FYSIOLOGIE VAN HET KRAAMBED
INLEIDING
POSTPARTUM = PUERPERIUM = KRAAMBED
• Periode die begint na de uitdrijving van de placenta en de vliezen
• Eindigt ongeveer 6 à 8 weken na de partus (geboorte) dus begint pas na partus
• Vrouwelijk organisme keert terug naar niet-zwangere toestand
• Eindigt als de voorplantingsorganen terug gekeerd zijn naar niet zwangere toestand
Volgens definitie van de WHO
• 6weken of 42 dagen na bevalling -> meest kritische periode
• Postnataal= eerste weken na de geboorte van neonaat (kind)
• Postpartum = herstel van moeder na de bevalling
In deze syllabus wordt postnataal zowel voor moeder als kind gebuikt ‘postnatale zorg’ van de who
➢ Onmiddellijke postnatale periode (eerste 24uur)
➢ Vroege postnatale periode (dag 2 t.e.m. dag7)
➢ Late postnatale periode (dag 8 t.e.m. dag 42) het kan ook langer duren dan 6à8 weken
NIET ALLEEN ZORG VOOR DE MOEDER…OOK ZORG VOOR HET KIND…
• Eerste kritische periode
• Overgang van intra-uteriene naar extra-uteriene leven
• Grote aanpassing
• Eerste levensjaar (postnatale zorg tot dat baby 1 jaar is)
• Veel mijlpalen in psychomotorische ontwikkeling
Postnataal / Postpartum
Postnatale zorg
– VBOV ‘Alle professionele medische en niet-medische zorg voor moeder en kind tijdens de postnatale
periode’
– Vroedvrouw, vpk K&G, gynaecoloog, pediater, huisarts, kraamverzorgende,…(medische zorg)
– Kraamverzorgenden (niet medische zorg)
Intramurale zorg (in een ziekenhuis, bv geboortehuis)
Extramurale zorg (thuis of komt op consultatie bij ons(vroedvrouw, gynaecoloog)
• DOEL VAN POSTNATALE ZORGEN
• Vrouw: nieuwe rol als moeder, helpen aanpassen aan de nieuwe rol en verantwoordelijkheden,
vertrouwen in zichzelf stimuleren
• Fysisch en psychisch welbevinden van de moeder en de baby bevorderen en observeren
• Gezondheidspromotie voorzien en moeder leren omgaan met de noden van het kind
• Cfr. Opleidingsprofiel van ‘Bachelor in de Vroedkunde’
Pagina 1 van 88
,RICHTLIJNEN POSTNATALE ZORG POSTPARTUM IN EEN NIEUWE CONTEXT
• Kortere verblijfsduur
– 1950: 11 tot 14 dagen
– 1991: 6,9 dagen
– 2000: 5,6 dagen
– 2011: 4,1 dagen
– Juli 2015: 3 nachten
• Korter verblijf sedert juli 2015
Gevolgen:
- Zorgvacuüm in eerste weken
- Veranderde thuissituatie: Kleinere kerngezinnen, minder contact tussen generaties,….
➢ minder rolmodellen, minder kennis, minder informele ondersteuning
- Meer formele en professionele ondersteuning?
