INLEIDING IN DE PSYCHOLOGIE
Primacy-effect = het eerste wat je zegt weegt zwaarder door dan wat erna komt
Recency-effect = het laatste wat je zegt weegt zwaarder door dan wat er eerst komt
HOOFDSTUK 1: OM TE BEGINNEN
Wij worden voortdurend geconfronteerd met psychologie, zoals artikels in tijdschriften, media etc
maar dit gaat meestal niet over de wetenschappelijke psychologie.
In deze cursus behandelen we psychologie wel als een wetenschappelijke discipline.
Voorbeeld: een “psychologische” test over mannen en vrouwen in de flaire
Zo ontstaan er verkeerde inschattingen van de psychologie
• Overschatting van de psycho: mensen denken dat psychologen los door hun heen
kunnen kijken (dwz: achterhalen wat iemand denkt, voelt)
• Onderschatting van de psycho: velen vinden het niet eens een echte wetenschap.
Ingenieurs kijken bijvoorbeeld neer op psychologie…
Wat is psychologie (en wat is het niet)?
• Roediger
o psychologie is de wetenschappelijke studie van het gedrag en mentale
processen
• Zimbardo
o psychologie is de empirische studie van het gedrag en mentale processen
⇒ Het domein wat de psychologie bestudeert is zeer ruim en daarom zijn er ook meerdere
definities voor. Psychologen houden zich met heel veel dingen bezig. Maar ook andere
wetenschappen houden zich bezig met het gedrag en mentale processen.
Bijvoorbeeld:
• criminologie
• sociologie
• economie
• etc
⇒ Het gaat vooral over de verschillende methodes die de wetenschappen toepassen. De
criminologie past bijvoorbeeld een andere methode toe om iets te bestuderen, dan de
sociologie. Het gaat meer over de methode die ze toepassen, dan welk gedrag ze bestuderen.
1
,“Psychologie betwist ongefundeerde uitspraken van pseudo wetenschappelijke aard”
→ Pseudowetenschap = elke poging om fenomenen uit de natuurlijke wereld te
verklaren die niet gebaseerd is op empirische observatie of op de wetenschappelijke
methode. Een pseudowetenschap is een verzameling van opvattingen die worden
voorgesteld alsof ze wetenschappelijk zijn, terwijl dit in werkelijkheid niet het geval is.
Een theorie is slechts wetenschappelijk als ze empirisch getoetst kan worden. (Empirisch
= iets is gebaseerd op waarneming). Pseudo is in het Grieks ‘vals’.
Voorbeeld:
• astrologie: je maandelijkse horoscoop
• grafologie: wat je handschrift zegt over je persoonlijkheid
• toekomstvoorspelling
⇒ Dit is geen wetenschappelijke psychologie => sv p3: studie daryl bem ‘lariekoek’
⇒ Na 90 jaar geen enkel bewijs voor extra sensory perception ⇒ nutteloos om het te
blijven bestuderen
Extra sensory perception:
= Buitenzintuiglijke waarneming die onafhankelijk van de bekende zintuiglijke processen
gebeurt. Buitenzintuiglijke waarnemingen zouden plaatsvinden met een zesde zintuig.
Bijvoorbeeld: toekomstvoorspelling
Het Freud probleem
De meeste mensen associëren de psychologie met Freud, hij was geen psycholoog maar een
arts. Freuds methoden is het afleiden van wetmatigheden uit klinische gevalstudies. Dit is niet
representatief voor psychologische onderzoeken.
Freudprobleem
⇒ de associatie van psychologie met de psychoanalyse
⇒ probleem omdat psychoanalyse achteraf verklaard en dit niet maatschappelijk
controleerbaar zou zijn (voorbeeld: Rush)
Psychoanalyse Popper had kritiek op de psychoanalyse van Freud
⇒ is een psychologische en psychiatrische behandelingsmethode, ontwikkeld door
Sigmund Freud, waarbij de persoonlijkheidsstructuur van de cliënt wordt geanalyseerd.
