ALGEMENE PSYCH
1E BACH PSYCHOLOGIE
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
,HOOFDSTUK 1: WAT IS PSYCHOLOGIE
1.1. EEN DEFINITIE VAN PSYCHOLOGIE
Psychologie w_ geassocieerd met intuïties
Velen denken dat ze een psycholoog zijn → pseudowetenschap (kan leiden tot problemen)
PSYCHOLOGEN → menselijk gedrag proberen begrijpen, observeren, gedrag trachten
begrijpen
PSYCHOLOGIE= een wetenschap waarbij het gedrag bestudeerd wordt en waarbij die
gedragsevidentie gebruikt wordt om interne processen te begrijpen die aan dat gedrag ten
grondslag liggen
DOEL: gedrag beter maken en jezelf beter voelen
→ zo theorieën opstellen over processen
1.2. ONTWIKKELINGEN DIE DE PSYCHOLOGIE MOGELIJK GEMAAKT HEBBEN
REDE, INTUÏTIE EN GELOOF
FILOSOFIE IN HET OUDE GRIEKENLAND
Socrates, Plato, Aristoteles
• Vragen over universum en plaats van de mens erin
→ antwoorden op vragen= binnenin de mens
• Mensen -> enige wezens met rede → mogelijkheid realiteit te begrijpen
• PLATO: onderscheid tss ware/ onzichtbare wereld van onveranderlijke, ideale
vormen & zichtbare, veranderlijke wereld rondom ons
→ menselijke ziel= deel vd ware ideale wereld
tijdelijk i/h lichaam en keert na dood terug naar kosmos
(ziel had kennis & mens toegang tot kennis door rede)
• Observatie → minder belangrijk (enkel toegang tot zichtbare wereld, mensen zagen
soms dingen die niet bestonden bv dromen, visioenen, …)
• Echte kennis → menselijke geest
• ARISTOTELES: meer belang aan observatie, ware kennis niet gebaseerd op observatie
echte kennis -> observatie gebaseerd op onwrikbare uitgangspunten -> axioma’s.
→ Door menselijke ziel als zelfevident herkend → herkennen = demonstratie
Wiskunde was de enige ideale wetenschap op dit moment
1
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
,DE KERK
• Belangrijkste hoeder van kennis
• Plato= hemel & Aristoteles= goddelijke ingevingen
• Geschriften kerkvaders= meest betrouwbare bron van informatie
• Kerk aanvaarde dat sommige dogma’s foutief waren (beta-wetensch) over de alfa-
wetensch waren ze strikter
DE WETENSCHAPPELIJKE REVOLUTIE
EEN NIEUWE MANIER VAN DENKEN
Overtuiging van grieken en de kerk → gebaseerd op intuïtief voelen en goddelijke ingeving
(deze leken spontaan te ontstaan)
16E-17E eeuw in Europa (andere vorm van kennisvergaring)
Ware kennis is gebaseerd op systematische observatie en actief ingrijpen in de wereld=
WETENSCHAPPELIJKE REVOLUTIE
→ Verschillende factoren hebben hierbij een rol gespeeld, belangrijkste …
COPERNICAANSE REVOLUITE
(= inzicht dat de aarde niet het centrum vormde van het heelal)
• Kalender bleek niet meer te kloppen (Juliaanse kalender door Julius Caesar →
Gregoriaanse kalender)
• Nicolaus Copernicus → niet alle hemellichamen draaien rond aarde maar aarde
draait rond de zon.
