Deze samenvatting heb ik gemaakt op basis van de hoorcolleges van academiejaar + aangevuld met de hoorcolleges . Met een mooi cijfer was ik telkens geslaagd voor beide examenkansen.
1. Algemene inleiding: wat is recht?
Doctor utriusque iuris (= doctor in beide rechten)
Rechten ~ droit ~ dirrito (meervoud)
A. Latijnse oorsprong
Historische verklaring: doctoraat in twee rechtsopleidingen
→ Romeins recht: ethische vorm van het recht1.
→ Canoniek recht: Kerkelijk recht2.
Begripsverklaring:
→ Dirigere = leiden; m.a.w. leidinggeven aan de maatschappij. Richting geven aan de
maatschappij.
→ Regere = regeren; rex = koning; regnum = rijk; regula = regel.
→ Ius = wet
(1) Jubere: het recht houdt een bevel in. Bevelen -> gezagsverhouding, bevelsverhouding
= afdwingen van het recht
(2) Morele betekenis: justus = rechtvaardig én justitia = gerechtigheid.
“The first thing we do, let’s kill all the lawyers” door Shakespeare
Gedaan door een anarchist
De uitspraak werd geïnterpreteerd in die zin dat ze enerzijds anarchie willen creëren door komaf
te maken met de juristen (ordening van de maatschappij), anderzijds de neiging hebben om de
samenleving moeilijker en complexer te maken.
Het recht is taal: omgaan met taal is heel belangrijk!
B. Definitie
Moeilijk verklaarbaar, waarom?
Het recht = evolutief
M.a.w. betekent dit concreet dat het recht voortdurend in evolutie is met de
maatschappij. De evolutie is afhankelijk van twee factoren:
(1) Tijd: Heden of verleden, maatschappij evolueert.
(2) Ruimte: De betekenis van het begrip verschilt van staat tot staat.
Dus: De betekenis van het begrip “recht” kan niet specifiek worden beschreven doordat
onderwijs, regeringsvorm, sociale filosofie en politieke organisatie in iedere staat
verschillend zijn waardoor de visie over het begrip ook anders is.
Geen uniforme definitie van het recht
3 uiteenlopende betekenissen door Van Impe:
1
Verwijst naar het ontstaan van de eerste rechtsregels.
2
Dit werd enkel door de Priesters gebruikt.
-het recht is het geheel van de door de overheid verplicht gestelde gedragsregels
die erop gericht zijn conflicten in de menselijke samenleving op te lossen en het
gedrag van de mensen op een bepaalde wijze te sturen;
- het recht is een aanspraak van een natuurlijke of rechtspersoon op een handeling
of een onthouding van een andere natuurlijke of rechtspersoon;
- het recht is een synoniem van rechtswetenschap.
Algemenere definitie van het recht door de Vroede en Gorus: het leven in de maatschappij
mogelijk maken (=het doel).
C. Centrale elementen van het recht
Deze elementen zijn bestemd aan iedere rechtssubjecten3.
i. WAT:Het recht is een geheel van bindende regels onderverdeeld in 5
categorieën.
a. ALGEMEEN TOEPASSELIJKE GEDRAGSREGELS: Gebodsbepalingen, verbodsbepalingen,
verlofbepalingen en belovende regels
Gebodsbepalingen: een bepaald gedrag verplichten.
- Positief gedrag: art. 55 BW4 en art. 1382 BW5
- Negatief gedrag: art. 422bis Sw.6
Verbodsbepalingen: een bepaald gedrag verbieden.
- Art. 144 BW7
- Art. 147 BW8
Verlofbepalingen: een bepaald gedrag/bepaalde handeling in het algemeen toelaten,
maar niet verplichten. Het recht geeft de mogelijkheid zonder te verplichten.
- Art. 893 BW9
Belovende regels: De grondwetgever belooft en stelt algemene doelstellingen voorop.
= Normen en waarden, rechten en plichten voor de burgers (art. 23 Gw.)10
→ Directe werking:
- Self – executing: Als een norm directe werking heeft, ontstaan er rechten en plichten voor
de burger. Een regel met directe werking is afdwingbaar door de rechter.
VB: uitzondering kinderbijslag.
- Standstilleffect: Een bestaande wetgeving kan strenger gemaakt worden boven het
algemene niveau. Zwakker maken is onmogelijk. Beschermingsniveau kan helemaal niet
3
Onderworpenen aan het recht.
