PATHOLOGIE
HOOFDTHEMA: IMMUNOPATHOLOGIE
HC: ACUTE ONTSTEKING & INNATE IMMUNITY
Innate vs adaptive immunity
Innate immunity (acute ontsteking) Adaptive immunity (herstel respons)
• t = 0, meteen na binnendringing MO • t = ong. 5-7 dagen
geactiveerd • T/B cellen
• Afremmen van groei van MO • Antistoffen
• Tijdrekken voor adaptieve immuun respons • Uiteindelijke herstel
Acute ontsteking
Een ontsteking is een lichaamsreactie op lichaamsvreemde stoffen of op beschadiging van weefsel.
Het doel van een ontsteking is het herstellen van schade aan het lichaam. Echter als de schade niet
hersteld kan worden volgt de chronische ontsteking met eventueel fibrose (=bindweefselvorming in
een orgaan of weefsel)
Stimuli voor acute ontsteking
• Infecties (bacterie, virus, schimmel, parasiet)
• Weefsel necrose (ischemie, trauma, schade)
• Vreemde lichamen (splinter, viezigheid)
• Immuunreacties (overgevoeligheid reacties)
Kenmerken acute ontsteking
• Warmte (komt door bloedtoename)
• Roodheid (komt door vasodilatie/bloedtoename)
• Zwelling (komt door oedeem)
• Pijn (er is druk tegen de zenuwen aan)
• Loss of function, oftewel weefelschade
Locale gebeurtenissen van ontsteking
Op het moment dat er een ontsteking plaatsvindt vinden er allerlei veranderingen plaats waardoor
de 5 kenmerken te verklaren zijn. Als eerste vindt er vasodilatie (hyperemie) plaats van de
bloedvaten en worden deze meer permeabel. Hierdoor neemt de bloedstroom toe en lekker er
plasmaeiwitten uit de vaten (-> oedeem). Hiernaast is er toename van neutrofielen die zich naar de
plaats van ontsteking emigreren als de bloedvaten nog meer permeabel worden.
In normaal weefsel liggen altijd macrofagen klaar totdat er stimuli van acute ontsteking (bv.
indringer) heeft plaatsgevonden, hierna zullen ze de ontstekingsrespons meteen activeren.
,Proces
1. Weefselschade
2. Vasodilatatie
3. Toename vaatwand permeabiliteit
4. Endotheelactivatie
5. Neutrofielinflux
6. Verdere toename vaatwand permeabiliteit
7. Fagocytose en herstel
Over het algemeen verloopt een ontstekingsreactie op deze manier, maar het
hoeft niet altijd alle stappen te bevatten of op een andere volgorde.
Tijdens een ontstekingsrespons ontstaan er verschillende exsudanten
(wondvocht; alles wat uit de bloedvaat dringt), die het ECM binnen komen:
• Sereus exsudaat: vocht met wat plasmaeiwitten
• Purulent exsudaat: vocht met plasmaeiwitten en neutrofielen
-> pusvormend
• Fibrineus exsudaat: plasmaeiwit fibrogeen in het vocht erbij
• Fibrino purulent exsudaat: fibrine en neutrofielen in het vocht erbij
Geen enkele ontsteking is hetzelfde, elke ontsteking zal dus bestaan uit andere exsudanten
Acute ontsteking
Tijdens een acute ontsteking gaan er
meerdere processen parallel verlopen, ze
volgen elkaar dus niet op. Zo begint de
herstelrespons al in het begin.
1. Bacteriën en andere pathogenen dringen
de huid binnen
2. Bloedplaatjes geven bloedstelpende
eiwitten af (serotonine) rond de plaats van de
wond
3. Mestcellen scheiden factoren (histamine)
af die vasodilatie en vaatvernauwing
bemiddelen.
