Les 1: inleiding-voortplanting
Examen: altijd helemaal terug gaan naar het begin om een vraag te beantwoorden, organogenese
belangrijk deel
Embryo zit in vruchtzak
Algemene dingen
Embryologie: van bevruchting tot geboorte
Bevruchte eicel: eerste stadium embryonale ontwikkeling
Spermatozoa: zaadcellen
PGCs (primordiale kiemcellen): komen van de epiblast en gaan in 4de week naar de
ongedifferentieerde gonaden migreren, hieruit gaan ze gametogenese ondergaan (man: spermato-
en spermiogenese vrouw: ovogenese)
Focomelie: slechte uitgroei
Softenon: geneesmiddel voor vrouwen die last hadden van slaap en misselijkheid
➔ wanneer geneesmiddel werd ingenomen (begin zwangerschap) embryo gevoelig voor
afwijkingen, vrouwen kregen kinderen met afwijkingen aan de ledematen (bij embryo heb je
flapjes ter hoogte van schouders en heupen, thalidomide gaat ter hoogte van dit reageren en
is betrokken bij de groei van bloedvaten)
➔ goedkeuring nodig en in VS was niet helemaal goed, maar in Europa was het wel goed
gekeurd
➔ de studies op proefdieren waren dus niet sluitend, vroeger potentieel geneesmiddel geven
aan drachtige ratten wanneer ze dit deden zagen ze geen afwijkingen maar wel een hoger
sterfte bij de geboorte, de rat is dus niet zo gevoelig voor deze stof, een knaagdier is niet
voldoende dus gaan ze het testen op een niet knaag dier (het konijn)
Embryologie
5 basismechanismen nodig, anders abnormale ontwikkeling
- Celproliferatie (vermenigvuldiging)
- Groei: vergroting
- Differentiatie: totipotente cellen die alles kunnen vormen, naar verloop van tijd krijg je
differentiatie zo worden bepaalde cellen neuronen, andere worden cellen van Schwann
- Celmigratie: bv. Melanocyten in onze huid zijn afkomstig van ruggenmerg (neurale
lijstcellen), deze cellen moeten dus gaan verplaatsen, sommige cellen moeten migreren om
normale functie te kunnen uitoefenen, ook bv de odontoblasten (maken dentine) in tanden
zijn ook neurale lijstcellen en komen dus ook van ruggenmerg, bij albino zijn de neurale
lijstcellen niet gemigreerd naar de weefsels ze hebben ook rode pupillen en dit komt doordat
het pigment in de retina ook van neurale lijstcellen afkomstig is en als deze er dus niet zijn ga
je er door kijken en kijk je naar de bloedvaten laag die achter de retina ligt
- Celdood (apoptose): is geprogrammeerde celdood, manier om een gereguleerde groei te
krijgen bv. In het begin hebben wij ook vliezen tussen onze vingers en door celdood gaat dit
weg gaan zodat we mooie gewone vingers krijgen
1
,Prenatale periode:
Embryonale periode (eerste 3 maanden, kritische periode, hier is het embryo gevoelig voor
geboorteafwijkingen): van bevruchting tot primitieve lichaamsvormen, elk zoogdier ziet tot een
bepaald moment er hetzelfde uit (primitieve gemeenschappelijke lichaamsvormen), deze stopt
wanneer het gehemelte is gesloten wanneer deze door is krijg je specifieke kenmerken (fenotypes)
en krijg je de foetale periode (laatste 6 maanden, laatste periode tot de geboorte)
Postnatale periode: verdere ontwikkeling, grote diersoortverschillen
Nestvlieders: kunnen direct weg
Nestblijvers: kunnen niet direct weg
Bv. pubers zijn vaak onhandelbaar doordat het centraal zenuwstelsel aan het matureren is
We beginnen dus met 2 flapjes: aan de schouders en aan de benen waar dan de ledematen
uitgroeien
De voortplanting
= de voortplantingscyclus
Spermato- en spermiogenese
Mannelijk geslachtstelsel:
Testes (teelballen): gaan sperma produceren
Epididymides (bijballen): gaan daar matureren (rijpen) en motiel worden, spermaopslag
Zaadplasma: vloeistof bij spermatozoa die de spermatozoa gaat beschermen wanneer het in
verschillende milieus terecht komt, gaat laagje zetten over spermacellen om te beschermen tegen
het secreet dat wordt aangemaakt door de vagina of de baarmoeder
Leidigcellen: gaan testosteron produceren
Sertoricel: lijkt op een octopus, heeft verschillende tentakels die overal gaan tussen zitten en gaat zo
de spermatogenese coördineren, gaat alle kiemcellen vasthouden, wanneer dit wordt geattaqueerd
door een toxische stof, gaat alles in trekken om zich zelf te beschermen, hierdoor gaan alle cellen
loskomen en naar het lumen gaan en zijn ze die kwijt in een tubuli seminiferi, FSA gaat ervoor zorgen
dat deze cel goed functioneert
Tubuli seminiferi: testes bestaan uit zaadbuisjes
2
,Spermatogenese:
Spermatogenese en spermiogenese duurt 2 maanden
