LF6: ONCOLOGIE, PALLIATIEVE ZORG, CHIRURGIE EN DERMATOLOGIE
Orthopedie en facturen
Orthopedie houdt zich bezig met de behandeling van afwijkingen en ziekten van
het steun- en bewegingsapparaat. Behandeling kan conservatief zijn (brace, advies,
fysiotherapie, medicatie) of operatief.
Botbreuk/fractuur: de inwerkende krachten overstijgen de elasticiteit van het
bot. Een bot is beter bestand tegen een langzaam inwerkende kracht dan tegen een
plotselinge geweldsinwerking.
1. Adequate geweldsinwerking
2. Zwakte van het bot: osteoporose (!wervel, heup), gezwellen en uitzaaiingen
(pathologische breuk).
* Stressfractuur: fractuur door continue zware belasting, er ontstaan haarscheuren in
voeten/benen.
Komt vaak voor bij militairen en duursporters.
Diagnose: knappend/krakend geluid bij het breken, zwelling en pijn in het gebied
rond de fractuur, vervorming, open botbreuk, röntgenfoto.
Communitieve fracturen: eenvoudige fracturen of fracturen met meerdere delen.
Kruislingse fractuur: richting fractuur staat loodrecht op de lengte-as van het bot.
Greenstick fractuur: fractuur aan één zijde van het bot, er ontstaat buiging. Alleen bij
kinderen.
Verbrijzeling: 3 of meer botfragmenten.
Groeischijfbreuk/epifysiolysis kan stoornissen in botgroei veroorzaken. Komt alleen
voor bij kinderen in de groei.
Genezing: bloeding → er ontstaat een stolsel dat bindweefselcellen gaat ingroeien →
stevige draden waarin nieuwe botcellen kalk afzetten.
Behandeling is gericht op het begeleiden en beschermen van het genezingsproces:
- Conservatief: spalk, gips, brace.
Nadeel gips: sarcopenie en stijfheid (gewrichten worden ´meegenomen´).
- Operatief: platen, schroeven, pennen, draden.
Nadeel: grotere kans op botinfectie.
Roken, alcohol, verlaagde zuurstofdruk en andere zaken die de doorbloeding
remmen, vertragen de genezing. Bij een gestoorde botgenezing krijgen botcellen
niet de kans om de breuk te overbruggen, deze blijft dus beweeglijk en pijnlijk:
pseudoartrose. Andere oorzaken hiervan: te ruim of te vroeg verwijderd gips, te
snel belasten/bewegen. Behandeling: bot uit bekkenkam aanbrengen of botcellen
stimuleren met ultrageluid of magneetgolven.
Corrigerende osteotomie: gecontroleerd breken of doorzagen van een verkeerd
genezen breuk (verkeerde stand/hoekstand).
Collumfractuur/dijbeenfractuur: binnen (mediaal) of buiten (lateraal) het heupkapsel.
Symptomen: functieverlies, abnormale stand, pijn in heup of lies of alleen in de
knie.
1
,Oncologie: algemeen, borstkanker en longkanker
Soms wordt de celdeling ongecontroleerd. Cellen sterven niet wanneer ze zouden
moeten en nieuwe cellen worden gevormd wanneer het lichaam ze niet nodig heeft.
Dit resulteert in een abnormale groei van cellen: een tumor/neoplasma.
Sommige kankers vormen geen solide tumoren, o.a. leukemie, de meeste soorten
lymfoom en myeloom.
Benigne tumoren: niet levensbedreigend, ingekapseld, groeien langzaam,
blijven gelokaliseerd, komen zelden terug na verwijdering. Poliep: goedaardige
tumor die uitsteekt vanaf een epitheeloppervlak. De meeste andere goedaardige
tumoren worden benoemd door -oom toe te voegen, bijvoorbeeld lipoom.
Maligne tumoren: levensbedreigend, groeien snel, dringen het omliggende
weefsel binnen en kunnen via het bloed of de lymfe uitzaaien naar andere delen van
het lichaam. Hebben een krabachtig uiterlijk en onregelmatig oppervlak. De cellen
lijken niet op cellen van hun oorsprong, geen uniforme uitstraling.
Kwaadaardige tumoren worden benoemd door toevoeging van -carcinoom bij
tumoren van epitheliale oorsprong (komen vaker voor, groeien langzamer,
metastaseert meestal via de lymfe) en -sarcoom bij tumoren van ondersteunend
weefsel (komen minder vaak voor, metastaseert meestal via het bloed).
Risicofactoren:
- Leeftijd, 77% wordt gediagnostiseerd bij personen boven 55 jaar.
- Tabaksgebruik veroorzaakt 30% van alle sterfgevallen door kanker in de VS.
- Immunosuppressieve medicatie. Het immuunsysteem herkent en doodt
abnormale cellen.
