERGOEDINGSRECHT
DEEL 1: SCHADEVERGOEDINGSRECHT, EEN OVERZICHT
H1. THEORIE VERSUS PRAKTIJK
Theorie vs praktijk: in praktijk is alles veel onzekerder dan hoe het in theorie
wordt aangeleerd
Theorie is rechtsleer: poging om complexe realiteit weer te geven in
beperkt aantal geformuleerde regels
- Een theorie over hoe het recht is: zoals in alle wetenschappen kan de
theorie niet ideaal zijn om de werkelijkheid weer te geven
- Wie tegenslag heeft en schade lijdt, moet deze schade in beginsel zelf
dragen
Praktijk is positief recht: recht zoals het bestaat, de juridische realiteit
rechtspraak toont deze realiteit
Bestaan van theoretische stromingen toont de onenigheid over de realiteit
Gangbare leer = wat nu geldt, maar niet per se meest correct of accuraat
H2. AANSPRAKELIJKHEID EN AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING
1. AANSPRAKELIJKHEID
Uitgangspunt van het privaatrecht
Wie schade lijdt, draagt deze in beginsel zelf
= benadeelde heeft recht op schadeherstel wanneer hij aantoont
vergoedbare schade te hebben geleden die in causaal verband staat met
een tot aansprakelijkheid aanleiding gevende gebeurtenis
Aansprakelijkheid versus verantwoordelijkheid
In Frans zowel aansprakelijkheid als verantwoordelijkheid = responsabilité
Verantwoordelijkheid =
- Men moet zijn gedrag / een gebeuren justifiëren, vb. politieke
verantwoordelijkheid van een minister: verantwoordelijke moet een
bepaald gedrag kunnen verantwoorden, daarom niet aansprakelijk of
daarom zelf geen fout begaan
- Men moet instaan voor iets / iemand, vb. ouderlijke
verantwoordelijkheid voor hun kinderen
- Men moet ervoor zorgen dat iets gebeurt
, Aansprakelijkheid = men kan in rechte worden aangesproken, bron van de
verbintenis tot schadeloosstelling = vorderingsrecht o.b.v. regel van
positief recht
Aansprakelijkheid kan samenvallen met verantwoordelijkheid, maar is niet
per se zo
Strafrechtelijke vs burgerrechtelijke aansprakelijkheid
Strafrechtelijk
- Doel is repressief, onderdrukking van slecht gedrag
→ daarom is doel van strafrecht niet repressief, want dan gaat men
ervan uit dat met strafrecht meer repressie is dan zonder strafrecht:
strafrecht is er net gekomen om de overheid in te tomen op onterechte
en zware straffen
- Gevolg is een straf: leed toevoegen, daarom dus strafrechtelijke
garanties, mag niks verkeerd gebeuren
- Focus ligt op de dader van het gedrag: zwaarte of ernst van het
verkeerd gedrag is zeer belangrijk
- Beoordelingsmaatstaf van het gedrag is subjectief en concreet: kijken
naar specifieke dader met eigen kenmerken en eigen ingesteldheid
van geest
kan in principe niet gestraft worden voor iets dat men zelf niet
gedaan heeft
Burgerrechtelijk
- Doel is ongedaan maken van ongewenste gevolgen
- Gevolg is het ontstaan van een verbintenis tot schadeloosstelling
schadevergoeding is geen straf, het gaat om het verdelen van het
leed dat iemand is aangedaan en dat dus al bestond:
schadevergoeding is slechts het verleggen van het leed van het
slachtoffer naar de dader
- Focus op gevolgen van het ongewenst gedrag voor een ander: zwaarte
of ernst van het verkeerd gedrag is irrelevant, het belangrijkste is de
grootte van de schade voor een derde
- Beoordelingsmaatstaf van het gedrag is objectief en abstract: persoon
kan aansprakelijk gesteld worden terwijl deze niks verkeerd heeft
gedaan
Burgerlijke aansprakelijkheid
Contractuele aansprakelijkheid = indien mede-contractanten hun
verbintenissen uit een contract niet nakomen, kunnen zij een recht op
schadevergoeding doen ontstaan
- Alternatief of complement voor dwanguitvoering van een contractuele
verbintenis
→ verbintenis tot herstel van schade door wanprestatie
- Betreft het herstel van schade die het gevolg is van de niet-nakoming
van een contractuele verbintenis
, Buitencontractuele aansprakelijkheid = gericht op bescherming van de
actuele belangen van de burgers
- Indien die belangen aangetast worden, leidt dit tot herstel naar de
toesand waarin de benadeelde zich zou hebben bevonden indien de
schadeverwekkende gebeurtenis niet had plaatsgevonden →
verbintenis tot herstel van schade buiten contract
- Basisregel: benadeelde heeft recht op schadeherstel wanneer hij
aantoont vergoedbare schade te hebben geleden die in causaal
