In de evolutie van de vertebraten wordt er een belangrijke stap gezet tussen de Agnatha (kaaklozen)
en de gnathastomata (kaakhebbenden) door het ontwikkelen van een onderkaak uit de eerste twee
kieuwbogen. Hierdoor konden vertebraten een parasitaire levenswijze verlaten en hun eigen prooien
vangen.
In de tractus digestivus (verteringskanaal) vinden we vervolgens de grootste aanpassingen en variatie
wanneer de evolutionaire stap van ectotherm (‘koudbloedig’) naar endotherm (‘warmbloedig’) wordt
gemaakt. Een verhoogd metabolisme vereist immers een hogere en efficiënter voedselopname.
Zo zien we bij zoogdieren een grote variatie in een gebit, waarbij we onderscheid maken in vier typen
tanden; incisiva (snijtanden), canini (hoektanden), premolaren (valse kiezen) en molaren (echte
kiezen). Afhankelijk van het type dieet zullen bovenstaande tanden een andere vorm hebben.
Carnivoren hebben een scherp gebit met grote canini en knipkiezen, geschikt om prooien mee te
vangen en te verscheuren. Herbivoren daarentegen hebben een gebit dat vooral bedoeld is om
voedsel te vermalen, met platten tanden en maalkiezen. De hoektanden zijn vaak afwezig. Bij
omnivoren zien we een tussenvorm van het gebit.
Daarnaast zien we ook het verschil tussen een hypsodont (hoogkronig) of brachydont (laagkronig)
gebit. Herbivoren dieren malen hun voedsel waardoor hun kiezen sneller slijten en zij hebben
daarom een hypsodont gebit. Bij sommige dieren zoals knaagdieren en konijnen slijt het gebit zo snel
dat het gebit door moet blijven groeien om te compenseren voor de slijtage (elodont gebit).
Ook de kauwspieren zullen anders ontwikkelen afhankelijk van het dieet. Bij carnivoren dieren zien
we meestal een sterker ontwikkelde m. temporalis, die ervoor zorgt dat de bek snel en met kracht
dicht kan klappen. Bij herbivoren dieren zien we juist een sterker ontwikkelde m. masseter, die de
kracht voor het kauwen levert. De M.digastricus opent de kaak (zie afb boek).
Overige variatie in de tractus digestivus is ook afhankelijk van het dieet van een dier. In het algemeen
wordt de regel gesteld dat des te lastiger te verteren het voedsel is (herbivoren), des te uitgebreider
het maagdarmkanaal.
Bij herbivoren zien we uitgebreidere speekselklieren en een langer maagdarmkanaal dat ergens een
fermentatievat bevat. Hierin maken we onderscheid tussen foregut en hindegutfermenters. Bij
foregut fermenters ligt het fermentatievat in de voordarm en deze dieren hebben meestal meerdere
magen zoals de herkauwers. De pens is hierbij het fermentatievat. Hindgutfermenters hebben een
fermentatievat in de achterdarm, meestal is dit het cecum en/of een deel van het colon ascendens.
Dieren die tot deze categorie behoren zijn paardachtigen, konijnen en olifanten.
Carnivoren dieren hebben een relatief simpel maagdarmkanaal, met een enkelvoudige, eenvoudige
maag, een kort darmstelsel en een klein cecum, wat soms zelfs afwezig is. Bij omnivoren dieren zien
we wederom een soort tussenvorm, wat meestal meer richting herbivoor neigt. Vogels hebben geen
gebit, gehemelte of speekselklieren. Zij slikken hun voedsel in een keer door. Bij herbivoren vogels
komt het voedsel meestal eerst in de krop terecht, waar het een tijdje kan worden opgeslagen.
Vervolgens komt het voedsel eerst in de kliermaag, waar er verteringssappen worden toegevoegd, in
de spiermaag wordt vervolgens het voedsel vermalen en daarna komt het in de rest van het
verteringsstelsel terecht. Vogels hebben twee ceca (blindedarmen) waar fermentatie kan
plaatsvinden. Bij vogels die vis of vlees eten zien we meestal een gereduceerd maagdarmkanaal,
waarbij de krop ontbreekt en de spiermaag en ceca gereduceerd of afwezig zijn.
, De speekselklieren:
Glandula parotis Mond uit in mondholte bij de 4e bovenste
premolaar aan de binnenzijde van de wang.
Glandula mandibularis Mond uit in de mondbodem ter hoogte van de
tongbasis
Glandula sublingualis Mond uit in de mondbodem ter hoogte van de
tongbasis
Gehemelte:
Arcus palatoglossus
Arcus palatopharyngeus
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper MisterStudy. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.