Dit vak werd gegeven in het eerste semester van 2021. Deze samenvatting is een combinatie van de lesopnames, powerpoints en de syllabus. Het laatste deel over bio-ethiek is gereduceerd tot enkel mogelijke examenvragen die aangegeven werden in de les. Het deeltje over Kohlberg en Gilligan, waar een ...
Inhoud
1. Wat is filosofie?..................................................................................................................................3
1.1 Oorsprong van de term.................................................................................................................3
1.2 Verschillende onderdelen van filosofie.........................................................................................3
1.2.1 Metafysica.............................................................................................................................3
1.2.2 Epistemologie of kennisleer...................................................................................................3
1.2.3 Ethiek.....................................................................................................................................3
1.2.4 Specialisatie...........................................................................................................................4
1.3 Methodes in de filosofie...............................................................................................................4
1.4 Conclusie......................................................................................................................................5
2. Het lichaam-geest probleem in de filosofie........................................................................................7
2.1 Het lichaam-geest probleem........................................................................................................7
2.2 Drie gedachtenexperimenten.......................................................................................................7
2.2.1 The Matrix.............................................................................................................................7
2.2.2 Beam me up, Scotty...............................................................................................................7
2.2.3 Chinese Room Argument.......................................................................................................7
3. Filosofie in Antieke Oudheid.............................................................................................................10
3.1 Filosofie in de Griekse Oudheid..................................................................................................10
3.1.1 Presocratische of vroeg-Griekse filosofie.............................................................................10
3.1.2 De grote 3 (EX!!)..................................................................................................................11
3.2 Filosofie in de Hellenistische Oudheid........................................................................................16
3.2.1 Epicurisme...........................................................................................................................16
3.2.2 Stoïcisme..............................................................................................................................16
3.3 Filosofie tijdens West Romeinse Keizerrijk.................................................................................17
3.3.1 Neoplatonisme....................................................................................................................17
4. Filosofie in Middeleeuwen................................................................................................................18
4.1 De Christelijke Westerse Middeleeuwen....................................................................................18
4.2 De Arabische filosofie.................................................................................................................18
5. Opkomst van de Moderne Filosofie..................................................................................................20
5.1 Wetenschap en de wetenschappelijke methode........................................................................20
5.2 Hobbes en politieke filosofie......................................................................................................22
5.3 Empirisme en rationalisme.........................................................................................................23
5.3.1 Empirisme............................................................................................................................23
5.3.2 Rationalisme........................................................................................................................25
, 5.4 Conclusie....................................................................................................................................26
6. Verlichting........................................................................................................................................28
6.1 De Verlichting als stroming.........................................................................................................28
6.1.1 Kritisch voor religie..............................................................................................................28
6.1.2 Maakbaarheid van de mens.................................................................................................29
6.1.3 Verspreiden van kennis........................................................................................................29
6.1.4 Revolutionair denken...........................................................................................................30
6.2 Baruch de Spinoza......................................................................................................................30
6.2.1 Tractatus Theologico-Politicus.............................................................................................31
6.2.2 Ethica...................................................................................................................................31
6.3 Immanuel Kant...........................................................................................................................32
6.3.1 Metafysica...........................................................................................................................33
6.3.2 Ethiek...................................................................................................................................34
7. Denken na Kant................................................................................................................................36
7.1 Idealisme, romantiek en esthetica..............................................................................................36
7.1.1 Hegel....................................................................................................................................36
7.1.2 Schopenhauer......................................................................................................................37
7.2 Friedrich Nietzsche.....................................................................................................................37
7.3 Utilitarisme.................................................................................................................................39
8. 20ste eeuw filosofie............................................................................................................................42
8.1 Fenomenologie...........................................................................................................................42
8.1.1 De transcendentale reductie...............................................................................................42
8.1.2 Kritiek op te objectieve wetenschap....................................................................................42
8.1.3 De vrije wil...........................................................................................................................42
8.2 Existentialisme............................................................................................................................43
8.2.1 Basisidee..............................................................................................................................43
8.2.2 Objectivering en authenticiteit............................................................................................43
8.2.3 Existentialisme en links-marxisme.......................................................................................44
8.3 Taalfilosofie................................................................................................................................44
8.3.1 Waarom taalfilosofie...........................................................................................................44
8.3.2 Wittgenstein 1.....................................................................................................................44
8.3.3 Wittgenstein 2.....................................................................................................................45
8.4 Verschillende andere thema’s in hedendaagse filosofie.............................................................45
8.4.1 Politieke filosofie.................................................................................................................45
9. Wat is de mens?...............................................................................................................................50
9.1 Biologie.......................................................................................................................................50
1
, 9.2 Leven en geest............................................................................................................................50
9.3 Bewustzijn..................................................................................................................................51
9.4 Taal.............................................................................................................................................51
9.5 Verstand.....................................................................................................................................52
9.6 Emoties.......................................................................................................................................53
9.7 Moraliteit....................................................................................................................................54
9.8 Conclusie....................................................................................................................................54
10. Bio-ethiek.......................................................................................................................................55
2
,1. Wat is filosofie?
