Bestuursrecht
PP 1
Recht wordt opgedeeld in twee domeinen : publiekrecht en
privaatrecht
Publiekrecht : regelt de verhouding tussen de burgers en de overheid. Het
bestuursrecht kan onder het publiekrecht worden gerekend ( net zoals
grondwettelijk , fiscaal recht…)
Publiekrecht in een gelaagde rechtsorde?
Elke burger maakt deel uit van verschillende overheidsverbanden
( gemeenten , provincies , Vlaamse gemeenschap , Vlaamse
gewest,..)
We vinden op de dag van vandaag het grondwettelijk recht en het
bestuursrecht op verschillende niveaus
Die gelaagde rechtsorde hebben we te danken aan onze verticale
machtenscheiding
De grondwet :
- Heeft twee functies
1. democratische organisatie van de overheidsmacht ( de positieve
functie , zoals het instellen van een regering = de grondwet
brengt de overheid tot stand)
2. Beperken van de overheidsmacht ( de negatieve functie)
Het verdelen van de overheidsmacht
Horizontale machtenscheiding ( UM , WM , RM )
Verticale machtenscheiding ( gelaagde rechtsorde)
Het inperken van de overheidsmacht door het verankeren van
fundamentele rechten en vrijheden
Impact horizontale machtenscheiding
= functionele machtenscheiding
Het horizontaal verdelen van de macht tussen meerdere instellingen
van diezelfde overheid ( hier kunnen we drie overheidsfuncties
onderscheiden : UM , WM , RM ) – Trias politica ( montesquieu)
De machtenscheiding is niet absoluut : de ene macht kan tegenspel
bieden tegen de andere macht ( checks and balances)
Impact verticale machtenscheiding
= territoriale machtenscheiding
, Het verticaal verdelen van de macht tussen verschillende territoriaal
omschreven overheden ( = gelaagde rechtsorde , we maken dus
deel uit van verschillende overheidsverbanden)
Twee bekende technieken van de verticale machtenscheiding :
1. federalisme : spreiding van bevoegdheden tussen verschillende
autonome rechtsordes
2. decentralisatie : OH kent bepaalde taken toe aan ondergeschikte
lokale besturen
Elke overheid kan , afhankelijk van de graad van autonomie , zijn
eigen grondwet aannemen binnen de gelaagde rechtsorde ( vb.
Duitsland : federale staat en een lidstaat van de Europese unie ,
naast de grondwet van de Lander is er ook een federale Grondwet)
De gelaagde rechtsorde confronteert ons dus met constitutioneel
pluralisme
Opdracht van het bestuur ( = overheid)
1. Tenuitvoerlegging
2. Taak van algemeen belang ( dit zorgt wel voor bijzondere
prerogatieven)
- Bevat een discretionaire bevoegdheid ( veel beleidsruimte ,
naarmate dat de beslissingsruimte ruimer is zal de rechterlijke
controle afstandelijker zijn)
Bestuurlijke rechtshandelingen ( vb. onteigening van een eigendom)
Bindende kracht : instemming van de bestuurde is niet vereist ,
nadat het ter kennis is gegeven moet het gevolgd worden
Dwingende kracht ( Privilege du prealable ) : rechtshandeling
moet worden gerespecteerd of nageleefd zonder dat de
wettigheid vooraf door een rechter moet worden vastgelegd
Uitvoerbare kracht ( privilege de l’exécution d’office) : de
rechtshandeling is op zichzelf uitvoerbaar , zonder voorafgaande
tussenkomst vd rechter) vb. uitvoeren van een tuchtstraf
! we moeten een onderscheid maken tussen bestuurshandelingen en
louter feitelijke handelingen ( handelingen die slechts rechtsfeiten zijn )
vb. het plaatsen van een verkeersbord( vloeien niet voort uit een wilsuiting
om rechtsgevolgen teweeg te brengen)!
