Dit is een samenvatting van de lessen embryologie voor het vak biologie, genetica & embryologie in de eerste bachelor biomedische wetenschappen aan de UGent. In de samenvatting zit de info van de slides en eigen aangevulde notities. Bij les4 zijn niet alle slides samengevat aangezien we dit hoofdst...
= vorming/rijping van gameten/geslachtcellen (germ cells), geslachtcelvorming
Oergonocyten/primordiale geslachtscellen => oögonia of spermatogonia => rijpe eicel via oögenese of spermatozoïde via
spermatogenese
/=> eicellen en zaadcellen komen uit primordiale kiemcellen (PGCs) = speci eke precursor cel, jdelijk in wand dooierzak
- zijn verschillende van alle andere cellen in ons lichaam = soma sche cellen
- Verschil: chromosoom inhoud => lichaamscellen zijn allemaal diploïd vs geslachtscellen zijn haploïd
Germen vs soma
Germen
- gameten + voorloper-stadia van de gameet => de geslachtscellen
- Gameten= gespecialiseerde cellen om vaderlijke of moederlijke chromosomen aan de volgende genera e
door te geven
- Uniek kenmerk van kiemcellen => meiose of rijpingsdeling
- 1ste rijpingsdeling: 2n, 4C naar n, 2C => scheiding homologe chromosomen
- Optreden meiose om aantal chromosomen te halveren want PGCs zijn diploïd
- Ook uitwisselingen tussen homologe chromosomen = homologe recombina e => unieke cellen
- 2de rijpingsdeling: n , 2C naar n, C => chroma de scheiding, zoals mitose
- => Halvering aantal chromosomen & herschikking info: constant houden van # chromosomen bij elke
genera ewisseling
- Bij versmel ng terug diploïd
soma sche cellen
- mitose: 2N -> 2 x 2N
- Behoud van de diploïde chromosoomigoud in soma sche cellen: cel splitst in 2 dochtercellen
Tijdens embryonale ontwikkeling
- 3de week: Ontstaan primordiale kiemcellen uit het vroege embryo (epiblast) in de wand van de dooierzak
- Bevruchte eicel -> ontwikkeld tot embryo op dag 5 = blastocyst met 2 verschillende soorten cellen: uit centrale
ontstaan de kiemcellen (gele cellen)
- 4de week: aanleg gonaden
- 5de week: migra e naar de ontwikkelde gonaden + prolifereren (toenemen in aantal): ovaria of tes kels
- PGCSs geslachtelijk bipoten eel tot week 7 van de foetale periode
Vrouw: start gametogenese = oögenese : in 3de maand van de foetale periode
/=> verder in puberteit (12-14 jaar): folliculogenese en ovula e
Man: zaadcelvorming = spermatogenese en ejacula e start bij de puberteit
=> primaire oöcyten en spermatogoniën ontstaan
Gametogenesis (in vivo)
1. zaadcel + eicel => zygote (2n)
2. Blastocyst ontstaan
3. Speci ca e -> primordiale kiemcellen ontstaan
4. Migra e + prolifera e
5. Geslacht wordt bepaald
6. Spermatogneses of oögense
Doel: verder di eren eren tot zaadcel/eicel
Afwijkingen/muta es
Tijdens 1ste of 2de rijpingsdeling een chromosomenpaar niet uiteen => rijpe gameet hee n+1 of n-1 chromosomen,
- algemeen: monosomie van een autonoom is niet levensvatbaar (miskramen)
fititi ti ti fftiti titi ti ti ti ti ti fiti ti ft ti ti ti
- Klinefelter syndroom: 47, XXY of XXXY(man), hebben X chromosoom teveel => gynecomas e, onderontwikkelde
gonaden
- Borstontwikkeling en onder ontwikkelde tes s en penis => geen normale zaadcelvorming (onvruchtbaar)
- Turner syndroom: 45, X0 => vrouwen met X chromosoom te weinig of andere vorm: mosaïcisme,..