4. Neutrofielen scheiden factoren af die
ziekteverwekkers doden en afbreken
5. Macrofragen scheiden hormonen af,
cytokinen genaamd, die
immuunsysteemcellen aantrekken en cellen
activeren die betrokken zijn bij
weefselherstel
6. Ontstekingsreactie gaat door totdat het vreemde materiaal is verwijderd en de wond is hersteld
Weefselschade
Bloedstolling
Er zijn twee soorten bloedstolling die na weefselschade kunnen plaatsvinden:
• Primaire hemostase: klontering van bloedplaatjes
• Secundaire hemostase: bloedstollingscascade
o Bloedstollingscascade zijn allemaal proteasen die elkaar activeren. Hieruit komt uiteindelijk
trombine (gevormd vanuit protrombine) wat fibrinogeen in fibrine kan omzetten. Fibrine
zijn draadjes die zorgen voor het vangen van bloedplaatsen en dit zorgt voor stevigheid van
het stolsel
,Complement systeem
Het complement systeem is een cascade van eiwitten die
elkaar kunnen activeren. Die eiwitten zitten vaak al in het
weefsel, maar doordat er een sereus exsudaat bij komt,
wordt de concentratie van deze eiwitten hoger. Er zijn drie
verschillende pathways die leiden tot vorming van
complexen, die antistoffen kunnen helpen om de antigenen
te vernietigen en om fagocyten te lokken naar de locatie van
infectie:
• Alternatieve pathway: complementfactoren binden aan
binnengedrongen bacterie. Dit leidt tot
conformatieveranderingen van complement waardoor
die actief wordt
• Klassieke pathway: antistoffen binden aan binnengedrongen bacterie
o Je bent al een keer eerder geïnfecteerd met deze bacteriën, dus antistoffen heb je al
• Lectine pathway: eiwitten in ons eigen bloed, zoals mannose-binding lectin (ook wel acuutfase
eiwit; net als fibrogeen), binden aan de binnengedrongen bacterie. Hiermee worden de
complementfactoren geactiveerd
Na activatie van het complement via een
van de drie pathways leidt dit tot vorming
van C3a, C3b en MAC.
• C3a laat los en zorgt voor de
aantrekking van leukocyten (o.a.
lymfocyten en macrofagen)
aantrekken. Deze worden
aangetrokken door
complementfactoren chemotaxis, er is
nu namelijk een hoge gradiënt van
complementfactoren
• C3b blijft op de bacterie zitten als een
soort vlag voor het immuunsysteem
om dit als lichaamsvreemd aan te zien.
Hierdoor herkennen fagocyterende
cellen de bacterie.
• Membrane attack complex (MAC; C9 eiwit) zorgt voor het maken van poriën in het membraan
van de bacterie. Hierdoor kan de bacterie direct worden gelyseerd zonder dat er immuuncellen
nodig voor zijn.
Mestcellen
Complement en bloedstolling kunnen mestcellen activeren. Dit zijn eivormige
cellen met in zich allemaal blaasjes gevuld met histamine en TNF-alfa, die
vrijkomen zodra er liganden (complement of trombine) aan binden. De vrijkoming
van vooral histamine zorgt voor:
• Vasodilatatie (hyperemie)
• Toename vaat permeabiliteit
• Sereus exsudaat
Dit alles versterkt de acute ontsteking
, Macrofaag activatie – patroonherkenning
Macrofagen liggen continu in het weefsel
om bacteriën op te ruimen en geactiveerd
complement te herkennen en zo actief te
worden. Macrofagen worden geactiveerd
via patroonherkenning. Deze
patroonherkenning gaat middels
patroonherkenningsreceptoren (PRR),
specifiek Toll-like receptoren (TLR) deze
receptoren herkennen pathogeen
geassocieerde moleculaire patronen
(PAMP). Verder kunnen macrofagen
pathogenen ook herkennen door hun
pathogene mRNA of hun bacteriële
celwandlipide; producten van
beschadigde gastheercellen.
Geactiveerde macrofagen kunnen cytokines uitscheiden, waarbij de belangrijkste IL-1 en TNF-a zijn
Endotheel activatie
IL-1 en TNF-a zorgen voor verschillende
gebeurtenissen:
• Endotheel activatie, adhesiemoleculen op
oppervlak van endotheelcellen veranderen
• Herstelrespons aanzetten, hierbij zetten ze
proliferatie van fibroblasten aan en zo de
uitscheiding van collageen (begin
littekenvorming)
• Systemische effecten, ze hebben invloed op
de hersenen, waardoor koorts ingezet wordt,
leukocytose wordt ingezet, de acute fase-
eiwitten omhoog gaan, eetbehoefte gaat
omlaag en je slaapbehoefte gaat omhoog.
Neutrofiel influx
Polymorfkernige granylocyt (neutrofiel)
Een neutrofiel heeft een gelobte kern. De gelobde kern is wel één kern, maar door de
aansnijding lijkt het dat het meerdere kernen zijn.