→Pas in jaar van dood effectief gepubliceerd (werkte voor kerk en wou hen niet
tegenwerken)
→inzichten grotendeels hypothetisch TOT Galilei boek publiceerde waarin hij
copernicaanse model verdedigd en observaties onderbouwde. Verder uitgewerkt
door Newton. = algemeen beschouwd als beginpunt van fysica, 1 e natuurwetensch
DE GROEIENDE MACHT VAN DE WETENSCHAPPEN EN HET ONTSTAAN TUSSEN 2 CULTUREN
Groeiende invloeden van wetenschappen = doorn i/h oog van het onderwijs (vooral gericht
op geloof, kunst, wiskunde en Griekse/ Latijnse teksten)
Gevolg: 2 aparte culturen:
→ De alfa: klassieke humanistische cultuur
→ De bèta: de nieuwe natuurwetenschappelijke cultuur
DE EVOLUTIETHEORIE
Charles Darwin (1859)
• Levende wezens het resultaat van aanpassingsproces door veranderde
omstandigheden.
• Natuurlijke selectie/ survival of the fittest = eigenschappen die niet goed aansluiten
bij omgeving, bedreigen de overlevingskansen – en voortplantingskansen van het
individu
2
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
, • onderzoeken: Vinkenpopulatie op Galapagoseilanden, origin of species, mensen zijn
voortgekomen uit dieren en kunnen we bestuderen als dieren
→ voordien was men ervan overtuigd dat de mens niet bestudeerd kon worden
door hun gedrag te bestuderen.
Eerste psychologische experimenten:
• YOUNG: kleurenperceptie -> kijken naar receptoren
• STUDIE PLANETEN: assistent v Copernicus → natuurwetenschappelijke studie van de
menselijke fout, voor het eerst vroeg men zich af waarom mensen fouten maken
WAARNEMING = NIET PERFECT
• VON HELMHOLTZ: neurale transmissie -> vezels/ zenuwen hebben kleine elektrische
stroom die door het lichaam gaat (100km/h) beginnen meten.
• WEBER & FECHNER: psychofysica → 1ste labo in Leipzig
Pioniers uit de lage landen:
• QUETELET: 1ste doctoraat in psychologie → bijna alle menselijke verschillen vormen
een normaalverdeling
• PLATEAU: de kleurenperceptie
• DONDERS: mentale chronometrie
-> hij ging na hoeveel tijd mensen nodig hadden om eenvoudige taken op te lossen.
-> geluiden aangeboden als stimulus, lettergrepen (ka, ke, ki, ko, ku)
1e conditie: dezelfde stimulus aangeboden (ki), wanneer ze dit hoorde moesten ze op
knopje drukken A-REACTIE = 197ms
2e conditie: 5lettergrepen door elkaar aangeboden B-REACTIE = 285 ms, duurde
langer om op knop te drukken
3e conditie: opnieuw 5 lettergrepen en enkel ki uithalen C-REACTIE= 243ms
STIMULUSDISCRIMINATIE: C-A = 46ms
RESPONSSELECTIE: B-C=42 ms
→ SUBSTRACTIEMETHODE in de cognitieve wetenschap -> scannen van
hersenactiviteit wanner foto zien, 2 hersencondities op elkaar leggen & verschil in
dat deel -> gevoelens
o WUNDT: eerste echte psycholoog, bleef dicht bij biologische aspecten → start
experimenten → eindelijk wetenschappelijke psychologie = fysiologische
psycholoog
3
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
,1.3. HET ONTSTAAN VAN DE PSYCHOLOGIE
ONTWIKKELINGEN BINNEN DE FILOSOFIE
DESCARTES: DUALISME, RATIONALISME, NATIVISME EN EEN MECHANISCHE KIJK OP DE
WERELD
René Descartes “jepense donc je suis”
• Franse filosoof & wiskundige
→ 1ste wetenschappers waren filosofen die beslisten om zelf kritisch na te denken in
plaats van alles te bestuderen en te becommentariëren wat de klassieke vaders
vertelden.