- 46XX/45X0: Turner-mozaiekn mosaïcisme
- 1/2500 levend geboren meisjes => één van de meest voorkomende chromosomale afwijking
- Verschillen sterk van persoon tot persoon
- Klein gestalte
- Hartafwijkingen
- Puberteit treedt niet spontaan op (uitblijven van de menstrua e, geen borstgroei)
- Geen of niet-werkende eierstokken
- Uitblijven van spontane zwangerschap
=> gevolg voor fer liteit
- Cave: tot ±40% van de eicellen na s mula e chromosomaal abnormaal (zeer lee ijdsgebonden)
- Mens is niet zo reproduc ef; melodische delingen gaan niet zo e ciënt
- Hoe hoger de lee ijd van een vrouw, hoe meer kans dat de meio sche
delingen abnormaal verlopen, hoe meer kans op chromosomale afwijkingen
Voorbeelden van abnormale delingen
1. In de 1ste meio sche deling: 2 homologe chromosomen worden niet
gescheiden, komen beide terecht in één van de dochtercellen en niets in de
andere => teveel chromosomen in 1 dochtercel
2. In 2de meio sche deling: chroma ek worden niet correct verdeeld over de
dochtercellen
1.1 OÖGENSE
> kenmerken
1. De ni eve voorraad oöcyten: vrouw wordt geboren met een vast aantal eicellen (paar miljoen)
/=> centraal dogma van de reproduc ebiologie
- Maar recente studies contradic sch: in adult ovarium zijn er stamcellen (oögonia) aanwezig
2. Verloopt zeer geleidelijk en in fasen (met ‘rust’ periode)
START: in de 3e maand van de zwangerschap
-> De oögoniën (= stamcellen van de geslachtscellen) delen zich enkel jdens de foetale periode, tot aan het
einde van de zevende maand => di eren ëren tot oögonia tot een primaire follikel met een primaire eicel
MAAR uiteindelijk blijven ze in de profase(I) => primaire oöcyten
RUST: in de 1e meio sche deling
-> primordiale follikel met primaire oöcyte in rust (= eicel arrest) tot aan ovariële cyclus
BOUW: de primaire oöcyt is omgeven door een laag van afgepla e follikelcellen => een primordiale follikel
VERDER GAAN: in de puberteit (tot de menopauze) => primordiale follikels gaan verder ontwikkelen
AFHANKELIJK van: (door de hypofyse geproduceerd)
1. follikel-s mulerend hormoon (FSH)
2.luteïniserend hormoon (LH)
GEVOLG:
=> meiose 1 wordt afgewerkt en we gaan over naar meiose 2 => granulosacellen ontstaan
-> hierin ontstaan holten + ze versmelten met elkaar => grote centrale follikelholte gevormd
-> hierin ligt de oöcyt omgeven door een krans granulosacellen= de zona pellucida
-> aan de periferie van de granulosacellen hee zich een theca folluli ontwikkeld.
OPGEBOUWD uit theca-cellen
WAAR? binnenste en buitenste laag rond de granulosa => de corona radiata
GEVOLG: er ontstaat een rijpe follikel = de follikel van De Graaf
fi ti ti ti ti ftti ti ti ti ti ti ff ti titi ti ft ti ffiti ti tt ft ti
, => meiose 2 wordt afgewerkt OPGELET! enkel indien bevruch ng (eicel moet bevrucht worden door de zaadcel om
meiose 2 verder te ze en!)
3. Per ovariële cyclus
- 5 à 15 follikels geac veerd => uiteindelijk slechts 1 rijpe follikel, doorloopt volledige rijpingsproces= follikelatresie
- Follikela ri e = het afnemen van het aantal eicellen doordat ze afsterven doorheen het leven
- 5de maand zwangerschap: 6 à 7 miljoen eicellen (maximaal aantal)
- Bij geboorte: geslonken tot 2 miljoen
- Puberteit: eicellen rijpen => je wordt vruchtbaar: nog maar 300 000 eicellen
- Menopauze: in leven maar gem 400 eicellen gebruikt => ontwikkelen veel meer eicellen dan we nodig
hebben
- Elke vrouw gaat jdens cyclus 1 eicel ovuleren die bevrucht kan worden, de andere komen niet op gang
- In ovaria zit er paar miljoen follikels (primordiale) met primaire eicel
4. Rijpe eicel is een grote immobiele cel: grootste cel in menselijke lichaam (120 µm)
> Verloop van de eicel
1. primordiale kiemcellen (PGC)
2. Di eren a e tot oögonia
3. Verdere di eren a e tot primordiale follikels met erin een primaire eicel
- worden gearresteerd in de profase(I) tot de puberteit => deling wordt niet afgewerkt
- FSH en LH geproduceerd door de hypofyse =>> zorgen voor verdere follikel en eicel rijping
- FSH = follikel s mulerend hormoon
- LH = Luteïniserend hormoon
4. primaire follikel
- 1e meio sche deling is afgewerkt
5. secundaire follikel
- 2e meio sche deling start
6. rijpe eicel (de follikel van De Graaf
- 1 rijpe eicel per maand
- Gearresteerd in metafase II
> Volledige oögense (examenvraag!)
2 processen: rijping van de kern (2 meio sche delingen) + rijping van de follikel en de eicel (steeds groter en groter)
1. Tijdens foetale ontwikkeling
primordiale follikel = primaire eicellen worden omgeven door 1 laagje voedingscellen/ afgepla e follikelcellen
- geven voeding aan de follikel en eicel
- Allemaal gevormd tegen de 5de maand van de foetale periode en blijven in profase1 => inac eve cel
2. Tijdens kinderperiode
=> nog al jd primordiale follikel met daarin primaire eicel => blij inac ef: is gearresteerd in profase1
3. Vanaf de puberteit
=> follikel gaat verder rijpen en de eicel gaat 2 meio sche delingen ondergaan
1. 2 meio sche delingen
- vertrekt van diploïde eicel
Meiose1: wordt afgewerkt onder invloed van FSH en LH
=> hel van de homologe chromosomen worden uitgesloten in een eerste poollichaampje (soort dochtercel)
- hebben geen func e => sterven af
ff
tititt fftiti ti ftti tititi tt ti titi ft ti ti tt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amlievanwijk. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,39. Je zit daarna nergens aan vast.