MAAR dit zorgt ook voor bijzondere verplichtingen :
1. bestuur is onderworpen aan de wetten van openbare dienst en de
beginselen van behoorlijk bestuur
, 2. de overheid kan vaak pas na een advies van andere instantie een
beslissing nemen
3. Bij het nemen van individuele bestuurlijke rechtshandelingen hebben
ze een formele motiveringsplicht
4. Onderworpen aan hiërarchisch of bestuurlijk toezicht van andere
besturen
Verhouding tussen overheid en burger
- Voorrang van het algemeen belang op het privaat belang zorgt voor
een fundamentele ongelijkheid tussen de burger en de overheid
- Overheid staat boven de burger : hiërarchische verhouding
Evolutie naar horizontalere verhouding tussen bestuur en burger : een
participatie van de burger op alle bestuursniveaus ( vb. RUP , ruimtelijk
uitvoeringsplan = burgers kunnen hierin hun inspraak geven)
Gevolg : beginselen van behoorlijk bestuur en behoorlijk burgerschap
Verhouding tussen regering en administratie
- Politiek spanningsveld : tussen de politieke gezagsdragers en de
administratie
Administratie : in handen van de regering en zijn ministers bij de
uitwerking maar in bepaalde landen is de administratie uitgegroeid
tot grote gespecialiseerde equipes ( politisering van de ambtenarij )
- Administratieve rekenplichtigheid : de administratie is verplicht op
rekenschap af te leggen over de genomen beslissingen en
verantwoordelijk kan worden gesteld voor wat misloopt
1. Ze moeten openheid van de zaken geven , zodat
belanghebbende burger inzicht kan krijgen in het beleid en de
motieven die aan de grondslag liggen
- Het afleggen van de verantwoordelijkheid gebeurt in de vorm van
audits , rapporten en jaarverslagen
2. Ambtenaren kunnen volgens bij de wet voorziene procedures
administratief en tuchtrechtelijk verantwoordelijk worden
gehouden wnr ze verkeerd handelen
- Veel landen werden er ombudsfuncties ingericht : burgers en
ondernemingen kunnen hun ongenoegen over de werking vd
overheidsdiensten in de vorm vn een klacht richten bij de
ombudsman
! bestuursrecht heeft geen codificatie , meer en meer
overheidsinmenging , versnippering. Het heeft bijzondere regels per
rechtstak ( vb ambtenarenrecht) maar er is geen wetboek van , de regels
zijn verspreid over supranationale normen , (grond)wetten , reglementen ,
besluiten en omzendbrieven
, Verankering : grondwet kan moeilijk gewijzigd worden , counter
majoritarion difficulty ( gewoon toegeven dat het op gespannen voet staat
met het democratiebeginsel of de verfijning van ons begrip “ democratie”)
PP 2
Bronnen van het publiekrecht
1. De grondwet
Twee taken : democratische organisatie van overheidsmacht en beperking
van de overheidsmacht ( zie pg 1)
2. Wetten / decreten / ordonnanties
= akten van de wetgevende macht (dus wetten in formele zin)
Wet in materiele zin : verwijst naar elke rechtsregel dwz elke regel die is
uitgevaardigd door de overheid met een algemeen en onpersoonlijk
karakter die van toepassing is op een onbepaald aantal gevallen.
Wet in formele zin : elke regel of akte die is uitgevaardigd door de
wetgevende macht
3. Besluiten en verordeningen
= akten van de uitvoerende macht
Er zijn 3 vormen van beslissingen die de uitvoerende macht kan nemen
1. Individuele besluiten : passen een algemene regel toe op een
concreet geval
2. Organieke besluiten : organiseren openbare dienst
3. Reglementaire besluiten of verordeningen : zij formuleren
rechtsregels en zijn dus wetten in materiele zin
4. Gewoonterecht
= een vaste gedragslijn , die door diegene die er naar onderworpen is als
verplichtend wordt ervaren
Vb. ontslagnemende regering kan enkel nog “ lopende “ zaken regelen
5. Algemene rechtsbeginselen
= nog geen recht , maar ligt aan de grondslag van een rechtsorde
PP 1
Recht wordt opgedeeld in twee domeinen : publiekrecht en
privaatrecht
Publiekrecht : regelt de verhouding tussen de burgers en de overheid. Het
bestuursrecht kan onder het publiekrecht worden gerekend ( net zoals
grondwettelijk , fiscaal recht…)
Publiekrecht in een gelaagde rechtsorde?