• Hij ging uit van 4 principes:
o PLATONISCH DUALISME: mensen bestaan uit 2 onafhankelijke elementen:
→Een lichaam: omhulsel van de geest en geen enkele invloed op de geest
→een geest: vrije wil, niet onderhevig aan natuurwetten. De kern van
menselijk denken
o RATIONALISME: ware kennis is gebaseerd op rede, toepassen van logica
nieuwe info uit bestaande
o NATIVISME: overtuiging mens -> aangeboren kennis → uitgangspunt van alle
afgeleide kennis.
o MECHANISCHE VISIE:
→ lichaam: als een machine die God had gecreëerd en in werking had gesteld
-> dit was de reden dat het menselijke lichaam wel wetenschappelijk kon
bestudeerd worden en de geest niet
→ belangrijkste inspiratiebron voor Newton, deterministische, wiskundige
wetten
EMPIRISME IN PLAATS VAN RATIONALISME
EMPIRISME= Inhoud van de geest wordt niet gevormd door aangeboren ideeën en afgeleide
inzichten, maar via zintuigelijke ervaringen die met elkaar geassocieerd worden. → John
Locke (tabula rasa aka ongeschreven blad)
→ menselijke kennis uit ervaringen met externe, voelbare voorwerpen en niet vanuit
aangeboren ideeën
Eind 18e eeuw: mentale fenomenen begrijpen vanuit mechanische principes
NATURE – NURTURE
4
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
,DE PSYCHOLOGIE ALS NIEUWE WETENSCHAP
Eind 19e eeuw: wetenschappelijke studie van gedrag en mentale processen → psychologie is
de laatste wetenschap die ontstaan is
WUNDT EN HET EERSTE LABORATORIUM VOOR PSYCHOLOGIE
STRUCTURALISME: op basis van introspectie (kijken naar het bewustzijn van binnenuit) de
structuur van het bewustzijn proberen ontdekken
TITCHENER: lanceerde naam ‘structuralisme’ en vulde deze in met de eigen kijk: elk
complex proces kan gereduceerd worden tot een combinatie van elementaire
componenten (atomisme), die behoorden tot het gebied vd sensaties, de beelden of
de gevoelens.
→ hij veronderstelde dat deze elementen door een associatieproces gecombineerd
werden tot de normale, bewuste ervaring.
HELM WUNDT:
-> fysiologisch psycholoog
-> 1ste psycholoog
-> richtte 1ste laboratorium voor psychologie op in Leipzig
-> introspectie maakte hij onderscheid tussen
o INNERE WAHRNEHMUNG: sofa science, van in stoel nadenken over eigen
psychische functioneren
o EXPERIMENTELLE SELBSTBEOBACHTUNG: proefopzet waarbij proefpersoon in
een standaard situatie geplaatst werd en diezelfde proef herhaaldelijk
uitvoerde en diende te reageren met eenvoudige kwanticeerbare
antwoorden (volgens Wundt de enige toelaatbare vorm van introspectie)
20ste eeuw-gestaltpsychologen (hielden zich bezig met het feit dat hersenen niet in staat zijn
alles te begrijpen)
• TOP-DOWN experiment -> experiment met basket en beer, hersenen hebben dit
gezien maar ze hebben er niet naar gevraagd. Het brein kan niet alles zien en de
hersenen selecteren de gewaarwording is niet perfect
• Waarneming is niet enkel wat onze zintuigen waarnemen maar er wordt in onze
hersenen ook mee bepaald wat we zien = geheel van zintuigen en werking van
hersenen → we zullen nooit 100% in zijn geheel zien
Optische illusies: begin psychologie
→ lijnstukken even lang
→ cirkels: B = C (B lijkt groter omdat er nog een cirkel rond staat)
Hersenen kunnen niet zien hoelang een lijnstuk is
5
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
,BINET EN DE GEBOORTE VAN DE TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
1ste franse labo in Sorbonnen door
Alfred Binet:
• Een vd eerste directeuren vd Sorbonne universiteit
• Bekend door onbewust gemaakte IQ-test: na dat onderwijs in Frankrijk verplicht
werd wou hij een test maken dat kon uitmaken of kinderen met een leerachterstand
een tekort hadden aan intelligentie of geholpen konden worden met extra onderwijs
DE VERTALING NAAR DE AMERIKAANSE CONTEXT: FUNCTIONALISME
FUNCTIONALISME:
• 1ste belangrijke stroming binnen Amerikaanse psychologie
• Am -> meer interesse in toegepaste psychologie, diende voor onderwijs te
optimaliseren, zo gevaarlijke afwijkingen op te sporen en te behandelen en om de
industriële productie te bevorderen
• bekijkt het nut van bewustzijn
• sterk beïnvloed door evolutieleer Darwin: psy bestond in 1ste plaats uit onderzoek
naar optimale aanpassing, menselijke overtuigingen evolueerden op dezelfde manier
als diersoorten, zij die het best aangepast waren aan de omstandigheden hadden een
grotere overlevingskans
→ funcionalisten hadden een grote belangstelling voor individuele verschillen tussen
mensen maar ook voor de verschillen tss mensen en dieren
• WILLIAM JAMES: beschreef de mentale processen als een ‘stream of consciousness’=
een voortdurend veranderende stroom van gedachten en gevoelens
BEHAVIORISME: HOE KUNNEN WE DE PSYCHOLOGIE NOG WETENSCHAPPELIJKER MAKEN?
• Kijken naar het observeerbare en het meetbare , interne processen= niet belangrijk
• Geen introspectie
• Onder invloed vd evolutietheorie begon functionalisme meer belang te ontwikkelen
voor gedrag → gedrag is van belang in biologische evolutionaire context + het kan via
directe observatie bestudeerd worden
psychologie kon dus gebruik maken van dezelfde onderzoeksmethoden als de
natuurwetenschappen: Amerikanen begonnen gedrag van dieren en mensen te
bestuderen om na te gaan onder welke omstandigheden iets geleerd werd →
culmineerde in pamflet gemaakt door John Watson “Psychology as the behaviorist
views it” = beginpunt van behaviorisme
• = een psychologische stroming waarin men het standpunt huldigt dat enkel
observeerbaar, meetbaar gedrag het onderwerp kan vormen van psychologische
onderzoek & theorievorming
• Studie van de geest was niet belangrijk en introspectie gaf alleen maar subjectieve
resultaten
6
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
,WATSON → geïnspireerd door POSITIVISME
Stroming die ervan uit ging dat de natuur –
Wetenschappen de meest succesvolle manier
Gebleken waren om de wereld te begrijpen en
Kennis te genereren
→ belangrijk om uit te leggen wat de wetenschappelijke methoden precies inhielden zodat
deze voor nieuwe disciplines ook konden gebruikt worden.
3 overgenomen ideeën vd positivisten:
1. Kennis uit directe observaties
2. Operationele definitie over honger: aantal uren dat een dier niet gegeten heeft en
niet zoals een gewone definitie i/h woordenboek: bv het gevoel dat ontstaat wnr
iemand net gegeten heeft
→ elke wetenschapper dezelfde proef exact herhalen (repliceerbaar)
3. Onderscheid tss onafhankelijke en afhankelijke variabelen
a. AFHANKELIJKE variabelen: gedragingen van persoon of dier (datgene dat men
wil meten)
b. ONAFHANKELIJKE variabelen: dingen die men kan manipuleren en men kijkt
of deze variabele effect heeft op de afhankelijke variabele
→ S-R-psychologie: de studie van de stimulus vd onafhankelijke variabele op
de respons van de afhankelijke variabele
• Bewustzijn is als een black box voor de behavioristen, het valt buiten hun
studiegebied