Neutrofiel migratie
HOOFDTHEMA: IMMUNOPATHOLOGIE
HC: ACUTE ONTSTEKING & INNATE IMMUNITY
Innate vs adaptive immunity
Innate immunity (acute ontsteking) Adaptive immunity (herstel respons)
• t = 0, meteen na binnendringing MO • t = ong. 5-7 dagen
geactiveerd • T/B cellen
• Afremmen van groei van MO • Antistoffen
• Tijdrekken voor adaptieve immuun respons • Uiteindelijke herstel
Acute ontsteking
Een ontsteking is een lichaamsreactie op lichaamsvreemde stoffen of op beschadiging van weefsel.
Het doel van een ontsteking is het herstellen van schade aan het lichaam. Echter als de schade niet
hersteld kan worden volgt de chronische ontsteking met eventueel fibrose (=bindweefselvorming in
een orgaan of weefsel)
Stimuli voor acute ontsteking
• Infecties (bacterie, virus, schimmel, parasiet)
• Weefsel necrose (ischemie, trauma, schade)
• Vreemde lichamen (splinter, viezigheid)
• Immuunreacties (overgevoeligheid reacties)
Kenmerken acute ontsteking
• Warmte (komt door bloedtoename)
• Roodheid (komt door vasodilatie/bloedtoename)
• Zwelling (komt door oedeem)
• Pijn (er is druk tegen de zenuwen aan)
• Loss of function, oftewel weefelschade
Locale gebeurtenissen van ontsteking
Op het moment dat er een ontsteking plaatsvindt vinden er allerlei veranderingen plaats waardoor
de 5 kenmerken te verklaren zijn. Als eerste vindt er vasodilatie (hyperemie) plaats van de
bloedvaten en worden deze meer permeabel. Hierdoor neemt de bloedstroom toe en lekker er
plasmaeiwitten uit de vaten (-> oedeem). Hiernaast is er toename van neutrofielen die zich naar de
plaats van ontsteking emigreren als de bloedvaten nog meer permeabel worden.
In normaal weefsel liggen altijd macrofagen klaar totdat er stimuli van acute ontsteking (bv.
indringer) heeft plaatsgevonden, hierna zullen ze de ontstekingsrespons meteen activeren.
,Proces
1. Weefselschade
2. Vasodilatatie
3. Toename vaatwand permeabiliteit
4. Endotheelactivatie
5. Neutrofielinflux
6. Verdere toename vaatwand permeabiliteit
7. Fagocytose en herstel
Over het algemeen verloopt een ontstekingsreactie op deze manier, maar het
hoeft niet altijd alle stappen te bevatten of op een andere volgorde.
Tijdens een ontstekingsrespons ontstaan er verschillende exsudanten
(wondvocht; alles wat uit de bloedvaat dringt), die het ECM binnen komen:
• Sereus exsudaat: vocht met wat plasmaeiwitten
• Purulent exsudaat: vocht met plasmaeiwitten en neutrofielen
-> pusvormend
• Fibrineus exsudaat: plasmaeiwit fibrogeen in het vocht erbij
• Fibrino purulent exsudaat: fibrine en neutrofielen in het vocht erbij
Geen enkele ontsteking is hetzelfde, elke ontsteking zal dus bestaan uit andere exsudanten
Acute ontsteking
Tijdens een acute ontsteking gaan er
meerdere processen parallel verlopen, ze
volgen elkaar dus niet op. Zo begint de
herstelrespons al in het begin.
1. Bacteriën en andere pathogenen dringen
de huid binnen
2. Bloedplaatjes geven bloedstelpende
eiwitten af (serotonine) rond de plaats van de
wond
3. Mestcellen scheiden factoren (histamine)
af die vasodilatie en vaatvernauwing
bemiddelen.