- Blaise Pascal
o Mens is zwakste in natuur
o Maar mens heeft gave: denken goed denken = grondbeginsel van moraal
1.1 Oorsprong van de term
- = combinatie oud-Griekse woord voor vriend en woord voor wijsheid
- Liefde of vriendschap voor de wijsheid ‘wijsbegeerte’
- Zoektocht naar wijsheid of waarheid
- Is poging op rationele en systematisch natuur na te denken over fundamentele zaken (‘durf
denken’ slogang)
- Ideeën: abstracte dingen bepalen hoe we wereld zien en organiseren
o Idee dat we allemaal gelijk zijn: is ooit ontstaan
o Belang gelijkheid en voorkeur voor democratie: gevolg van een idee
- Hoe we naar mens kijken, geschiedenis, concept van ‘volk’ = idee
o Ideeën en denken bepalen ons
o Dit vak probeert grote stromingen in denken bloot te leggen
Proberen begrijpen hoe mensen dachten en waarom
Door geschiedenis te bekijken: beter begrijpen hoe we vandaag denken
1.2 Verschillende onderdelen van filosofie
- Filosofie heeft te maken met kritisch denken
- VB: bioloog VS filosoof
o Bioloog: redeneert binnen biologie, gebruikt aannames nodig om aan biologie te
doen (microscoop)
o Filosoof: stelt fundamentele vragen over of buiten de biologie
- Subdomeinen die filosofie onderscheidt:
o Metafysica
o Epistemologie of kennisleer
o ethiek
1.2.1 Metafysica
- Van Oud-Griekse woord ‘voorbij de fysica’
- Waar vragen worden gesteld over het zijn van dingen
- Is er werkelijkheid achter de zichtbare werkelijkheid
- VB
o Bestaat de tijd ook echt of hebben we alleen een menselijke ervaring van tijd?
o Bestaat er iets als ‘de menselijke aard’ of is dat iets dat we construeren?
1.2.2 Epistemologie of kennisleer
- Stelt vraag naar wat betrouwbare kennis is: hoe komen we tot kennis?
- Onze ogen of voelen kunnen ons bedriegen (optische illusie) dus waarom geloven wat je
ziet?
- VB: als ik en exp 100x doe met dezelfde uitkomst, kan ik dan helemaal zeker zijn van de
uitkomst?
1.2.3 Ethiek
- Meer bekend
3
, - Hoe moeten we ons gedragen
o Wat is juist en fout
o Wat is goed en slecht
o Wat is onrechtvaardig en rechtvaardig (was slavernij altijd fout?)
- Ook algemenere en theoretische vragen
o Bestaat er iets als een universele en absolute morele waarheid?
o Waarop is moraal advies van expert gebaseerd?
- VB: COVID
o Metafysische vragen: onthult deze crisis iets over de mens en zijn menselijke aard?
o Epistemologische vragen: veel discussie over de juiste gegevens en feitelijke
onjuistheden
o Ethische vragen: wie krijgt voorrang wnr ziekenhuis overbevolkt?