• Volgens Skinner zouden mentale processen niet bestaan
→ komaf gemaakt met sofa science
PAVLOV = 1ste uitgebreide experiment
FREUD EN HET HERMENEUTISCHE ALTERNATIEF
Laatste belangrijke invloed op psychologie → de PSYCHOANALYSE
• Bewustzijn en gedrag = oppervlakkig fenomeen: ware oorsprong van
persoonlijkheidserschillen en mentale stoornissen ligt bij ONBEWUSTE krachten
• >< behavioristen: Freud was enkel geïnteresseerd in het onbewuste wat men dus niet
kon zien
• Volgens hem konden trauma’s opgelost worden door ze van het onbewuste naar het
bewuste te brengen → theorie klopt eigenlijk niet want trauma’s blijven net wel in
het bewuste
• Vrije associatie -> dromeninterpretatie
7
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
, • De onderzoeksmethode van Freud waarbij een psychoanalytische therapeut het
verleden probeerde te begrijpen door interpretatiewerk= hermeneutiek → eerder
een filosofiesche dan een natuurwetenschappelijke werking → opnieuw aan sofa
science
HEDENDAAGSE PSYCHOLOGIE
Gebruik gemaakt van natuurwetenschappelijke methode → introspectie en gestalt zijn
vervangen door systematische observatie, empirie, toetsing)
Gestaltpsychologen vervangen door methoden van observatie
In elk domein van menselijk gedrag zijn er 3 determinant die dit gedrag kunnen
beïnvloeden:
1. Belang van biologie
2. Belang van cognitieve processen
3. Belang van de sociaal – culturele context
BELANG VAN BIOLOGIE
Dualisme: scheiding van lichaam en geest, er is wel interactie tss de 2: een groot deel van
ons gedrag wordt beïnvloed door onze biologie, moeder natuur, …
Ons lichaam beïnvloedt hoe we ons gedragen en hoe we ons gedrag beïnvloedt hoe we ons
voelen
o Als we een letsel hebben in hersenen zullen we dit zien in ons gedrag
o Er is een interactie tss biologie & gedrag
Omgekerd geld hetzelfde: een depressie kan gewichtsafname/ toename met zich
meebrengen
Chemie: als je sertonine neemt zal je zien dat mensen zich beter voelen
o Hersenen, erfelijkheid …
Huilen:
▪ Ééneiige tweeling: huilen op dezelfde manier
▪ Tweeeiige tweeling: huilen anders
▪ → correlatie bij ééneiige tweelingen ligt hoger bij ZM
▪ Kinderen waarvan ouders ZM hebben gepleegd ligt ZM-cijfer hoger
dan bij kinderen die geen ouders hebben met ZM
▪ Heeft opvoeding van depressieve ouder hier iets mee te maken? Nee,
zie geadopteerde kinderen en niet geadopteerde kinderen
o Ook stamboomonderzoek
o Evolutie: aangeboren bij baby’s dat ze lachen om moedermelk te krijgen
wanneer ze iemand warm voelen
o Buiten de hersenen: biologische invloeden op ons gedrag zoals hormonen,
honger
→ observeren van samenhang tussen biologie & psyche = cognitieve neurowetenschap
8
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
, BELANG VAN COGNITIEVE PROCESSEN
Ons gedrag is functie van wat we meemaken en hoe we daar over nadenken, je kan bv ook
je denkprocessen gebruiken in de donker. (weg vinden in donker)
→ ratten in kooi en zo weg vinden
-> meer dan enkel s-r relatie
BELANG VAN SOCIAAL – CULTURELE CONTEXT
Milgram: je kan 2 mensen met elkaar verbinden door max 6 tussenstappen
→ mensen hebben een groot sociaal netwerk, netwerk waar we ons in bevinden hebben
een grote invloed op de slaagkansen van school
CASE STUDIE OVER AGRESSIE SNAPPEN
Biopsychosociale model: deze 3 interageren met elkaar
Socioculturele context
Gedrag
Cognitie Biologie
1.4. ONDERZOEKSMETHODEN IN DE PSYCHOLOGIE
9
ALGEMENE PSYCH | 1E BACH PSYCHOLOGIE
