Samenvatting interventies in het onderwijs: leerproblemen (Snellings & Zeguers, 2016).
Handelingsgericht werken (HGW) is een aan de diagnostische cyclus verwante, planmatige,
cyclische manier van werken. Doel is adaptief onderwijs en doelbetreffende
leerlingbegeleiding concreet te maken. HGW kan ingezet worden op het niveau van de klas,
school en samenwerkingsverband om effectief om te gaan met verschillen tussen leerlingen.
HGW heeft zeven uitgangspunten:
1) Onderwijsbehoeften staan centraal;
2) Het gaat om afstemming en wisselwerking (leerling, leerkracht, groep en ouders);
3) De leerkracht doet ertoe;
4) Positieve aspecten zijn van groot belang;
5) We werken constructief samen. Er wordt open gecommuniceerd over verwachtingen,
doelen en onmogelijkheden. Ook de leerling wordt bij dit proces betrokken, zij
worden mederegisseur van hun eigen leerproces;
6) Handelen is doelgericht;
7) De werkwijze is systematisch en transparant.
Cyclus handelingsgericht werken:
Fase 1: Signaleren Fase 2: Analyseren Fase 3: Plannen Fase 4: Realiseren.
Deze cyclus wordt in een schooljaar minstens 3 keer doorlopen.
Signaleren: Informatie over leerlingen wordt verzameld via toetsen, observaties en
gesprekken met ouders en kind. SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en
tijdsgebonden) doelen worden opgesteld en leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
worden geselecteerd.
Analyseren: Onderwijsbehoeften van afzonderlijke leerlingen worden benoemd. Het
groepsoverzicht wordt gemaakt en hierin worden deze behoeften weergegeven.
Plannen: Subgroepen worden gevormd van de leerlingen met gelijke onderwijsbehoeften. Het
groepsplan wordt opgesteld waarin het onderwijsaanbod voor een bepaalde periode staat
omschreven (groep, subgroepen, enkele individuele leerling). Op de groepsbespreking wordt
het groepsplan besproken.
Realiseren: Uitvoering van het groepsplan, evaluatie leerkracht en intern begeleider bij
groepsbespreking. Plan wordt hierop weer aangepast, nieuwe doelen geformuleerd en
leerlingen geselecteerd met specifieke onderwijsbehoeften.
,1-Zorgroute.
Ontwikkeld om HGW te vertalen naar een concrete en integrale aanpak op zowel groeps-
school- als bovenschools niveau. Er wordt, binnen scholen, schoolbesturen en
samenwerkingsverbanden gewerkt volgens dezelfde cyclische planmatige systematiek en
uitgangspunten. Op deze manier kunnen leerlingen met (vermoedens van) ernstigere
problematiek, leerlingen die herhaald onvoldoende profiteren van het groepsplan of waarvan
onderwijsbehoeften onduidelijk zijn worden aangemeld voor individuele leerlingbesprekingen
(BOT). In deze bespreking worden onderwijsbehoeften verhelderd en wordt gekeken of
bovenschoolse zorg vanuit andere scholen binnen het samenwerkingsverband of
buitenschoolse zorg geïndiceerd is. Denk hierbij aan ondersteuning van experts vanuit het
samenwerkingsverband of gerichte begeleiding vanuit jeugdzorg.
Passsend onderwijs (augustus 2014).
Zorgplicht: Scholen moeten iedere leerling een passende onderwijsplek bieden. Om dit te
realiseren zijn scholen georganiseerd in samenwerkingsverbanden (SWV). Scholen werken
hierin samen om binnen een regio samen om alle leerlingen passende onderwijszorg te
bieden.
Doelen passend onderwijs:
Duidelijkheid over toewijzing extra ondersteuning: Samenwerkingsverbanden moeten
aan ouders en zorgprofessionals duidelijk maken welke ondersteuning wordt
geboden door de verschillende scholen in het SWV en wanneer leerlingen in
aanmerking komen voor extra ondersteuning. Het totale aanbod aan onderwijszorg
in een SWV wordt omschreven in het ondersteuningsplan. Dit aanbod is dekkend van
preventie en signalering tot en met onderwijsarrangementen.