Bij de geboorte gaan kiemcellen in de testis omringt zijn door Sertoli cellen
→ door mitose gaan spermatogonia (type A en B) ontstaan → hieruit gaan
primaire spermatocyten gevormd worden (gaat eerst dubbel DNA
aanmaken) → 1ste meiotische deling met lange profase (halvering) → uit 1
primaire spermatocyt komen 2 secundaire spermatocyten (diploïd) door
meiose 1 af te ronden → bij de 2de meiotische deling worden dit haploïde
spermatiden (uit 1 secundaire spermatocyt komen 2 spermatiden, gaan dus
nog eens halveren en DNA materiaal wordt verdeeld) → metamorfose →
spermatozoa
Aan periferie van zaadbuisje heb je de
peritochoriën en ga je geleidelijk aan een
transformatie krijgen van periferie naar
centraal die uiteindelijk de zaadcellen gaan
vormen
Leydig cel zit niet aan zaadbuisjes maar aan de
buitenkant en staat in voor de aanmaak van
testosteron en zo dus de spermatogenese
gaande te houden
Spermatogenese is de volledige cyclus, spermiogenese is transformatieproces dus omvorming van
spermatiden naar spermatozoa (je hebt hier dus geen deling meer alleen maar omvorming)
Het moet haploïd zijn bij man en vrouw, als dit niet is gaat het embryo direct afsterven
Mitose en meiose:
1. Mitose:
➔ Identieke deling, 2 identieke dochtercellen
➔ Profase, metafase, anafase en telofase
2. Meiose:
➔ Geen identieke deling, 4 verschillende dochtercellen (door cross-
over in de profase 1)
➔ Genetisch materiaal wordt verdubbeld, splitst in 2, splitst nog eens in
2 zodat ze 1 set van chromosomen hebben
➔ Meiose 1 en 2
Meiose alleen in geslachtscellen, mitose in alle somatische cellen
Bij meisjes: Vrouwen worden geboren met een pool aan oögonia (stamcellen
voor toekomstige eicel) de eerste meiotische deling is al gestart als we zelf
nog in de baarmoeder zaten, die is dan op pauze gezet die duurt tot op het moment dat de
3
, menstruele cyclus wordt gestart (ongeveer 14 à 15 jaar heeft het pauze gestaan), de eerste wordt
dus afgerond en de 2de start die ook op pauze wordt gezet tot dat een spermacel binnen komt in
eicel, dit gaat er voor zorgen dat de 2de meiotische deling wordt afgerond (doordat een eicel zo lang
stil staat kan het op latere leeftijd fout gaan, hoe langer het stil staat hoe groter de kans op
afwijkingen doordat de kans groot is dat er iets mis gaat met de meiotische deling, je hebt dus bv
meer kans op het Down syndroom), bij vrouwen is alles dus veel vroeger gestart
Bij jongens: alles in een keer bij de puberteit, spermatogenese is 60 dagen, om de 2 maanden krijg je
dus nieuwe spermatozoa, voordeel dat dit om de 2 maanden wordt aangemaakt omdat het telkens
‘nieuwe’ heeft en is de kans op afwijkingen kleiner
Spermiogenese:
= transformatie van spermatiden naar spermatozoa
Veranderingen houden in:
- Verandering Acrosoom (kopje over spermatozoa): heeft enzymes om eicel binnen te
dringen (lytische enzymen), zit over de nucleus
- Condensatie nucleus
- Verandering in nek, middelste deel en staart
- Groot stuk van cytoplasma moet weg
- Centriool wordt gevormd en een flagel
Spermatozoa: heeft kern (bevat DNA materiaal) met kernmembraan, cytoplasma wordt
uitgestoten, heeft een flagel dat er voor zorgt dat het kan voort bewegen en mitochondriën
(zit in tussenstuk) gaat motor zijn zodat flagel kan voortbewegen, centriool dient als spoelfiguur bij
eerste deling na de bevruchting
Door de contracties van de vagina en de baarmoeder gaan spermatozoön voortbewegen en dus niet
door de flagel, die is van belang op het einde als het naar de eicel moet zwemmen
!Abnormaal spermatozoön: een haak aan de kop, dit is een van de rat!
Species verschillen:
• Duur van de spermatogenese is bij de meeste species ongeveer rond de 2 maanden, behalve
bij de muis, die is korter (1 maand), hierdoor kan je bij een muis al na een maand resultaat
hebben
• Transit time is ook bij de species overal bijna hetzelfde, 10-12 dagen
Duur spermatogenese bij de verschillende species weten (voorlaatste kolom):
Ongeveer 2 maanden voor de spermatogenese, behalve de muis daar is het maar ongeveer
een maand, dit is interessant voor een onderzoek, want als je een bepaalde stof wil
evalueren en je wil weten of het een effect
heeft op de spermatozoa dan moet je 2
maanden doseren en wacht je dus 2
maand, bij een muis heb je vroeger
resultaat want je moet maar een maand
doseren, je hebt dus sneller resultaat bij
een muis dan bij andere diersoorten
4
