GRONDWETTELIJK RECHT – SAMENVATTING DEEL I SOTTIAUX:
§1 – Betekenis en functie van de Grondwet:
Beroemde historische teksten:
o Declaration of Independence (4th of July - 1776): Thomas Jefferson
o Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen (1789)
Belang teksten: belangrijke invloed op Belgische Grondwet en op Europese constitutionele verdragen.
MAAR die teksten zijn op hun beurt ook geïnspireerd:
o Blijde Inkomst: vrije meningsuiting – geen belastingen zonder instemming
o Plakkaat van Verlatinghe
o Magna Carta (1215): habeus corpus – principe dat men niet gevangen kan worden genomen
zonder vonnis dat volgens het recht tot stand is gekomen
Functies van de Grondwet:
1. Democratische organisatie overheidsmacht (= positieve functie)
- Positieve functie: grondwet brengt staat tot stand
- Vervulling door oprichting regering en vastleggen bevoegdheden
2. Beperking van overheidsmacht (= negatieve functie)
- Geïnspireerd door Montesquieu en Locke
- Verdelen van overheidsmacht
Horizontale – en verticale machtenscheiding
- Inperken van overheidsmacht
Verankeren van rechten en vrijheden
Opmerking: niet elke staat met een grondwet is een democratische staat (voorbeeld: Sovjetrepubliek,
Nazi – Duitsland, de Islamtische Repbuliek) – men noemt deze grondwetten ook façadegrondwetten:
ze maskeren de ware aard van het regime.
Machtenscheiding:
A. Functionele of horizontale machtenscheiding
- De verschillende taken en bevoegdheden van de overheid kunnen binnen één en
hetzelfde overheidsvebrand aan verschillen ambten en organen toebedeeld
B. Territoriale of verticale machtenscheiding
- De bevoegdheden van de overheid worden gespreid over verschillende territoriaal
omschreven overheidsverbanden
Horizontale machtenscheiding:
o Overheidsmacht wordt gesplitst in 3 functies: WM – UM – RM
o Voordeel: verdeling en specialisatie mogelijk + onafhankelijkheid
o Gebaseerd op ‘trias poltica’ van Montesquieu
- Wetgevende macht: opstellen van algemene regels
- Uitvoerende macht: men de regels doen naleven
- Rechterlijke macht: beslechten van geschillen omtrent regels
o Visie Montesquieu:
- Mens wordt gekenmerkt door machtswellust, door machten te verdelen is er minder
kans op willekeur - 2 varianten:
Absolute machtenscheiding
Checks & balances
,Absolute machtenscheiding checks & balances:
o Absolute machtenscheiding:
- De drie overheidsfuncties worden zuiver afgebakend en moeten elk afzonderlijk aan dire
volledig onafhankelijke organen worden toegebedeeld
- Model brengt 2 gevolgen met zich mee:
A. Jurisdictioneel dualisme: naast elkaar bestaan van verschillende types rechtscolleges
Aangezien RM geen controle had over geldigheid van bestuurshandelingen (UM)
werden er administratieve rechtscolleges voor opgericht
B. Het verbod van rechterlijke grondwettigheidscontrole van wetten
Jurisdictioneel dualisme:
o Bestaan van verschillende types rechtscolleges
o Traditionele opvatting dat rechter het gewone bestuur niet kan controleren
o Rechter slechte reputatie in middeleeuws Frankrijk (Montesquieu)
- In Engeland betere reputatie door common law – traditie (Locke)
o Hamilton: rechterlijke macht als de minst bedreigende
o Pas in 20ste eeuw grondwettigheidscontrole vanuit VS
- Arrest Marbury vs Madison (Supreme Court – 1803)
o Checks & balances:
- Systeem waarbij vader verschillende machten elkaar onderling controleren of waarbij ze
wederzijds participeren in de uitoefening van elkaars functies
Onderlinge controle en participatie
- Voorkomen van machtsconcentratie
Conclusie: het primair doel van de horizontale machtenscheiding is de overheidsmacht aan banden
leggen en machtsmisbruik tegengaan om zo de vrijheid van de burger te waarborgen.