1.2.4 Specialisatie
- Onderverdeling in metafysica, epistemologie en ethiek: oudste/meest klassieke
- Andere domeinen (later)
o Esthetica: vraag naar wat schoonheid is
o Taalfilosofie
o Politieke filosofie
- Vandaag: filosofen gaan zich specialiseren in domein
1.3 Methodes in de filosofie
- Via welke methodes en technieken: antwoorden op filosofische vragen krijgen
- Filosofische vragen benaderen zo rationeel en systematisch mogelijk
- Dennett: gereedschapskist voor denken
- Filosofie: debat voeren obv redenen en argumenten expliciet maken
- Conceptuele analyse
o Vertrek: breed concept
o Door concept te verhelderen door
Te definiëren
Grote concept te verfijnen en onder te verdelen in specifieke
- Bestuderen en analyseren geschriften van eerdere filosofen
o Er is vooruitgang in filosofisch denken, bouwen verder
o Bv. logica = studie geldige en ongeldige redeneringen: Aristoteles eerst en latere
filosofen er op verder gebouwd
- Gedachtenexp
o = vragen aan mensen om zich in bepaalde fictieve of hypothetische situatie in te
beelden obv onze intuïtie in situatie worden bepaalde conclusies getrokken
o Bv. het schip van Theseus (nieuwe planken, is hetzelfde schip?)
- Methodische twijfel
o Filosofisch probleem aanpakken door eerst alles in twijfel tet trekken en dan vraag
stellen: ‘waarvan in dit probleem kunnen we absoluut zeker zijn?’
o Vanuit die waarheid via logisch redeneren proberen redenering opbouwen
o Descartes
- Toepassing en abstractie (2 verwante methodes)
o Toepassing
Vertrek: algemene theorie
Theorie toepassen op concreet probleem
4
, Vaak in medische ethiek (bv. euthanasie)
o Abstractie
Vertrek: concreet probleem of concrete intuïtie
Daaruit algemene principes af te leiden
1.4 Conclusie
- Klassiek: filosofie is poging om te komen tot kritisch denken en om dat zo goed als mogelijk
te doen op systematische manier
- Vandaag
o Filosofie heeft meer spec betekenis
o = discipline die aantal fundamentele vragen stelt en die probeert met aantal
technieken en methodes te beantwoorden
5
,6
,2. Het lichaam-geest probleem in de filosofie
- ‘Gezonde geest in een gezond lichaam’
2.1 Het lichaam-geest probleem
- Hoeveel zou het kosten wnr we alle chemische elementen zouden aankopen waaruit een
gem mens is opgebouwd?
- Mens bestaat uit 59 versch elementen: levende mens met gevoelens, denkvermogen,
verleden en toekomst veel vragen
- Hoe van levenloze naar levende materie? Ook geest en ziel?
- Centrale vraag: wat is de geest (of bewustzijn) en hoe kan deze geest een invloed uitoefenen
op ons lichaam
- Mensen nadenken over zichzelf: identificeren met lichaam + dingen: karakter en
persoonlijkheid (geest)
- Bv. transgender: lichaam veranderen om overeen te komen met persoon die ze zich voelen
- Probleem omdat niet duidelijk hoe lichaam en geest zich verhouden
2.2 Drie gedachtenexperimenten
2.2.1 The Matrix
- Film
- Wereld in toekomst waarin mens oorlog uitvecht tegen intelligente machines met computer
gesimuleerde realiteit gemodelleerd naar wereld zoals vandaag
- Mensen worden aangekoppeld en leven zonder te weten dat ze in computerprogramma
zitten
- Vragen: hoe ervaren ons leven en wat is relatie met buitenwereld?
- Persoon is losgekoppeld maar heeft wereld met oorlog en geweld en vraagt om iedereen
achter te laten en terug te komen: hij zal toch niets meer herinneren gedachtenexp
2.2.2 Beam me up, Scotty
- Idee van teleportatie
- Materiële lichaam wordt omgezet in energiegolf verzonden naar andere locatie E
opnieuw naar materie (kopie en originele vernietigt)
- Vraag
o Stel je gebruikt deze teleportatie: verander je van plaats of maak je kopie?
o Bestaat er iets zoals een origineel en kopie wnr niet te onderscheiden?
2.2.3 Chinese Room Argument
- Exp
o Iemand in kamer afgesloten van buitenwereld, smalle ingang en uitgang
o Door ingang: tekst in chinees
o Persoon begrijpt geen Chinees
o In kamer een boek met instructies bij tekens gekoppelt aan andere chinese tekens
terugsturen door uitgang
o Ingang: vraag en uitgang: antwoord
- !! Voor iemand die langs buitenkant kamer staat, lijkt het alsof persoon in kamer chinees
spreekt is illusie
- Kamer = metafoor of computer of AI
- AI robot lijkt alsof die bewustzijn heeft of bepaalde vaardigheden maar is niet zo
7
,8
, -
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fienx3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,98. Je zit daarna nergens aan vast.