4. Neutrofielen scheiden factoren af die
ziekteverwekkers doden en afbreken
5. Macrofragen scheiden hormonen af,
cytokinen genaamd, die
immuunsysteemcellen aantrekken en cellen
activeren die betrokken zijn bij
weefselherstel
6. Ontstekingsreactie gaat door totdat het vreemde materiaal is verwijderd en de wond is hersteld
Weefselschade
Bloedstolling
Er zijn twee soorten bloedstolling die na weefselschade kunnen plaatsvinden:
• Primaire hemostase: klontering van bloedplaatjes
• Secundaire hemostase: bloedstollingscascade
o Bloedstollingscascade zijn allemaal proteasen die elkaar activeren. Hieruit komt uiteindelijk
trombine (gevormd vanuit protrombine) wat fibrinogeen in fibrine kan omzetten. Fibrine
zijn draadjes die zorgen voor het vangen van bloedplaatsen en dit zorgt voor stevigheid van
het stolsel
,Complement systeem
Het complement systeem is een cascade van eiwitten die
elkaar kunnen activeren. Die eiwitten zitten vaak al in het
weefsel, maar doordat er een sereus exsudaat bij komt,
wordt de concentratie van deze eiwitten hoger. Er zijn drie
verschillende pathways die leiden tot vorming van
complexen, die antistoffen kunnen helpen om de antigenen
te vernietigen en om fagocyten te lokken naar de locatie van
infectie:
• Alternatieve pathway: complementfactoren binden aan
binnengedrongen bacterie. Dit leidt tot
conformatieveranderingen van complement waardoor
die actief wordt
• Klassieke pathway: antistoffen binden aan binnengedrongen bacterie
o Je bent al een keer eerder geïnfecteerd met deze bacteriën, dus antistoffen heb je al
• Lectine pathway: eiwitten in ons eigen bloed, zoals mannose-binding lectin (ook wel acuutfase
eiwit; net als fibrogeen), binden aan de binnengedrongen bacterie. Hiermee worden de
complementfactoren geactiveerd
Na activatie van het complement via een
van de drie pathways leidt dit tot vorming
van C3a, C3b en MAC.
• C3a laat los en zorgt voor de
aantrekking van leukocyten (o.a.
lymfocyten en macrofagen)
aantrekken. Deze worden
aangetrokken door
complementfactoren chemotaxis, er is
nu namelijk een hoge gradiënt van
complementfactoren
• C3b blijft op de bacterie zitten als een
soort vlag voor het immuunsysteem
om dit als lichaamsvreemd aan te zien.
Hierdoor herkennen fagocyterende
cellen de bacterie.
• Membrane attack complex (MAC; C9 eiwit) zorgt voor het maken van poriën in het membraan
van de bacterie. Hierdoor kan de bacterie direct worden gelyseerd zonder dat er immuuncellen
nodig voor zijn.
Mestcellen
Complement en bloedstolling kunnen mestcellen activeren. Dit zijn eivormige
cellen met in zich allemaal blaasjes gevuld met histamine en TNF-alfa, die
vrijkomen zodra er liganden (complement of trombine) aan binden. De vrijkoming
van vooral histamine zorgt voor:
• Vasodilatatie (hyperemie)
• Toename vaat permeabiliteit
• Sereus exsudaat
Dit alles versterkt de acute ontsteking
, Macrofaag activatie – patroonherkenning
Macrofagen liggen continu in het weefsel
om bacteriën op te ruimen en geactiveerd
complement te herkennen en zo actief te
worden. Macrofagen worden geactiveerd
via patroonherkenning. Deze
patroonherkenning gaat middels
patroonherkenningsreceptoren (PRR),
specifiek Toll-like receptoren (TLR) deze
receptoren herkennen pathogeen
geassocieerde moleculaire patronen
(PAMP). Verder kunnen macrofagen
pathogenen ook herkennen door hun
pathogene mRNA of hun bacteriële
celwandlipide; producten van
beschadigde gastheercellen.
Geactiveerde macrofagen kunnen cytokines uitscheiden, waarbij de belangrijkste IL-1 en TNF-a zijn
Endotheel activatie
IL-1 en TNF-a zorgen voor verschillende
gebeurtenissen:
• Endotheel activatie, adhesiemoleculen op
oppervlak van endotheelcellen veranderen
• Herstelrespons aanzetten, hierbij zetten ze
proliferatie van fibroblasten aan en zo de
uitscheiding van collageen (begin
littekenvorming)
• Systemische effecten, ze hebben invloed op
de hersenen, waardoor koorts ingezet wordt,
leukocytose wordt ingezet, de acute fase-
eiwitten omhoog gaan, eetbehoefte gaat
omlaag en je slaapbehoefte gaat omhoog.
Neutrofiel influx
Polymorfkernige granylocyt (neutrofiel)
Een neutrofiel heeft een gelobte kern. De gelobde kern is wel één kern, maar door de
aansnijding lijkt het dat het meerdere kernen zijn.
Neutrofiel migratie
