Lecture notes

Religie: Aantekeningen

0 purchase

Module
Religie (A09C5A)

Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)

Nota's religie, zingeving en levensbeschouwing

[Show more]

Preview 4 out of 59 pages

View example

Uploaded on March 18, 2025
Number of pages 59
Written in 2022/2023
Type Lecture notes
Professor(s) Pieter de witte
Contains All classes

religie
zingeving
levensbeschouwing
master
rechten

Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Education
Rechten
Module
Religie (A09C5A)

£10.29

Add to cart

Save

100% satisfaction guarantee
Immediately available after payment
Both online and in PDF
No strings attached

Religie, zingeving en
levensbeschouwing
Inleiding

Module geen examenleerstof  3 punten voor examen

Gastlezing: DI 16 mei 18u

Reader met cursusteksten op Toledo kennen

Verplichte lectuur – 1 boek te kiezen uit

(inzichtsvraag op examen op 3 punten)

Jozef De Kesel, Geloof & Godsdienst in een seculiere samenleving, Halewijn, 2021.  gekocht

Bieringer, Reimund. Geld en genade. Uitdagingen van het christelijk geloof in de hedendaagse
economische context. Tweede uitgave. Leuven - Den Haag: Acco, 2020

 mogelijke vragen komen op Toledo

‘Is religie een gepasseerd station van de mensheid?’

 als je kijkt naar secularisatie, dan veel van onze tijdgenoten deze mening toegedaan
 kijken in de globale wereld, dan religie/zingeving ook een uitermate springlevende rol heeft
 Ernst Van den Hemel
o ‘Hoort religie thuis op school?’ In NED vinden vele van niet, achterhaald en kan
genegeerd worden in onderwijs  niet mee eens, krant maar openslaan, lokt
maatschappelijke conflicten uit en verschaft mensen identiteit
 mensen kennis nodig van religie om wereld om hen heen te begrijpen
o Ook aan KUL overtuiging dat zekere levensbeschouwelijke geletterdheid nodig is, en
winst is voor studenten die binnen enkele jaren volop in maatschappelijk/
professionele leven zullen staan -> geen analfabeten op levensbeschouwelijk vlak
worden

Secularisati e, Desecularisati e, hersecularisati e en globalisering

 Secularisatiethese: "rol van religie neemt af in moderne, geïndividualiseerde samenlevingen
met een liberale democratie, naarmate de levensstandaard toeneemt, een seculier-
wetenschappelijk vertoog aan belang wint, en de emancipatie van individuen en groepen
groeit."
o Idee dat in moderne samenleving (individualisering, welstand, emancipatie) de rol
van religie afneemt
 moderniteit: urbanisatie, rationalisering, individualisering, democratisering
o vanaf moderniteit, zeker vanaf 1960’, maar vandaag ook in vraag gesteld (‘Klopt het
wel?’)
 Belang van godsdienst neemt af op twee gebieden:
o Maatschappelijk: religieuze instituten minder vat op sociale leven
 = sociale niveau: impact van religieuze instituten (kerk) minder vat op sociale,
maatschappelijke leven dan vroeger

,  door scheiding kerk en staat krijgen religieuze instituten minder vat op het
sociale leven
o Individueel niveau: individualisering van zingeving maakt geïnstitutionaliseerde
religie minder relevant
 individualisering zingeving: mensen zoeken eigen zingeving bij elkaar, op een
heel individuele manier
 sommige heel radicaal: tot bepaald geloof bekennen en er helemaal
in op te gaan bv. geradicaliseerde Moslims (mensen die op heel korte
tijd weinig van de Islam kennende zich helemaal in dat
gedachtengoed/radicale variant zich hebben vastgebeten)
 mensen vaak eigen collage van ideeën/ geloofsovertuigingen die
men zelf bij elkaar stelt en die soms kunnen veranderen in loop van
het leven
  zeer individueel patroon
 = ‘leeglopende kerken’: maar betekent niet dat mensen niet met zingeving
bezig zijn
 elke mens die leeft stelt zich de vraag ‘waarom leven wij’  hoe dit
wordt ingevuld is veel individueler dan vroeger
o = secularisatie
 Max Weber, Emile Durkheim, Peter Berger (The Sacred Canopy: Elements of a sociological
theory of religion, 1967)
 Cultuuromslag van 1968
o steile val van het Godsgeloof + achteruitgang van kerkbezoek in traditioneel
katholieke of protestantse landen zetten these kracht bij
 André Glücksman: La troisième mort de Dieu (massadodingen van Verdun – Auschwitz –
Rwanda)
o  grote rampen van 20e E hebben het geloof in een voorziene en goede goed een
knauw gegeven
o ook te maken met lijdensvraag: ‘hoe kan goede God samen gedacht worden met
zoveel ellende/miserie in de wereld?’
o eerste dood van God = Jezus aan het kruis
o 2e dood van God = moderniteit, secularisatiethese die geloof wegdrukte uit
maatschappelijke leven
o 3e dood van God = massaslachtingen die oorlogen in 20 e-21e E aannemen  Verdun
(1e WO voor Frankrijk) – Auschwitz (Joden, WOII) – Rwanda (genocide)
  zinloze lijden incompatibel met het godsgeloof
 Tot 1989: “godsdienst leek maatschappelijk randverschijnsel”
o Communistische wereld: geen godsdienstvrijheid
 ‘religie was taboe’: Marx heel negatief idee over religie nl. onderdrukkende
structuur van de arbeider
o Westerse wereld: secularisatie en crisis van het Godsgeloof
 godsdienstvrijheid heel belangrijk punt geweest, maar deze wereld vanaf ’60
door sterke secularisatiegolf en ook crisis van het godsgeloof
 einde KO impact op rol van religie, gaat door tot op dag van vandaag
 bepaalde denkers spreken over ‘terugkeer van God’: eenmaal grote
ideologische debat (communisten- kapitalisten, democratisch-
totalitaire staat) achter de rug was -> sommigen begonnen te kijken
naar terugkeer van religie