➢ zorginstellingen zeer toegankelijk
➢ ambulante zorg beperkt gefinancierd, sterk versnipperd
Risico: Daling van gezinsondersteuning en kwaliteit van zorg zoals:
- Screening metabole aandoening
- Complicaties inadequate voeding (BV / FV)
- Psychische complicaties
- Verhoogde bilirubinewaarden
- Screening congenitale hartafwijkingen
- Alarmsignalen niet gekend door ouders
- Kwetsbare gezinnen
Voordelen verkort ziekenhuisverblijf
Financieel (ziekenhuisfactuur, maatschappij)
Praktisch en organisatorisch (oudere kinderen, partner,…)
Psychisch (eigen, vertrouwde omgeving)
MAGGIE DE BLOCK
• Pilootprojecten ‘Bevallen met verkort ziekenhuisverblijf’
• Innovatieve zorgmodellen, uitgewerkt en uitgetest door ziekenhuizen en zorgverleners eerstelijn
• 6 pilootprojecten gestart 1 juli 2016 (subsidie: 40 000 euro/jaar)
• Eerste evaluatie 2019 en verlenging van projecten met 1 jaar
• Voorlopige evaluatie is positief
• Werkpunten: zorgverlening faciliteren, elektronische gegevensdeling, aanpak zorg voor kwetsbare
gezinnen
• https://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/rapport_pp_b
evallen_met_verkort_verblijf_nl.pdf
Pagina 2 van 88
, • RICHTLIJNEN EN AANBEVELINGEN VOOR KWALITATIEVE POSTNATALE ZORG
EVIDENCE BASED MIDWIFERY
2.1 INTERNATIONALE RICHTLIJNEN
• NICE: National Instititute for health and care excellence
– NICE clinical guideline 37 Postnatal care (2015)
– Aanbevelingen mbt. planning van postnatale zorg, gezondheid van de moeder, gezondheid
van het kind, voeding van het kind
• WHO: World Health Organisation (goeie planning)
– WHO recommendations on postnatal care of the mother and newborn (2013)
– Aanbevelingen (12) mbt. timing, hoeveelheid en plaats van postnatale zorg en mbt. inhoud
van postnatale zorg voor moeder en kind tot 6 weken na bevalling
– Doel aanbevelingen om maternele en foetale mortaliteit en morbiditeit te bestrijden vooral
in landen met een lage gemiddelde inkomensgrens
– De aanbevelingen zijn in de eerste plaats gericht op gezondheidswerkers in de eerste lijn:
vroedvrouwen, huisartsen,..
– Ten tweede hoopt who dat richtlijnen in acht genomen wordt door beleidsmensen,
managers, overheden die programma’s opstellen voor moeder/kind
2.2 NATIONALE RICHTLIJNEN
• KCE: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg
– Caring for mothers and newborns after uncomplicated delivery: towards integrated postnatal
care (2014)
– Wetenschappelijk rapport – aanbevelingen op 9 domeinen (aanbevelingen doen adhv
onderzoeken)
– De aanbevelingen beogen een geïntegreerde postnatale zorg voor moeder/kind na een
ongecompliceerde bevalling
• VBOV: Vlaamse beroepsorganisatie van Vroedvrouwen
– Good Practice in de Postnatale zorg – Aanbevelingen voor Vroedvrouwen
• Good Practice in de Postnatale zorg
– VBOV: project ‘Bevallen Kort Ziekenhuisverblijf’ (BKZ)
– 30 aanbevelingen voor een goede praktijkvoering voor postnatale zorg (zie bijlage)
– Leidraad voor de vroedvrouw, gebaseerd op evidentie
• 30 Aanbevelingen ‘Good Practice’ VBOV
– Algemeen
– Voor aanvang zorgen
– Frequentie en timing huisbezoeken
Pagina 3 van 88
, – Zorgen van de moeder
– Zorgen van de baby
– GVO
– Voeding van de baby
– Opvolging van huishouden en gezin (advies)
– Inter- en multidisciplinaire samenwerking
– Gegevensregistratie en onderzoek
• ORGANISATIE EN PLANNING VAN ZORG VOOR MOEDER EN KIND IN DE ONMIDDELLIJKE
EN VROEGE POSTNATALE PERIODE
• Onmiddellijke postnatale periode (DAG= D)
– D0 – D1
– D0 = dag van de partus (bevalling)
• Vroege postnatale periode
– D2 – D7
• Late postnatale periode
– D8 (2weken) – D42 (6 weken)
3.1 ALGEMENE RICHTLIJNEN VOOR PLANNING
• Opvolging moeder en baby
– Postnataal zorgpad
• Belang van continuïteit van de zorg
– Vlotte informatie-uitwisseling, interdisciplinaire en multidisciplinaire samenwerking
belangrijk
– One-to-one begeleiding kande continuïteit van de zorg zeker ten goede komen
– Beperken van vroedvrouw per kraambed
• Kwaliteitsvolle zorg
– Belang van professionalisering, levenslang leren!
• Cliëntgerichte zorg (startpunt van alles: de moeder en haar kind)
– Inspraak en samenspraak
– Zorg afgestemd op de noden van het gezin
– Respectvolle zorg
3.2 VOORBEREIDING VAN DE ZORG
• Voorbereiding in de zwangerschap
– Contact (oriënterend gesprek) met moeder tijdens zwangerschap
– Evt. reeds opstellen van een (geïndividualiseerd postnataal zorgplan)zorgplan op maat van
het gezin (anamnese, risicoselectie,…)(thuis, ziekenhuis, praktijk..)
– Verslag zorgplan, bevat minstens volgende elementen:
Pagina 4 van 88