Basisbegrippen
Gerechtelijke geneeskunde is eigenlijk de toepassing van het kennen en kunnen van de geneesheer
om bepaalde gerechtsproblemen op te lossen (wetgeving volgens rechter), maar soms heeft men
nood aan de kennis van een geneesheer. Deze kennis wordt gebruikt om tot de waarheid te komen,
maar hoe meer we dat gaan uitoefenen, hoe minder we eigenlijk ervan overtuigd zijn de echte
waarheid te weten. Dus, hoe meer er onderzoek gaat gedaan worden, hoe meer er zal getwijfeld
worden. er moet ook rekening mee gehouden worden dat het twijfelen en niet volledig weten, ook
tot de geneeskunde behoort. Geneeskunde is geen wiskunde; in veel gevallen gaan we dus denken
de waarheid te kennen, maar gaan we het eigenlijk niet echt “weten”. Het blijft ook van belang, dat
wat er wordt meegedeeld door gerechtelijk patholoog, dat dit een advies is. Deze mensen zijn geen
rechters; uiteindelijk is het de rechtbank welke zal oordelen. Zij gaan een advies geven, maar gaan
geen oordeel vellen. Daarom wordt er gesproken van gerechtelijke geneeskunde of forensische
geneeskunde (geen deel van politie).
“Gerechtelijk pathologen zijn geen artsen voor het gerecht, maar ze staan ten dienste van maatschappij.
Wanneer er bijvoorbeeld een drugsdode is, dan kunnen zij bijvoorbeeld nieuwe drugs ontdekken en tendensen
ontdekken en deze vervolgens meegeven aan de maatschappij. Voorbeeld casus; nieuw lid van de boksclub en
bij 2de training bij het sparren in elkaar vallen en valt plots dood. De roddels zijn dan dat het het gevolg is van
drugs of anabolische steroïden. Het onderzoek gaat dan de reden achterhalen en de oorzaak uitleggen. Zo had
deze persoon een aangeboren afwijkingen van het hart waarbij coronairen op verkeerde plaats in hart waren
ingepland. Als men dit kan meegeven aan familie en vrienden, dan kan men dat begrijpen en alle roddels
wegnemen. Hetzelfde is bij een wiegendood; drama en mensen gaan zich schuldgevoel spreken. Maar na
onderzoek ouders gerust stellen.”
Gerechtelijke geneeskunde behoort, in tegenstelling tot de gewone geneeskunde, tot de openbare
orde. Wanneer wij naar een gewone arts gaan, dan kunnen wij die vanalles vertellen, en we weten
dat die arts gebonden is aan het beroepsgeheim. Wanneer we spreken van gerechtelijke
geneeskunde dan is dat van openbare orde (forensische geneeskunde=forum=openbaar), en de
gegevens die bekomen worden behoren niet tot het beroepsgeheim. Dat is het grote verschil met de
gewone geneeskunde. De wetsarts zal geneeskundig onderzoek doen in kader van een gerechtelijk
onderzoek; is publiekelijk.
In de gerechtelijke geneeskunde zijn er verschillende grote subspecialitieten en als 1 ste is er
forensische pathologie; hierbij zal er onderzoek gedaan worden naar het overlijden (CSI) waarbij we
gaan proberen de oorzaak van de dood te gaan onderzoeken (kijken waarom iemand overlijdt na
messpreek, hoe de kogelbaan verloopt). Daarom wordt er gesproken van forensische pathologen.
Beide systemen dienen ervoor om te kijken of er geen wandaden ontstaan die gevolg zijn van
bepaalde handelingen. Bij de gerechtelijke geneeskunde komt men niet enkel in contact met de
dood, maar er wordt ook onderzoek gedaan naar overledenen (gekwetste personen). Typisch verhaal
is een intoxicatie op café met vechten tot gevolg. Er wordt dan bepaald naar arbeidsongeschiktheid;
dit wordt niet bepaald door de rechter, maar wordt bepaald door onderzoek in de forensische
kliniek. Ander voorbeeld is bijvoorbeeld het achterhalen van een beet; van wie deze wonde
afkomstig is (dier/mens). Ook beschrijven verwonding en de oorzaak van deze verwondingen; is
persoon gevallen, verwonding afkomstig van mes of stomp voorwerp. Dit is eigenlijk een relatief
groot stuk van activiteit in de gerechtelijke geneeskunde. Ook zal er samengewerkt worden met het
forensisch labo waarbij geholpen wordt met het sporenonderzoek.
, In de gerechtelijke geneeskunde wordt er gesproken van forensische pathologie waarbij men onderzoek gaat
doen naar de doden, terwijl bij de forensische kliniek men onderzoek doet bij levende personen
(gekwetsten).