Ervaringen en herinneringen worden vaak naar het onbewuste niveau verdrongen, maar
uiten zich toch op een fysieke of emotionele manier.
2
,Methodologische eisen voor wetenschappelijk onderzoek
3 belangrijke kenmerken
1 Systematisch empirisme
• = onderzoeksbenadering vertrekt van sensorische ervaring en observatie als
onderzoeksgegevens
• de wetenschapper kijkt op een systematische manier naar de empirie, hij gaat
observeren wat het geval is
• empirisch onderzoek doen
• geen gezagsargumenten
o het is niet omdat iemand een nobelprijs gewonnen heeft, dat wat die zegt ook
wetenschappelijk verantwoord is
o voorbeeld: gezagsargument astronoom ⇒ astronoom francesco sizi beslist zelf
dat er maar 7 planeten zijn
• gebrek aan systematisch empirisch onderzoek onderzoek
o voorbeeld: Benjamin Rush ⇒ bij gele koorts moet je een aderlating doen
(=behandeling waarbij bloed wordt afgenomen om zo de hoeveelheid rode
bloedcellen of het ijzergehalte in het bloed te verlagen). Rush: “Elke keer dat ik
het gedaan had bij een patiënt werd die beter, tenzij dat die al te ziek was, dan
ging die dood. Maar ja dan was hij al te ziek” ⇒ PROBLEEM ⇒ als je elke keer bij
deze techniek afwacht of de patiënt beter wordt en zegt “zie je wel” en als hij niet
beter zegt “ja hij was al te ziek” dan ben je niet bezig met systematische
observatie en dan ga je je vergissen.
• probleem omdat psychoanalyse achteraf verklaard en dit niet maatschappelijk
controleerbaar zou zijn (zie dus voorbeeld Rush, aderlating)
• gebrek aan systematisch empirisch onderzoek kan leiden tot dwalingen
3
, 2 Publiek verifieerbare kennis
• eis van repliceerbaarheid ⇒ kennis moet repliceerbaar zijn
• iemand anders die hetzelfde onderzoek doet, volgens dezelfde procedure moet hetzelfde
antwoord krijgen
• “ik kan de toekomst voorspellen, maar jij niet” ≠ replicatie
• dezelfde procedure moet tot dezelfde resultaten leiden
• Peer review: je opgeschreven onderzoek en resultaten (paper) moet je opsturen naar
een wetenschappelijk tijdschrift, dan kan het wetenschap worden. Doe je dit niet, is het
nog geen wetenschap want dan weet jij er alleen van. Je paper wordt doorgestuurd naar
3 anonieme experts en die beslissen of ze het publiceren of niet (is het goed genoeg,
duidelijk, juist uitgevoerd …). Meestal wordt de eerste versie niet gepubliceerd omdat ze
jou adviseren om de paper aan te passen (bijvoorbeeld onduidelijkheden).
3 Toetsbare theorieën
• falsifieerbaarheid: een theorie moet falsifieerbaar zijn. Een fout in een theorie moet in
principe aantoonbaar zijn. Dwz een theorie moet zo geformuleerd zijn dat ik weet
wanneer die theorie niet correct zou zijn ⇒ psychoanalyse heeft dit niet, je kunt er geen
kritiek op geven want die geven verklaringen pas achteraf ⇒ psychoanalyse kan niet
voorspellen ⇒ wetenschappelijk gehalte vd psychoanalyse is twijfelachtig
• enkel oplosbare problemen worden onderzocht
• toetsbaarheid kan variëren met de tijd
o iets wat vroeger niet toetsbaar was, kan je nu miss wel toetsen
o dmv nieuwe technologische ontwikkelingen
o er zijn dingen die nooit toetsbaar zijn → er bestaat een god, je kunt dit niet
aantonen dat het zo is maar je kan het ook niet weerleggen, dus dit behoort niet
tot de wetenschap
4