Elke burger maakt deel uit van verschillende overheidsverbanden
( gemeenten , provincies , Vlaamse gemeenschap , Vlaamse
gewest,..)
We vinden op de dag van vandaag het grondwettelijk recht en het
bestuursrecht op verschillende niveaus
Die gelaagde rechtsorde hebben we te danken aan onze verticale
machtenscheiding
De grondwet :
- Heeft twee functies
1. democratische organisatie van de overheidsmacht ( de positieve
functie , zoals het instellen van een regering = de grondwet
brengt de overheid tot stand)
2. Beperken van de overheidsmacht ( de negatieve functie)
Het verdelen van de overheidsmacht
Horizontale machtenscheiding ( UM , WM , RM )
Verticale machtenscheiding ( gelaagde rechtsorde)
Het inperken van de overheidsmacht door het verankeren van
fundamentele rechten en vrijheden
Impact horizontale machtenscheiding
= functionele machtenscheiding
Het horizontaal verdelen van de macht tussen meerdere instellingen
van diezelfde overheid ( hier kunnen we drie overheidsfuncties
onderscheiden : UM , WM , RM ) – Trias politica ( montesquieu)
De machtenscheiding is niet absoluut : de ene macht kan tegenspel
bieden tegen de andere macht ( checks and balances)
Impact verticale machtenscheiding
= territoriale machtenscheiding
, Het verticaal verdelen van de macht tussen verschillende territoriaal
omschreven overheden ( = gelaagde rechtsorde , we maken dus
deel uit van verschillende overheidsverbanden)
Twee bekende technieken van de verticale machtenscheiding :
1. federalisme : spreiding van bevoegdheden tussen verschillende
autonome rechtsordes
2. decentralisatie : OH kent bepaalde taken toe aan ondergeschikte
lokale besturen
Elke overheid kan , afhankelijk van de graad van autonomie , zijn
eigen grondwet aannemen binnen de gelaagde rechtsorde ( vb.
Duitsland : federale staat en een lidstaat van de Europese unie ,
naast de grondwet van de Lander is er ook een federale Grondwet)
De gelaagde rechtsorde confronteert ons dus met constitutioneel
pluralisme
Opdracht van het bestuur ( = overheid)
1. Tenuitvoerlegging
2. Taak van algemeen belang ( dit zorgt wel voor bijzondere
prerogatieven)
- Bevat een discretionaire bevoegdheid ( veel beleidsruimte ,
naarmate dat de beslissingsruimte ruimer is zal de rechterlijke
controle afstandelijker zijn)
Bestuurlijke rechtshandelingen ( vb. onteigening van een eigendom)
Bindende kracht : instemming van de bestuurde is niet vereist ,
nadat het ter kennis is gegeven moet het gevolgd worden
Dwingende kracht ( Privilege du prealable ) : rechtshandeling
moet worden gerespecteerd of nageleefd zonder dat de
wettigheid vooraf door een rechter moet worden vastgelegd
Uitvoerbare kracht ( privilege de l’exécution d’office) : de
rechtshandeling is op zichzelf uitvoerbaar , zonder voorafgaande
tussenkomst vd rechter) vb. uitvoeren van een tuchtstraf
! we moeten een onderscheid maken tussen bestuurshandelingen en
louter feitelijke handelingen ( handelingen die slechts rechtsfeiten zijn )
vb. het plaatsen van een verkeersbord( vloeien niet voort uit een wilsuiting
om rechtsgevolgen teweeg te brengen)!