Binnen de gerechtelijke geneeskunde hebben we verschillende onderverdelingen afhankelijk van de
techniek; er is toxicologie, forensische psychiatrie, DNA-onderzoek, forensische beeldvorming
(CT/MR) waarbij men post-mortem onderzoek zal doen want er is maximale straling mogelijk en dus
meer info voor ballistisch onderzoek of hoe van trap vallen, verder ook forensische odontologie, en
antropologie.
“Om een idee te geven hoe gerechtelijke geneeskunde in elkaar zit, kan het helpen om eens te gaan
kijken nar de geschiedenis van de gerechtelijke geneeskunde (zie link). Bijna 3000 jaar geleden waren
er al artsen waarbij men ging gaan kijken of deze artsen juist of verkeerd werkten. Op basis van of
deze artsen juist of fout werkten, werden deze artsen dan beloond of net gestraft. In die tijd was arts
zijn een gevaarlijke business. Naarmate de tijden evolueren, komen we uit rond de tijd van Julius
Caesar, en dit was 1 van de eerste goed gedocumenteerde casussen waarbij een arts goed gekeken
had naar de verwondingen van de Keizer; hij had namelijk 23 steekwonden, en arts kon er dan
uithalen welke de dodelijke (lethale) steek was en de hoeveelste steek dit was. Jaren later heeft men
dan de codex J. en daar gaat men dan beschrijven wat vergiftiging is, wat toerekeningsvatbaar is, om
er dan straffen op te kunnen geven. Of iemand toerekeningsvatbaar is, is een medische kunde, en
heeft niet te maken met recht, vandaar dat de geneesheren toen ook al van belang waren. Als we dan
komen tot Karel V, dan zie we dat deze al reeds autopsie uitvoerde, maar enkel uitwendige en geen
inwendige. In die tijd ging men geneeskunde gaan gebruiken om ervoor te zorgen dat daders goed
werden gestraft. Het was toen een kennis en een kunde om toen iemand zodanig te pijnigen dat hij
niet dood ging, maar wel zolang mogelijk pijn hadden. In die tijd moest arts advies geven over hoe
een marteling zo lag mogelijk te doen (vb niet mes direct in hart steken, maar er naast zodat die niet
direct dood gaat). Verder was er dan een Chinese onderzoeker Hsi Yuan Lu, en deze heeft het 1 ste
uitgebreide boek van gerechtelijke geneeskunde geschreven met daarin technieken welke vandaag de
dag steeds worden gebruikt. Zoals zien of iemand leven verbrand is of niet. Dit werd toen al gedaan
met 2 varkens (levend en niet levend) en dan beide verbranden om te zien wat het verschil was tussen
de 2; roet in de longen was levend. Naar de Renaissance toe ging men dan lijken gaan opensnijden,
maar het opensnijden van lijken was in het begin puur voor anatomische doelen. Later pas voor
andere doeleinden. Wanneer we dan kijken naar de echte gerechtelijke geneeskunde, dan Ambroise
Pare, welke diende in de oorlog. En de meeste stappen in de geneeskunde zijn gezet in tijden van de
oorlog; het bestuderen van deze oorlogsdoden.”
Gerechtelijke geneeskunde beperkt zich niet tot de forensisch pathologen. Eigenlijk is het zo dat elke
arts gerechtelijke opdrachten kan uitoefenen. Zo zijn er enkele algemene opdrachten welke elke arts
kan en moet kunnen uitoefenen, en er zijn een aantal specifieke elementen die kunnen uitgeoefend
worden. Zo moet elke arts bij wet in staat zijn aangifte te doen van besmettelijke ziekten aangezien
de wetgever bang is dat er een epidemie zal ontstaan. Wanneer dit aangetoond wordt, is men
verplicht dit aan te geven aan de overheid. Ook is men verplicht geboortes en bevallingen aan te
geven, maar er zijn ook enkele administratieve verplichtingen. Verder moet de arts ook bij wet in
staat zijn de dood vast te stellen, en nog bijkomende zaken zoals bijvoorbeeld onderzoek naar bloed
en naar collocatie.
- De aangifte van besmettelijke ziekten is de wet van 2009, en in die wet staat er een lijst van alle
ziektes welke moeten worden aangegeven. Dit is een hele lange lijst, maar de belangrijkste is elk
vermoeden van een ernstige infectie welke epidemie kan veroorzaken. Dit betekent alle ‘nieuwe’
soorten van virussen of bacteriën, en deze moeten worden aangegeven. (Gonorroe en kinkhoest