Verticale machtenscheiding:
o Overheidsmacht wordt gespreid tussen verschillende territoriaal omschreven overheden
o Dit doet een gelaagde rechtsorde ontstaan
- Recht dat op ons van toepassing is, kan niet worden herleid tot één overheid
We maken deel uit van verschillende overheidsverbanden (gemeente, provincie,
Vlaamse Gemeenschap en Gewest, Belgische federale staat, EU)
o 2 technieken van verticale machtenscheiding:
A. Federalisme: spreiding van bevoegdheden tussen verschillende autonome rechtsordes
B. Decentralisatie: centrale overheid kent bepaalde taken toe aan ondergeschikte besturen
o Een gelaagde rechtsorde kan leiden tot constitutioneel pluralisme
- Elke overheid kan in beginsel een eigen grondwet aannemen
Voorbeeld: Duitsland
o Voordeel: bevordering van de democratische besluitvorming
- Naarmate de omvang van het bestuursniveau toeneemt, zal de mogelijkheid van de
burger om politieke beslissingen te beïnvloeden afnemen
- Subsidiariteitsbeginsel: hogere overheid moet zich niet inlaten met taken die door lagere
instanties afgehandeld kunnen worden
Verankering rechten en vrijheden:
o In Franse – en Amerikaanse tekst zijn de ideeën van Locke te herkennen:
- ‘Life, liberty and property’: van nature onvervreemdbare rechten – taak van de overheid
om deze te waarborgen
, o Vandaag uitgebreid arsenaal aan grondrechten
De grondrechten vormen een inhoudelijke beperking van de overheidsmacht: zij zorgen ervoor dat de
regering beslissingen die ingaan tegen de individuele vrijheid, niet kan nemen.
Overige functies van de Grondwet:
o Streven naar natie – of staatsvorming:
- Grondwet heeft pas zin als er een overheid (staat) is, waarvan de macht georganiseerd of
beperkt moet worden (tijdperk constitutionalisme > tijdperk staatsvorming)
o Programmatorische functie:
- Grondwet kan doelstelling bevatten die staat moet nastreven
Besluit – de grondwet als maatschappelijk contract:
o Grondwet organiseert en beperkt gelijktijdig de overheidsmacht
o Tegenhanger van anarchie (geen overheidsgezag) en tirannie (willekeurig overheidsgezag)
o Grondwet als maatschappelijk contract: fictieve overeenkomst tussen vrije individuen om een
georganiseerde politieke gemeenschap te vormen
- Individu staat zijn vrijheid af aan overheid
- In ruil voor gehoorzaamheid is de overheid verplicht tot goed bestuur (orde, veiligheid)
en bescherming van individuele vrijheden
- Als de overheid in gebreke blijft, heeft burger recht om contract te verbreken
o Individu sluit vrijwillig contract om aan natuurtoestand te ontvluchten (‘oorlog van allen
tegen allen’) – theorie van Hobbes!
§2 – Grondwet in materiële en formele zin:
Grondwet in materiële zin: het geheel van fundamentele regels over de organisatie en de beperking
van het overheidsgezag (te vinden in GW, BWHI, gewoonterecht, …)
Grondwet in formele zin: de specifieke tekst die we ‘grondwet’ noemen en die met bijzonder gezag is
omkleed (hiërarchisch hoogste regel binnen systeem en wijziging op bijzondere wijze)
§3 – Enkele belangrijke classificaties:
Democratievormen:
A. Directe democratie:
- Bestuursvorm waarbij bevolking zelf wetten maakt en burgers rechtstreeks deelnemen
aan de politieke besluitvorming
Volksvergaderingen, referendas
B. Representatieve (indirecte democratie):
- Bestuursvorm waarbij de burgers niet zelf deelnemen aan de besluitvorming, maar
vertegenwoordigers kiezen die de politieke beslissingen nemen
Vertegenwoordigers als lasthebbers
Voordelen indirecte democratie Nadelen indirecte democratie
A. Praktisch haalbaar alternatief voor A. Bestuur in handen van selectie leiders
volksvergaderingen in grote politieke B. Beperkte betrokkenheid burgers
gemeenschappen
B. Professionalisering: burgers hoeven zich
niet dagelijks hiermee bezig te houden
C. Manier om machtsmisbruik tijdelijke
meerderheid tegen te gaan
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Anoniempje6. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €11,39. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