MAAR dit zorgt ook voor bijzondere verplichtingen :
1. bestuur is onderworpen aan de wetten van openbare dienst en de
beginselen van behoorlijk bestuur
, 2. de overheid kan vaak pas na een advies van andere instantie een
beslissing nemen
3. Bij het nemen van individuele bestuurlijke rechtshandelingen hebben
ze een formele motiveringsplicht
4. Onderworpen aan hiërarchisch of bestuurlijk toezicht van andere
besturen
Verhouding tussen overheid en burger
- Voorrang van het algemeen belang op het privaat belang zorgt voor
een fundamentele ongelijkheid tussen de burger en de overheid
- Overheid staat boven de burger : hiërarchische verhouding
Evolutie naar horizontalere verhouding tussen bestuur en burger : een
participatie van de burger op alle bestuursniveaus ( vb. RUP , ruimtelijk
uitvoeringsplan = burgers kunnen hierin hun inspraak geven)
Gevolg : beginselen van behoorlijk bestuur en behoorlijk burgerschap
Verhouding tussen regering en administratie
- Politiek spanningsveld : tussen de politieke gezagsdragers en de
administratie
Administratie : in handen van de regering en zijn ministers bij de
uitwerking maar in bepaalde landen is de administratie uitgegroeid
tot grote gespecialiseerde equipes ( politisering van de ambtenarij )
- Administratieve rekenplichtigheid : de administratie is verplicht op
rekenschap af te leggen over de genomen beslissingen en
verantwoordelijk kan worden gesteld voor wat misloopt
1. Ze moeten openheid van de zaken geven , zodat
belanghebbende burger inzicht kan krijgen in het beleid en de
motieven die aan de grondslag liggen
- Het afleggen van de verantwoordelijkheid gebeurt in de vorm van
audits , rapporten en jaarverslagen
2. Ambtenaren kunnen volgens bij de wet voorziene procedures
administratief en tuchtrechtelijk verantwoordelijk worden
gehouden wnr ze verkeerd handelen
- Veel landen werden er ombudsfuncties ingericht : burgers en
ondernemingen kunnen hun ongenoegen over de werking vd
overheidsdiensten in de vorm vn een klacht richten bij de
ombudsman
! bestuursrecht heeft geen codificatie , meer en meer
overheidsinmenging , versnippering. Het heeft bijzondere regels per
rechtstak ( vb ambtenarenrecht) maar er is geen wetboek van , de regels
zijn verspreid over supranationale normen , (grond)wetten , reglementen ,
besluiten en omzendbrieven
, Verankering : grondwet kan moeilijk gewijzigd worden , counter
majoritarion difficulty ( gewoon toegeven dat het op gespannen voet staat
met het democratiebeginsel of de verfijning van ons begrip “ democratie”)
PP 2
Bronnen van het publiekrecht
1. De grondwet
Twee taken : democratische organisatie van overheidsmacht en beperking
van de overheidsmacht ( zie pg 1)
2. Wetten / decreten / ordonnanties
= akten van de wetgevende macht (dus wetten in formele zin)
Wet in materiele zin : verwijst naar elke rechtsregel dwz elke regel die is
uitgevaardigd door de overheid met een algemeen en onpersoonlijk
karakter die van toepassing is op een onbepaald aantal gevallen.
Wet in formele zin : elke regel of akte die is uitgevaardigd door de
wetgevende macht
3. Besluiten en verordeningen
= akten van de uitvoerende macht
Er zijn 3 vormen van beslissingen die de uitvoerende macht kan nemen
1. Individuele besluiten : passen een algemene regel toe op een
concreet geval
2. Organieke besluiten : organiseren openbare dienst
3. Reglementaire besluiten of verordeningen : zij formuleren
rechtsregels en zijn dus wetten in materiele zin
4. Gewoonterecht
= een vaste gedragslijn , die door diegene die er naar onderworpen is als
verplichtend wordt ervaren
Vb. ontslagnemende regering kan enkel nog “ lopende “ zaken regelen
5. Algemene rechtsbeginselen
= nog geen recht , maar ligt aan de grondslag van een rechtsorde