4
15 dagen na de geboorte van het kind moet er een aangifte gedaan worden bij het gemeentehuis.
5
Schadevergoeding uit onrechtmatige daad.
6
Misdrijf van schuldig verzuim: met opzet geen hulpdiensten aanschaffen voor een persoon die zich in een
noodtoestand verkeert.
7
Niemand mag huwelijk aangaan zonder de leeftijd van 18 jaar bereikt te hebben.
8
Niemand mag huwelijk aangaan zonder zich van het eerste huwelijk te ontbinden. Kortom; eerst scheiden, dan
pas huwen met een andere partner. Polygamie is in Belgisch recht strikt verboden.
9
De mogelijkheid regelen om schenkingen te doen en te aanvaarden, maar men is daartoe niet verplicht.
10
Recht op arbeid en vrije keuze van beroepsarbeid, recht op sociale zekerheid, recht op behoorlijke huisvesting,
recht op bescherming van een gezond leefmilieu, recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing én recht op
gezinsbijslag. = “het recht op menswaardig leven” (= De Belgen en hun rechten)
verzwakt worden! Het bepaalde beschermingsniveau is eenmaal bereid en kan enkel
versterkt worden. Afdwinging door de rechter is in tegendeel niet mogelijk. Als de
wetgever dwingende regels van algemeen belang toch wilt afbouwen moet hij geldige
redenen voor geven en goed verantwoorden.
VB: dierenbeschermingswet.
Belovende regels hebben geen directe werking. Er zijn nadere wetten en regels nodig om precieze
toepassing ervan te stellen (= concretiserende regels).
b. Rechtsregels toepasbaar na keuze
Een rechtssubject heeft in een gegeven situatie een bepaalde keuze gemaakt met
herziening van eigen gevolgen. De rechter bemoeit zich niet met de gemaakte keuze, maar
dient zich te verbinden aan de gevolgen ervan. Rechtsregels enkel van u van toepassing
na het maken van bepaalde keuzes (= bewuste keuze).
- Art. 967 BW12
- Art. 204 Sw.13
- Art. 7 Wet van 197814 (= arbeidsovereenkomstenwet)
c. Wilsaanvullende of suppletieve regels
Het rechtssubject is vrij en toegelaten zelf de beslissingen te nemen/keuzes te maken. Dit
is absoluut geen verplichting. Wanneer de individu niet erin geslaagd is een bepaalde
keuze te maken, voorziet het recht een aantal regelingen. Heel vaak zegt het recht,
meestal in contractuele verhoudingen, dat men zelf de verhoudingen kan bepalen. Een
vangnet van regels van toepassing op partijen die geen bepaalde keuzes kunnen maken.
VB: de mogelijkheid om voor het huwelijk een huwelijksovereenkomst te sluiten. 15
Geen huwelijksovereenkomst? = “Wettelijk stelsel”
- Art. 1583 BW16
d. Ondersteunende – en handhavingsregels
Rechtsregels die dienen als ondersteuning aan de echte gedragsregels.
Het doel: instellingen organiseren, omschrijven in tijd en ruimte en handhaving regelen
(VB: sancties).
Dit zijn geen gedragsregels, maar wél regels van formele en institutionele aard. Hebben
geen inhoudelijk – normatieve draagwijdte.
11
Franse Revolutie
12
Beschikken over een testament van een goed.
13
Gif toedienen en verkeerde voorschriften opstellen wordt strikt gestraft door dit corresponderende artikel.
14
Tussen de werkgever en de werknemer wordt een arbeidsovereenkomst gesloten betreffende de werkuren,
prestaties en het soort arbeid dat wordt verricht door de werknemer. In dit geval is er geen sprake van
dwangarbeid. Dwangarbeid betekent nietig verklaren van de arbeidsovereenkomst.
15
Er zijn regels die bepalen welk inkomen er wordt verdiend en van wie dat inkomen wordt.
16
Koop – verkoop als consensuele overeenkomst: dit houdt met andere woorden in dat bijvoorbeeld partij A het
voorstel doet om de laptop van partij B over te kopen (= consensueel/met wilsovereenstemming).
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lawstudentatVUB. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €22,69. Je zit daarna nergens aan vast.