- Straling: ultraviolet (zonlicht) veroorzaakt niet-melanoom huidkanker;
ioniserende straling (medisch en radongas) veroorzaakt leukemie,
schildklierkanker en borstkanker.
- Infecties
1. Humaan papillomavirus (HPV) baarmoederhals, vulva, vagina, penis
en anus
2. Hepatitis B en C lever
3. Epstein Barr-virus lymfoom, nasopharynxkanker
4. Humaan herpesvirus Kaposi-sarcoom
5. Humaan T-lymfotroof virus-1 T-celleukemie
6. Helicobacter pylori maagkanker
Ongecontroleerde celdeling is het gevolg van veranderingen (mutatie) in genen die
een rol spelen bij het celdelingsproces. De mutaties kunnen worden geërfd of
verworven.
1. Oncogenen vertellen cellen wanneer ze moeten delen.
2. Tumoronderdrukker-genen vertellen cellen wanneer ze zich niet mogen delen.
3. Zelfmoordgenen reguleren apoptose en vertellen de cel om zichzelf te doden
als er iets mis gaat.
4. DNA-herstelgenen instrueren een cel om beschadigd DNA te repareren.
Kanker kan ook wijzen op een falen van het immuunsysteem.
- Mutatie van BRCA1/BRCA2 (tumoronderdrukker) → borst- of eierstokkanker
(erfelijk)
2
, - Mutatie van P53 (tumoronderdrukker) veroorzaakt meer dan 50% van alle
kankers. Is verworven; kankerverwekkende stoffen, omgevings- en
leefstijlfactoren zijn van invloed, het is daarom deels te voorkomen.
Symptomen zijn afhankelijk van de locatie, grootte en hoeveel de tumor de
organen of weefsels in het gebied aantast. Algemene symptomen: onverklaarbaar
gewichtsverlies, koorts, vermoeidheid, pijn en huisveranderingen.
Diagnose
- Tumormarkers zijn chemicaliën die door tumorcellen worden gemaakt en
kunnen in het bloed worden opgespoord. Ze worden ook geproduceerd door
sommige normale cellen in het lichaam.
- Biopsie voor microscopisch onderzoek
- Diagnostische beeldvorming:
1. Radiografie: röntgenfoto’s (bijv. mammogram) vormen een stilstaand
of bewegend beeld. Potentieel kwaadaardige tumoren zijn zichtbaar als
kleine witte gebieden.
2. Computertomografie (CT): scannende vorm van radiografie →
driedimensionaal beeld, een computer combineert de beelden tot een
gedetailleerd dwarsdoorsnedebeeld. Soms wordt een contrastmiddel
geïnjecteerd om meer details te geven.
3. Magnetic Resonance Imaging (MRI) gebruikt een magnetisch veld om
weefsels ertoe aan te zetten radiogolven uit te zenden. Verschillende
weefsels kunnen worden onderscheiden omdat elk verschillende
signalen uitzendt. Een contrastmiddel kan worden geïnjecteerd om een
duidelijker beeld te creëren.
4. Echografie → hoogfrequente geluidsgolven worden gereflecteerd door
interne weefsels om een echo te produceren. Echografie is goedkoop
en er is geen straling bij betrokken.
‘Grading’ is nuttig bij het maken van een prognose. Hoe hoger het getal, hoe hoger
de mate van afwijking (schaal van 1 tot 4). Prostaat-, borst- en nierkanker worden
beoordeeld met unieke beoordelingsschalen.
‘Staging’ helpt bij het ontwikkelen van een behandelplan en het voorspellen van de
prognose. TNM-systeem:
T: tumor, de grootte van de primaire tumor en of deze is uitgegroeid tot
nabijgelegen weefsels.
N: node/knoop, of de kanker zich heeft verspreid naar nabijgelegen lymfeklieren.
M: metastase, of de kanker zich heeft verspreid naar verre delen van het lichaam.
Preventie: geen tabak gebruiken, op een gezond gewicht blijven en lichamelijk
actief zijn, gezond eten, alcoholgebruik beperken, je huid beschermen tegen uv-
stralen, je laten inenten (hepatitis B, HPV), risicovol gedrag vermijden (geen naalden
delen, veilig vrijen), aanbevolen screenings op kanker:
- Borstkanker elke 2 jaar een mammogram, beginnend vanaf 50 jaar.
- Baarmoederhalskanker >21 jaar om de 3 jaar een pap test, >30 jaar om de
5 jaar pap test met een HPV-test.
- Darmkanker vanaf 50 jaar; bespreek de frequentie en welke screeningstest
met een arts.
Behandeling:
Zonder behandeling leidt kanker meestal tot de dood (secundaire infectie, orgaan
falen, bloeding).
3