verband staat met een tot aansprakelijkheid aanleiding gevende
gebeurtenis
- Subjectieve of foutaansprakelijkheid: aansprakelijkheid gebaseerd op
de fout
(= maatschappelijk onaanvaardbare gedraging) van de persoon die
aansprakelijk is en die verplicht zal worden deze schade ongedaan te
maken
→ wettelijke basis in art 1382 – 1383 oud BW
- Objectieve of foutloze aansprakelijkheid: niet gebaseerd op een eigen
fout, maar op een gedrag of gebeurtenis die geen fout uitmaakt maar
toch leidt tot aansprakelijkheid
Ontstond einde 19e eeuw, want foutaansprakelijkheid bood geen
soelaas aan slachtoffers van talrijke arbeidsongevallen en
ongevallen bij gebruik van moderne technologie
Motivering: wie in eigen belang anderen blootstelt aan verhoogde
risico’s moet ook de schade dragen die optreedt wanneer deze
risico’s zich realiseren
Aantal zijn gebaseerd op bepalingen uit oud BW
Grootste deel ingevoerd door bijzondere wetgeving: mijnschade,
schade door kernongevallen, vervuiling van de zee door ruwe olie
van olietankers, giftig afval, …
Objectieve aansprakelijkheid gunstig voor benadeelden, maar legt
grotere lasten op de actieve burger en ondernemer en beperkt diens
vrijheid in dezelfde mate
Samenspel & coördinatie tussen verschillende aansprakelijkheden
Samenloop
- Benadeelde kan zich naar eigen keuze beroepen op elk van de
aansprakelijkheidsregels waarvan de toepassingsvoorwaarden voldaan
zijn
- Belangrijke uitzondering bij samenloop van buitencontractuele
aansprakelijkheid met contractuele aansprakelijkheid: Hof van Cassatie
oordeelde dat regels van contractuele aansprakelijkheid voorrang
hebben, buitencontractuele vordering van een contractpartij is in
beginsel onmogelijk
Actieve coëxistentie: één benadeelde die meerdere personen aansprakelijk
stelt voor het feit
, - Benadeelde heeft verschillende vorderingen tegen verschillende
aansprakelijken:
indien hij slechts 1 aansprakelijke aanspreekt, kan deze laatste een
deel van de schadevergoeding terugvorderen van zijn
medeaansprakelijken
- Problematiek van contractuele fout door uitvoeringsagent:
contractpartij vraagt uitvoeringsagent om zijn verbintenis uit te voeren
(vb. onderaanneming, rechtspersoon-WN)
Passieve coëxistentie: één dader die door meerdere personen
aansprakelijk wordt gesteld
- Situatie waarbij verschillende benadeelden vordering hebben tegen 1
aansprakelijke
- Contractuele wanprestatie + schade aan derden: vb.
liftonderhoudsfirma die nalaat de lift te onderhouden waardoor lift naar
beneden valt en derde schade lijdt
- Hof van Cassatie: hij die een contractuele fout begaat kan jegens
derden buitencontractueel aansprakelijk zijn indien de tekortkoming
aan de contractuele verplichtingen terzelfdertijd en los van het
contract de schending oplevert van de voor eenieder geldende
algemene zorgvuldigheidsplicht
- Tussen de derde en de schadeverwekker bestaat geen overeenkomst,
dus hier geen keuzeprobleem: beroep op buitencontractuele vordering
is mogelijk mits aan de toepassingsvoorwaarden voldaan is
- Samenloopverbod geldt enkel tussen contractpartijen
- Niet elke inbreuk op een contractuele afspraak maakt een
onrechtmatige daad uit tegenover derden!
Cascade van aansprakelijkheden
Regresvorderingen: benadeelde heeft aansprakelijkheidsvordering tegen
persoon die schade heeft veroorzaakt = schade voor aansprakelijke
waarvoor ander aansprakelijk is
vb. kan benadeelde de onderwijzer aanspreken voor de schade die
veroorzaakt werd door de leerling en kan deze onderwijzer de schade dan
opnieuw vorderen van de leerling?
Verticale cumul van aansprakelijkheden:
vb. leerling veroorzaakt foutief schade aan benadeelde, die de leerling dan
kan aanspreken, maar kan ook schadevordering instellen tegen
onderwijzer die moet instaan voor onderwijzer
onderwijzer is aangestelde, kan benadeelde zijn aansteller, de school,
dan aanspreken?
2. AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING
Verzekering = overeenkomst waarbij verzekeraar, tegen betaling van een
premie, zich t.o.v. de verzekeringsnemer verbindt een bepaalde prestatie te
leveren indien een afgesproken onzekere verbintenis zich voordoet
Verzekeraar = partij gehouden tot prestatie: zal uitkering moeten leveren
indien onzekerheid zich voordoet