, Verfijning van secularisatiedebat
o secularisatiethese stelde gang van zaken te simpel en veralgemenend voor:
godsdienstbeleving veranderde maar godsdienst verdween niet zomaar uit
geavanceerde samenlevingen
o Harvey Cox, Religie in de stad van de mens (1984)
o José Casanova: Public religions in the Modern World (1994)
  secularisatie is niet zomaar het verdwijnen van godsgeloof, bracht
onderscheid aan in hoe je secularisatie kon verstaan: verwarring door 3
niveaus van secularisatie door elkaar te haspelen
 a) scheiden van politieke en religieuze sfeer
 = sterkere scheiding kerk-staat: heilzame evolutie
 kerk mogen zich bezighouden met samenleving maar niet met
politieke besluitvorming <-> democratische rechtstaten geven
godsdiensten voldoende vrijheid
 b) verminderen van belang van (geïnstitutionaliseerde) religie
 = maatschappelijk fenomeen
 c) privatisering van religie (= problematisch)
 religieuze overtuiging louter iets dat je mag doen in beslotenheid
slaapkamer, maar vanaf je in publieke ruimte komt mag je er niet
over spreken
 = problematisch: roeping van geen enkele godsdienst 
godsdiensten zullen altijd een idee hebben over hoe
wereld/samenleving er idealiter zou uitzien, moeten het recht
hebben dit te uiten en samenlevingen in deze richting te beïnvloeden
o Charles Taylor: A secular Age, 2007
  secularisatie niet zomaar gelijkstellen met afwezigheid van religie: wel
seculiere staat belangrijk om samenleven van verschillende godsdiensten
mogelijk te maken  conceptuele verfijning in debat over seculiere staat
 verschil maken tussen doelstelling en middel
 Verfijnt debat over seculiere staat
 a) doelstelling: bevorderen wederzijds respect/gewetensvrijheid
o mensen zijn vrij te geloven/ niet te geloven, en vrij wat en
hoe ze geloven
 b) middel: scheiding tussen kerk en staat
o ook in democratische lidstaten gaat men op heel
verschillende manier om met religie
o <-> VS: elke president sluit toespraken af met ‘God bless
America’  niemand vindt het raar, ook al is Amerika een
democratische moderne rechtstaat met scheiding kerk-staat
 <-> FRA Macron gaat het niet doen
  onderscheid is belangrijk
 Republikeinse model (Frankrijk): legt nadruk op middelen en dus op de
neutraliteit van de Staat en de overheid (laicité)
 Frans model vindt je vaak terug in Europese landen
 nadruk op middelen en dus op scheiding kerk-staat en dus ook op
neutraliteit van de staat: staat moet op levensbeschouwelijk gebied
neutraal zijn

,  <-> Liberale model (Angelsaksisch): nadruk op doelstelling, met pragmatische
omgang met de middelen
 doel: gewetensvrijheid en respectvolle omgang tussen burgers
onderling, ook burgers met verschillende
levensbeschouwing/geloofsovertuiging
 Angelsaksische samenlevingen zijn pragmatischer, minder verkrampt
in omgang met religie
 In de praktijk: continuüm – onderling verschillen
 elk land eigen rechtsvorm ontwikkeld over hoe religie een plaats
inneemt
 Belgische model: unieke invulling door 'verzuiling' (verkaveling van de staat
volgens ideologisch-levensbeschouwelijke breuklijnen)
 = continuüm: model vertoont trekken van beide modellen
 verzuiling werkt nog heel stuk door, ook in hedendaagse
geseculariseerde samenleving
 ‘verzuiling’: BE samenleving opgedeeld in levensbeschouwelijke
groepen
o verkaveld volgens ideologisch-levensbeschouwelijke
breuklijnen (katholiek, socialistisch en liberaal)
o te maken met feit dat BE ontstaat is als liberale democratie
(meest liberale land van Europa) met heel belangrijke plek
voor katholieke kerk (in conflict met liberalisme)
o elke groep o.b.v. levensbeschouwing een stuk invloed
gekregen in de samenleving
o loopt door tot op dag van vandaag
o bv. onderwijs- zorg  gebieden waar katholieke kerk in BE
een grote stempel heeft gezet op samenleving
 meeste scholen initiatief van religieus bewogen
mensen
 tot op vandaag bestaat er verzuiling, een belangrijke
katholieke schoolwereld in ons land (zelf universiteit)
 KUL: privé-initiatief: wordt erkend door
overheid
 meeste zorginstellingen ontstaat vanuit katholiek
initiatief maar niet privé want betoelaagd door de
overheid
o bv. vakbonden (Christelijk, socialistisch, liberaal  3 grote)
 arbeiders niet georganiseerd o.b.v. sector waarin ze
werken
 vakbonden volgens ideologische verzuiling
o bv. ziekenkassen: door ideologieën o.a. CM
 ook in BE de bedienaars van eredienst zijn betoelaagd door de staat
bij erkende religies (betaald als ambtenaren); vrij uniek
  elke samenleving heeft zijn manier om scheiding kerk-staat in te
voeren
o verzuiling is heel bijzonder

The benefits of buying summaries with Stuvia:

Guaranteed quality through customer reviews

Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.

Quick and easy check-out

You can quickly pay through credit card for the summaries. There is no membership needed.

Focus on what matters

Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!

Frequently asked questions

What do I get when I buy this document?

You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.

Satisfaction guarantee: how does it work?

Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.