Minder bureaucratie: Er zijn geen landelijk geldende indicatiecriteria meer. Er zijn
geen aanvraagprocedures bij externe instellingen. Zorg wordt niet primair bepaald op
basis van een diagnose/ stoornis maar er wordt gekeken naar de
onderwijsbehoeften. Er wordt gestreefd om uit te gaan van mogelijkheden ipv
beperkingen.
Goede docenten voor de klas: Er wordt naar gestreefd om de kwaliteit van
lerarenopleidingen te verhogen en alle leerkrachten te bekwamen in het omgaan
met verschillen tussen leerlingen. Samenwerking binnen het team en
kennisuitwisseling binnen het team en samenwerkingsverband wordt gestimuleerd.
Geen thuiszitters: Met de zorgplicht moet het aantal leerlingen dat thuis zit worden
teruggedrongen. Dit wordt makkelijker door een nauwere samenwerking tussen
scholen en een betere afstemming met gemeenten.
, Hoofdstuk 1: Een cyclisch model van interventie.
Leerlingen maken deel uit van een heel netwerk of systeem van betrokken personen en
instanties, hun functioneren wordt mede door hen bepaald.
Invloed op de systemen gaat twee richtingen op. Enerzijds beïnvloeden leerlingen de
omgeving (ze roepen bepaalde reacties op en “vragen” om een bepaalde aanpak) en anderzijds
beïnvloed de omgeving de leerling (aandacht van ouders voor huiswerk, een goede sfeer in de
klas).
Een schoolpsycholoog heeft te maken met vragen op verschillende niveaus: bovenschools,
binnen een lerarenteam of van een individuele leraar.
Indicatiestelling voor speciaal onderwijs.
Relevante gegevens m.b.t. stoornissen, beperkingen en participatieproblemen, zorg of
hulpverlening die in de voorafgaande periode en/ of op het moment van aanmelding de cliënt
heeft plaatsgevonden moet worden overlegd zodat aannemelijk gemaakt wordt dat een
leerling een zorgbehoefte heeft waarin het speciaal onderwijs kan voorzien. Indien van
toepassing horen relevante gegevens met betrekking tot stoornissen, beperkingen en
participatieproblemen uit diagnostisch onderzoek hierbij.
Schoolondersteuningsprofiel: Hierin beschrijft iedere school welke basisondersteuning, extra
ondersteuning en specifieke expertise zij leerlingen kan bieden.
Regulatieve cyclus in het onderwijs op verschillende niveaus:
ACTIES/ PREVENTIE ONDERKENNEN EN INDICEREN INTERVENTIE: EVALUATIE
DOELGROEP VERKLAREN EN BEGELEIDING/
ADVISEREN BEHANDELING
Leerling Consultatie Handelings- Advies, Uitvoering Evaluatie
op basis van gerichte verwijzing, individueel van
signalering diagnostiek van opstellen hp, zorg- interventie.
leren, opp en groei- arrangement.
werkhouding en document
gedrag
Leerkracht en Consultatie Handelings- Advies aan CLB, Evaluatie
klas op basis van gerichte leerkracht, leerkracht- van
signalering diagnostiek, ouders, begeleiding, interventies
consultatieve school, coaching,
leerlingbegeleiding verwijzing meditatie
(CLB), diagnostiek opstellen therapie,
van klas. begeleidings begeleiding
plan via leerkracht
bijv. taakspel
School Consultatie Schoolanalyse en Advies, Begeleiding Evaluatie
op basis van schooldiagnose verwijzing, van van
signalering t.a.v. zorg en opstellen implementatie interventies
passend onderwijs innovatie- en (schoolteam,
begeleidings- management,
plan specialisten),
cursussen en
trainingen.
Bovenschools Consultatie Analyse Advies, Begeleiding Evaluatie
(Bestuur, op basis van kenmerken van verwijzing, bovenschools van
SWV en signalering bovenschoolse opstellen management interventies
REC) zorg/ passend innovatie- en
